Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ProcesyislamizacjiiszyityzacjiIranu
35
kraju.DynastiatazdobyłapanowaniewIraniewówczas,gdybyłonogarnięty
kryzysemzarównopolitycznym,jakireligijnym,wywołanymnajazdemmon-
golskim,któryzniszczyłnietylkogospodarkę,aleireligijnestrukturysunnic-
kie.Safawidziwywodziliswojepochodzenieodsiódmegoimamaszyickiego,
MusyKāzema(745-799),dziękiczemuichwładzazyskałaoparciewszyickim
mesjanizmie.JeszczewXIVwiekupozostawalizakonemmistycznymbędą-
cymraczejpozagłównymnurtemwydarzeńpolitycznychidopieropodkoniec
pierwszejpołowyXVwiekuujawniliswojepolityczneambicje,angażującsię
wwalkęowładzę.Pierwszyszachztejdynastii,Esmā’ilI(1501-1524),wyzna-
czyłnowykursideologicznyIranu,ogłaszającreligiąpaństwowąszyizm-nurt
islamumającydotejporycharakterraczejopozycyjnyipozostającywkonspi-
racji.KryzyspozniszczeniuIranuprzezMongołówutorowałdrogęrozwojowi
szyizmu-czegoważnymetapembyłopowstanieopozycyjnegowstosunkudo
sunnitówpaństwaSarbedarów(1337-1381)-alemimotojegorozpowszech-
nianiuwIranietowarzyszyłterror,przemocizabijanietych,którzywystępowali
przeciwnowejreligii(Smurzyński2010:561-563,585;por.ScarciaAmoretti
1986:629-640).Irańczycyczęstoprzyjmowaliszyizmzestrachulubzdbałości
owłasneinteresy,aszyityzacjaichpaństwabyłaprzedewszystkimnrezulta-
temszerokozakrojonejoperacjipropagandowo-politycznej”(Smurzyński2010:
796),wwynikuktórejuciekłozIranulubzostałozabitychtakżewielusunnic-
kichduchownych.
Zczasemjednaknowareligia-wwieluswoichkoncepcjachbliskakul-
turzeirańskiej-nastałewpisałasięwrzeczywistośćIranu.Szach,stojącyna
czeleteokratycznegopaństwa,byłncieniemBoganaziemi”,cobyłozgodne
zwcześniejszymirańskimprzekonaniem,żewładcaotoczonyjestfarrem-bo-
skąchwałą(Smurzyński2010:586).Byłteżnamiestnikiemimama,któryprze-
bywawukryciu,alektóregośdniawróci,abyzbawićświat-Irańczycyjuż
wcześniejoczekiwaliSaoszjanta,czylizbawiciela,którymiałzostaćpoczęty
zukrytegonasieniaZaratusztryipojawićsię,bydokonaćnaprawyświata(por.
Składankowa1995:238).Wczasachwspółczesnychnastępstwemtegobyło
przekonanie,żeoczekiwanyzbawcapowróciłwpostaciajatollahaRuhollāha
Chomejniego,wIslamskiejRepubliceIranuoficjalnieokreślonegoprzydom-
kiemnimam”(emóm).
JakpiszeMarekSmurzyński,
Wokresiesafawidzkimkrystalizujesiękształtpaństwaistrukturawładzyorazrodzaj
relacjimiędzyreligią,duchowieństwemszyickimipaństwem,którezaważyłynana-
stępnychczterystulatachhistoriitegokrajuażdorewolucjikonstytucyjnejnapoczątku
XXw.irewolucjiislamskiejujegokońca(Smurzyński2010:562).
Mimodramatycznychpoczątków,wrezultacierządówsafawidzkichislam
szyickiprzezkolejnestuleciaodgrywałkluczowąrolęwkształtowaniutożsa-
mościIrańczyków,anirańskośćiszyizmdlawieluludzistanowiłyelementy
jednejspójnejcałości”(Keddie2007:20),copotęgowałospołeczne,polityczne
