Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Prawaekonomiczneaprawaprzyrody29
ekonomicznymi.Mówiącinaczej,prawidłowościekonomicznesątokoniecznezwiąz-
kiizależnościwystępującemiędzyistotnymielementamiprocesugospodarowania,
powtarzającesięregularnieiwokreślonysposób.Prawidłowości(czylikonieczności)
ekonomicznesąobiektywnącechąprocesówgospodarczychwewszystkichspołeczno-
ściachorozwiniętymspołecznympodzialepracy(patrzdalej).Sątozwiązkiirelacje
istniejącewrealnejrzeczywistościgospodarczej,np.takie,jakiezachodząmiędzyceną,
popytemipodażąnadanedobro(patrzrozdz.7)lubmiędzypoziomemorganizacji
pracyajejwydajnością.Słowneokreśleniategotypuzwiązkówizależnościokreślasię
mianemprawekonomicznych.
Prawaekonomicznesątosłownesformułowaniaokreślającezwiązkimiędzypo-
szczególnymiskładnikamiprocesugospodarczego.Wcelachdydaktycznychwyróżnia
siętrzyrodzajeprawekonomicznych:prawaprzyczynowe,prawawspółistnieniaoraz
prawafunkcyjne.
Prawaprzyczynowesątozwiązki(relacje)międzyelementamiprocesugospodar-
czegopolegającenatym,żepopewnymokreślonymzdarzeniu(działaniulubczynności)
stalenastępująinneokreślonezdarzenia,przyczymnastępstwotoodbywasięwczasie.
Wcześniejszezdarzenianazywamyprzyczyną,późniejszezaś-skutkiem.Naprzykład
obniżkacenyjabłek(przyczyna)powodujewzrostzakupówtychowoców(skutek).
Prawamiwspółistnienianazywamyzwiązkipolegającenałącznymwystępowaniu
dwulubwięcejzdarzeń,któretworząpewnąstrukturęzdarzeń,występującstalerazem.
Ilustracjądziałaniaprawwspółistnieniamożebyćnastępującasytuacja.Wzrostwydaj-
nościwprodukcjinp.telewizorówkolorowychspowodowałzwiększonedostawytych
produktównarynek.Jeżeliinnewarunkinieulegnązmianie,tj.niezostanązmniejszo-
nedochodyludnościidostawyinnychtowarównarynek,spowodujetoobniżkęceny
telewizorówkolorowych.Takdziejesięzawsze,gdywydajnośćwprodukcjijakiegoś
wyroburośnieszybciejniżwprodukcjiinnychwyrobów.
Natomiastzprawamifunkcyjnymimamydoczynieniawówczas,gdyistniejezwią-
zek(relacja)międzyilościowowymiernymizdarzeniami,którymożnaprzedstawićza
pomocąfunkcjimatematycznych,np.funkcjipopytuipodaży(patrzrozdz.7).
Prawaekonomicznemająwielecechodróżniającychjeodprawprzyrody,alemają
takżecechypodobne.Pierwsząwspólnącechąoburodzajówprawjestichobiektywny
charakter.Oznaczato,żeprawatedziałająniezależnieodtego,czyludziezdająsobie
sprawęzichistnienia,czynie.Ludzieponosząskutkidziałaniaobiektywniewystępu-
jącychprawekonomicznychniezależnieodtego,czyuświadamiająsobieichistnienie,
czyteżnie.Gdyludziesąnieświadomiistnieniaprawekonomicznych,konsekwencje
ichdziałańmogąbyćdwojakie:jeżelidziałanialudzisązgodnezwymaganiamipraw
ekonomicznych,tzn.zkoniecznościamiekonomicznymi,tochociażdziejesiętoprzy-
padkowo,bezuświadomieniasobiewspomnianychkonieczności,skutkitakichdziałań
będąefektywneekonomicznie.Natomiastjeżelidziałanialudzisąsprzecznezkoniecz-
nościamiekonomicznymi-niezależnieodtego,czysątodziałaniaświadome,czyteż
nie-natychmiastlubpopewnymczasiestanąsięonenieefektywnezindywidualnego
ispołecznegopunktuwidzenia.Najlepiejmożnatozilustrowaćnaprzykładziegospo-
darkirolnej.Gdybycałeplonyzebranewdanymrokuprzeznaczyćnaspożycie,to
