Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nośćiuniformizm,wskazują,żebyłatoszerokozakrojonaakcja„poprawiania
historii”.Zmieniająctożsamośćksiążkom,odbieranozarazemtożsamośćich
czytelnikom.Wielezaśinnych,któresiętakimmanipulacjomniepoddawały,
skazanychzostałonazapomnienie.Podręcznikiczyinformatoryukazywałysię
wformieokrojonej,hierarchieliterackiemusiałyustępowaćideologicznym.
Dlategotaniedawnastosunkowoepokaznanajesttaksłabo5.
Składnikitożsamościowe,testałe,któremożemyzidentyfikowaćwpiśmien-
nictwiemłodzieżowymtom.in.kultprzodków,ajegoczęściąjestniewątpliwie
kultbohaterów.Dalejprzywiązaniedoziemi,wiary,języka,aprzedewszyst-
kimrodziny,tejostoietnicznej,którawprzeciwieństwiedoszkoły–wynarada-
wiającej–pozwalałatożsamośćzachować.Poczuciegodnościpodtrzymywały
symboleutraconejwielkościisiły(dawnezwycięstwaizwycięzcy);bliskie(na-
szepola,naszełany)aleiodległekategorieprzestrzenne(odmorzadomorza)
m.in.„Wałygraniczne”przestrzeńobca,ajednakzachowującaznakipolskości.
Jednaktożsamośćpodrozbiorowaoglądanaprzezpryzmatpiśmiennictwa
dladzieciimłodzieżyswojegoczasu,zawieraławsobienietylkopoczucie
krzywdy,aleipoczuciewiny.RozbiórPolskibyłnietylkopolitycznąklęską,
aleteżwielkimupokorzeniem,ciosemwtożsamość.Toupokorzeniepogłębia-
łosięzkażdymnieudanympowstaniemichybanajsilniejdotyczyłoambiwa-
lentnejrelacjiPolacy–Rosjanie.Alezarazemlicznipedagogowieoptowaliza
postawązachowawczą,zaśautorówpowieścihistorycznychzdziejównarodu
ostrzeganoprzedpodrywaniemmłodychdoczynu,coimskrzydłaopali.Stąd,
jaksięwydaje,nasilonydydaktyzmwielupozytywistycznychutworów,gdzie
składnikiemdydaktycznegozamiarujestwyplenieniewadnarodowych,wśród
którychwyliczasięlenistwo,niezgulstwo,rozrzutność,niegospodarność,brak
myślispołecznejiszerszejwiedzy,powierzchownośćitp.Jakbyzawierałasię
wtymprzekonaniujakaśobietnicaimarzenie,żeskorowszystkietewadyuda
sięwdzieciachwytępić–polskaAtlantydamożesamasięwyłoni.
LiteraturaPolskiniepodległejwnosidotychelementówniewątpliwepoczu-
ciedumy.Mówioofierze,którąPolacyzłożylizaojczyznęporazpierwszyod
wielulatnieponoszącklęski,aleodnoszączwycięstwo,choćbyłotozwycię-
stwodramatyczniekosztowne.Zastępczeszukaniewinymogłoterazustąpić
opisomwynarodowiającychpraktykzaborcy,zagrożeńiponiesionychkrzywd.
NiewątpliwieSyberiaisplecionezniąlosypolskie,toczęśćnaszejtożsamości.
Jestonawielkimwątkiempolskiejliteratury,wpisanymwdziełanajwiększe.
Taobca,nieprzyjaznapodwzględemklimatycznym(iwielomainnymi)
przestrzeń,naktórejtyluPolakówznaleźćsięmusiałowbrewwłasnejwoli,
zapracowałasobienamianoswoistej„antyojczyzny”,jakiegośrewersuswoj-
skiej,ojczystejziemi.Niczatemdziwnego,żetaprzestrzeńznalazłasiętakże
5CennąniezmierniepracąhistorycznoliterackąjestmonografiaA.M.KrajewskiejTrzyle-
gendy.Walkaoniepodległośćigranicewpolskiejmiędzywojennejliteraturzemłodzieżowej,
Warszawa2009.
16
