Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.FILOZOFICZNEIPRAKTYCZNEŹRÓDŁARYZYKA
Współczesnesystemyocenyryzykaniesąspójnepodwzględemtraktowaniatych
podejść.Choćczęstymjestpropagowanierozdzieleniapojęćniepewnościizmienności,
tospotkaćsięmożnateżzpróbamisyntezytychdwóchnurtów49.Podstawowązaletą
rozróżnieniamiędzyniepewnościąogólnąaniepewnościąrozumianąjakozmienność
jestfakt,żeniepewnośćogólnaniewskazujenaźródłatejniepewności.Tymczasem
informacjatajestistotnadladecydentazpraktycznegopunktuwidzenia.Jeżelipoziom
niepewności(niewynikającyzezmienności)jestduży,wówczasmożliwejestpodję-
ciewysiłkuzmierzającegodojegozmniejszenia(poszerzeniawiedzynadanytemat),
podczasgdyniepewnośćinherentnadladanegosystemuniemożebyćzmniejszona,
jestbowiemjegopermanentnącechą.Niemniejtopodejściewrazzewzrostemskom-
plikowaniasystemucoraztrudniejzastosować,coraztrudniejbowiemocenićdokład-
nieprawdopodobieństwozdarzeniawarunkująceprecyzyjnewskazaniezmienności.
Coznamienne,wszystkieprzykładyilustrującepodejmowaniedecyzjiwwarunkach
zmienności,określanejzapomocąznanychrozkładówprawdopodobieństwa,odwo-
łująsiędogierwkości,rzutówmonetą,losowaniakulzurnyitp.Podobnemetody
sązpunktuwidzeniarozpatrywaniabardziejskomplikowanychsystemów(np.opisu
zjawiskgospodarczych)nieadekwatne.
Zdarzeniaminiemożliwymiwżyciucodziennymludziezainteresowanisązprak-
tycznychwzględówbardzorzadko,zdarzeńpewnychzaśjestniewiele,zatemjużwcza-
sachstarożytnychryzykorozważanoczęściejwkontekściepraktycznym(np.podejmując
decyzjeowysłaniuładunkunajednymlubwiększejliczbiestatków)niżabstrakcyjnym.
Wpowszechnymrozumieniuryzykowynikałozniepewności,leczjednocześnieniebyło
jejtożsamezuwaginakoniecznośćuwzględnieniawocenieparametrówtakichjakrodzaj
ipotencjalneskutkirealizacjiryzyka.Tennurtmyśleniawynikałzprzyjęciakoncepcji
ryzykaindywidualnego.Platonwskazywał,żekażdyczłowiekdążydominimalizacjinie-
korzystnychdlasiebiezdarzeń.Wywodziłztegokoncepcjęprawajakokompromisupomię-
dzynaturalnąchęciądonadużywaniawładzyiniechęcią,bybyćofiarątakiegonadużycia.
49
Zob.np.:D.Vose,RiskAnalysis-aquantitativeguide,JohnWiley&Sons,London2000,s.203-209.
Zpunktuwidzeniaocenyryzykawinwestycjachinfrastrukturalnychproblemjestzłożony.Intuicyjnerozdzielenie
obupodejśćmożebyćtrudne,gdyżwpraktycznejocenieryzykazapodstawęsłużąrozkładyprawdopodobień-
stwa,któresątymisamymirozkładamidlaobupodejść.Rozwiązaniembyłobyprzeprowadzeniesymulacji(oceny
ryzyka)rozdzielającejwartościniepewne(wsensieepistemologicznym)orazzmienne(wsensieontologicznym)
ipozyskaniedwóchoddzielnychrozkładówprawdopodobieństwa.Wpraktyceocenyinwestycjiinfrastrukturalnych
decydującąprzeszkodąjestichzłożoność.Wówczaswielezależyodprzyjętejmetody.Posługującsięwocenie
ryzykanp.metodąMonteCarlo(szerzej-metodamipozwalającyminawskazywanieraczejcałychprzedziałów
zmienności,aniekonkretnychpunktów),możnatakiećwiczeniewciążprzeprowadzić.Zob.K.B.Salling,S.Leleur,
AssessmentofTransportAppraisalbytheuseofMonteCarloSimulation:TheCBA-DKModel,ProceedingsWinter
SimulationConference’06,Monterey2006.Posługującsięjednakmiaramipunktowymi(awięcdeterministycz-
niezakładającymi,żemożliwajestdoosiągnięciazdanymprawdopodobieństwemjedyniedanawartość),stajesię
toniemożliwe,zjednejbowiemstronyzłożonośćprocesówgospodarczychpowoduje,żeniesposóbocenićdokład-
nychprawdopodobieństwprzypisywanychkonkretnymzdarzeniom,zdrugiejjednakniejesteśmypewni,czynasze
ograniczenianiewynikajązpopełnionychbłędów(np.zbytniegouproszczeniamodelu).Wkonsekwencjiłatwiej
jestposługiwaćsięjednądystrybuantąreprezentującąoptymalną(wedlenaszejwiedzy)kompozycjęparametrów
niepewnościizmienności.Możliwośćrozdzieleniaparametrówniepewnościizmiennościwodniesieniudooceny
inwestycjitransportowychjestdyskutowanam.in.w:K.B.Salling,Principlesfordesigningprobabilitydistribu-
tionsinrelationtoMonteCarloSimulationinDecisionSupportModels,TechnicalReportCentreforTrafficand
Transport-TechnicalUniversityofDenmark,Lyngby2007.
29
