Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
Kiedyw1520r.,wustawieopoborzepogłównego,Krakówfunkcjonował
jakojednoztrzechdużychmiast(civitatesmaiores),obokPoznaniaiLwowa,
WarszawabyłajedynieprowincjonalnymmiastemMazowsza,którewówczas
nienależałojeszczedoKrólestwaPolskiego.Stałosięjegoczęściądopieropo
inkorporacjiw1526r.,wnastępstwieśmierciostatniegoksięciamazowiec-
kiego.Prawiepółwiekupóźniej-w1569r.-Warszawabyłajużmiejscem
odbywaniasejmówwalnych,apośmierciZygmuntaIIAugustaw1572r.
takżesejmówelekcyjnych(1573).Wkrótce-popożarzezamkunaWawelu
w1595r.-przejęłarównieżfunkcjęmiastarezydencjonalnegokróla,miała
bowiemkilkaniewątpliwychatutów:bardziejcentralnepołożenieniżKraków
imniejszydystansdoówczesnejstolicygospodarczej,Gdańska1.
TobyłpoczątekrozwojuWarszawyijejtransformacjizprowincjonal-
negomiastawprzyszłąstolicępaństwa.WciągucałegoXVIIw.zmieniła
sięjednaksytuacjawszystkichwymienionychośrodków.W1673r.ustawa
sejmowapodzieliłamiastaKoronynadwiekategorie:pierwszatomiasta
większe,doktórychzakwalifikowanoPoznań,Kraków,Lublin,Warszawę
iZamość;druga-mniejszemiastaimiasteczkaprimi,secundiitertiiordinis2.
WXVIIIw.klasyfikacjataulegałakolejnymprzemianomiostatecznie,namocy
1M.Bogucka,MiastaawładzacentralnawXVI-XVIIIwiekuwRzeczypospolitejwper-
spektywieeuropejskiej.KształtowaniesięspecjalnegostatusuWarszawywdobienowożytnej,
„RocznikWarszawski”2008,t.36,s.132-135.
2
Voluminalegum.Przedrukzbioruprawstaraniemxx.pijarówwWarszawie,odroku
1732doroku1782,t.5,Petersburg1860,s.95(f.177).Wspomnianakonstytucjaobjęłajedynie
miastakoronne,natomiastsprawymiastWielkiegoKsięstwaLitewskiegoiPrusKrólewskich
byłyregulowaneodrębnymiuchwałami.Zob.także:M.Bogucka,H.Samsonowicz,Dziejemiast
imieszczaństwawPolsceprzedrozbiorowej,Wrocław1986,s.354-355.
