Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Rozdział1.Użytecznośćdochoduwświetleteoriiekonomii
krańcowej,jakispodziewanejprzyszłejużytecznościdochodu.Niepozostawało
tobezznaczeniadladalszegorozwojutejkoncepcji,choćniebyłaonawpełni
docenionaprawiedopołowyXIXw.Równo100latposformułowaniuprzez
D.Bernoulliegoswojegoprawa,A.Cournotposłużyłsięrachunkiemróżniczko-
wymdoanalizyzyskucałkowitegoikrańcowegozdziałalnościprzedsiębiorstwa
[Cournot,1897].Choćjegozainteresowanianieobejmowałyanalizyużyteczności,
tojednakzasada,jakąsformułował,możezostaćdoniejodniesiona.Zważywszy,
żewmatematycezjawiskakrańcowedotycząwyznaczeniapochodnej,którajest
miarąszybkościzmianywskazanychwielkości,todlafunkcjijednejzmiennej,
np.:f(x)=g,pochodnąfunkcjibędzieskończonagranica:
ƒ’(x)=lim
n→0
ƒ(x+h)-ƒ(x)
h
.
(5)
Jeśliwartośćilorazuróżnicowegozewzoru(5)wyniesie0,zaśdrugapochodna
tejfunkcjibędzieujemna,oznaczaćtobędzie,żewtympunkciefunkcjamaswoje
maksimum.PropozycjaCournotaniespotkałasięjednakzszerokimzaintere-
sowaniemażdopoczątkulat20.ubiegłegowieku,kiedyA.Marshallrozwinął
tękoncepcję,bywytłumaczyćzjawiskoopadającejkrzywejpopytu.
Pojęcieużyteczności(całkowitejikrańcowej)wprowadziłdoekonomiiJ.Du-
pit,który-rozważająckwestiękorzyścispołecznychzdostarczaniadóbriusług
publicznych-analizowałzachowaniaobuwielkościzewzględunacenypopytu
[Dupuit,1863].Zakładajączerowekosztyprodukcji,skonstruowałonkrzywą
użytecznościkrańcowejdobrapublicznego,zktóregododatkowejjednostki
dostarczanejspołeczeństwupaństwościągamaksymalnąopłatę,obniżającją
wmiaręoferowaniakolejnychjednostekdobra.Założenia,jakiepoczyniłJ.Dupit,
nieuwzględniałyjednaktego,żeużytecznośćdanegodobrapublicznegomoże
zależećodużytecznościinnychdóbr,jejpomiaru,aletakżeodmożliwościpo-
równaniamiędzynimi.
Doniosłeznaczeniedlaanalizyużytecznościcałkowitejikrańcowejmiałosfor-
mułowaniewroku1854przezniemieckiegoprawnikaistatystykaH.H.Gossena
[1889]dwóchpraw.Mimożepraca,wktórejopublikowałswojespostrzeżenia,
niezostałazauważonaprzezszerszykrągekonomistów,tojegodokonaniamiały
jednakogromneznaczeniedlapóźniejszegorozwojukoncepcjisubiektywno-mar-
ginalistycznejwekonomii.Pierwszezprawodnosisiędomalejącejużyteczności
krańcowej(prawonasycalnościpotrzeb)izakłada,żewmiaręwzrostukonsumpcji
dobraq,jegoużytecznośćspada.Dlaostatniejkonsumowanejjednostkidobra
qijejużytecznośćbędzierównaużytecznościkrańcowej(zob.rys.1.1).
Jesttoprzypadekjednegodobra,któreanalizowanejestwprocesiekonsump-
cjisamodzielnej,oderwanejodkonsumpcjiinnychdóbr.Odnoszącużyteczność
krańcowądoużytecznościcałkowitej,należyzauważyć,żepunkt,wktórymuży-
tecznośćkrańcowaosiągaswojeminimum,np.wartość0,jestpunktem,wktórym
użytecznośćcałkowitaosiągamaksimum(zob.rys.1.2).
