Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Regnuminsedivisum...
77
wskaliogólnoeuropejskiej2.Naszerszepolehistoriipowszechnejwkracza
sięconajwyżejtam,gdziepolitykaksiążątpiastowskichstawałasięelemen-
temmiędzypaństwowych,apoprawniejmówiąc–międzydynastycznych,
konstelacjipolitycznych3.
Dopierowostatnichlatachwpolskimdyskursieoepocezaczynająpowoli
pojawiaćsiękoncepcjeuwzględniającezwiązkiprocesówpolitycznychzroz-
patrywanymidotądniecoautonomicznieprzekształceniamirealiówekono-
micznych,społecznychiprawnych–takżezuwzględnieniemoddziaływania
standardówspołeczno-ustrojowychZachodu.SławomirGawlasjakdotąd
najwyraźniejdostrzegłwdezintegracjipolitycznejdobydzielnicowejnie
tyleefektdynastycznegopartykularyzmuczyDfeudalnejanarchii”,coraczej
obiektywnąfazęwrozwojustosunkówprawno-ustrojowychispołecz-
nych,ściślezwiązaną–choćzoczywistymprzesunięciemwczasieiwła-
snąspecyfiką–zwystępującymiwcałejEuropieprocesamiterytorializacji
władzyzwierzchniejorazdalekosiężnąprzebudowąjejpodstawideowych
imaterialnych.Decydującąrolęwtymprocesieprzypisałrecepcjinowych
instrumentówprawnychwładzyzwierzchniejijurydyzacjijejuprawnień
(regalia),tworzącemusięfiskalizmowimonarszemu,postępującejmone-
taryzacjirelacjispołecznychorazmodernizacjiekonomicznej,wniesionej
przezinstytucjonalnągminęmiejskąikolonizacjęnaprawieniemieckim.
Podziałyterytorialne,wynikającezuwarunkowańgenealogicznychipryn-
cypiówdziedziczenia,umożliwiały–amożenawetwznacznymstopniu
determinowały–skuteczniejsząeksploatacjękontrolowanegoterytorium
iżyjącejnanimludności.Wtymkontekściezdająsiębyćbardziejprzeja-
wemracjonalizacjiimodernizacjistrukturwładzyniżjejgłębokiegokry-
zysu4.Dotegododaćnależyprzemianywtechnicekomunikacjispołecznej
zpoddanymi,zwłaszczawzrostroliksiążęcegodokumentu,wogólności
2Zob.np.T.N.Bisson,TheCrisisoftheTwelfthCentury.Power,LordshipandtheOrigins
ofEuropeanGovernment,Princeton–Oxford2009.Zastrzectrzeba,żetakrytycznauwaganie
dotyczyzagadnieńhistoriispołeczno-ekonomicznej–kolonizacji,lokacjimiejskich,procesówupie-
niężnieniagospodarki,mobilnościspołecznejimigracji–obfitującejwostatnichdziesięcioleciach
wniezwyklewartościowestudia,prowadzonezawszezodniesieniemdopłynącychzZachodu
impulsówmodernizacyjnych,por.np.S.Gawlas,Okształtzjednoczonegokrólestwa.Niemieckie
władztwoterytorialneagenezaspołeczno-ustrojowejodrębnościPolski,Warszawa1996;T.Jurek,
ObcerycerstwonaŚląskudopołowyXIVwieku,Poznań1997;syntetycznieogłównychkie-
runkachbadań:idem,NowszebadaniahistorykównaddziejamiPolskiXII–XIIIwieku,DFontes
ArchaeologiciPosnanienses”51,2015,s.7–18.
3Por.np.M.Barański,KsiążętaispołeczeństwowobeczjednoczeniaPolskinaprzełomie
XIIIiXIVwieku,w:Polskaokołoroku1300.Państwo,społeczeństwo,kultura,red.W
.Fałkow-
ski,Warszawa2003,s.11:DŻyjącywtrzeciejćwierciXIIIw.Piastowieprzestaliuczestniczyć
wszerszejpolitycemiędzynarodowejlub,jeśliuczestniczyli,totylkojakosojusznicywiększych
potęg,angażującsięwrealizacjęobcychinteresów”.
4S.Gawlas,Okształt;idem,KomercjalizacjajakomechanizmEuropeizacjiperyferiinaprzy-
kładziePolski,w:ZiemiepolskiewobecZachodu.StudianadrozwojemśredniowiecznejEuropy,
red.R.Czaja,M.Dygo,S.Gawlas,Warszawa2006,s.25–116.
