Book content
Skip to reader controlsSkip to navigationSkip to book detailsSkip to footer
Niebędzietowszakżeprawdaczystofilozoficzna,tzn.ujawniającato,jaknaprawdę
rzeczysięmająwświecierealnym.Niebędzietorównieżprawdajakouchwycenie
istotyrzeczy—tegocoidealne,rozumne,niezmienneetc.Jeżeliliteraturapozwala
mówićoprawdzie,totylkotakiej,którazawszejestjużzinterpretowana,zapośredni-
czonaprzezjęzyk,którymliteraturasięposługuje
18.
Możnamówić,jakJanuszkiewicz,ozapośredniczeniujęzykowym,można,
wzoremTadeuszaBłażejewskiego,koncentrowaćsięnatropachifigurach
retorycznychstanowiącychzapismodeluhistoriozofii
19,alboteżjeszczeina-
czej—nawzorcachgenologicznychstanowiącychswoistywyrazkoncepcji
dziejów—takczyniElżbietaKonończuk
20.Wkażdymprzypadkunośnikiem
literackiegosensu(jakkolwiekwątpliweipodejrzanetopojęcieł)pozostaje
płaszczyznaartykulacji.Decydującaoliterackościtekstuideterminująca
jegosposóbistnienia:estetyczny,poznawczy,aksjologiczny,ontologiczny,
epistemologiczny.JakpowiedziałMichałGłowiński,tylkopodmiotnarracji
literackiejmaniezbywalneprawodo„fikcjiwypowiedzi”
21.
Przypadkiliteraturyihistorii
Najbardziejwyrazistymdowodem„romansu”literaturyihistoriijesttzw.
prozahistoryczna,czylitaka,którasięgapotematyzprzeszłości,opowiada
ozdarzeniachhistorycznych(zarównorealnych,jakifikcyjnych),badaprawa
rządząceprocesemdziejowym.Powieśćhistoryczna,podobniejakopowiada-
niehistoryczne,niemainnychwyznacznikówpozaokreśleniemtematu:jest
toutwór,któryprzedstawiaprzeszłośći—toważneuzupełnienie—mówi
oprzeszłości,historiastanowituprzedmiotautorskiejrefleksji.
Warunektenspełniawieleutworówzróżnychepok:takskonstruowana
jestTrylogiaHenrykaSienkiewicza,aleiWariacjepocztoweKazimierza
BrandysaczyIumożnychdziwnyTeodoraParnickiego.Jeślijednakprzyj-
rzymysięsposobowifunkcjonowaniahistoriiwtychtrzechpowieściach,róż-
nicepomiędzynimiwidocznesąnapierwszyrzutoka.Czytelnikcyklupowie-
ściowegoSienkiewiczauzyskujeinformacjenatematprzebiegupowstania
kozackiego,wojnyRzeczypospolitejzeSzwecjąiTurcją,pojawiająsiętu
---
---
---
---
---
---
--
18M.Januszkiewicz,Filozofiailiteratura—podstawoweproblemy,w:Ruchomegranice
literatury.Wkręguteoriikulturowej,red.S.Wysłouch,B.Przymuszała,Warszawa2009,s.196.
19Por.T.Błażejewski,Historiozofiaretoryczna.Formyparaboliczneiapokryficznewpol-
skiejproziewspółczesnej,Łódź2002.
20E.Konończuk,Wposzukiwaniudostępudoprzeszłości.Opowieściachwarsztatowych
HannyMalewskiejiJackaBocheńskiego,Białystok2009.
21M.Głowiński,Narracjahistoryczna—narracjawpowieścihistorycznej,w:Narracja,hi-
storia,fikcja.Dawnekulturywhistoriografiiiliteraturze,red.Ł.Grützmacher,Warszawa2009,
s.132.
22
