Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
JarosławMikołajec
ludzkościmożnawyróżnićdwabieguny,międzyktórymiznajdujesię„nieistot-
napustka”:rewolucjęneolitycznąirewolucjęprzemysłową12.
Wartozauważyć,żetakrozumianeodwrócenierelacjicentrumiperyferii
przypominaopisanąwpoprzednimpodrozdzialehistorycznązmianępołożenia
Europywkontekścieglobalnym.Wobuprzypadkachzaszłazamianamiejscami
centrumiperyferiinakorzyśćobszarówpółnocnych.
DrugąważnąpłaszczyznąpodziałuEuropynacentrumiperyferiejestli-
niaŁaby,któradzielikontynentnaczęśćzachodniąiwschodnią.Ustaliłasię
onajakogranicadwóchprzeciwstawnychtypówgospodareknaprzełomieXV
iXVIwieku.EuropaZachodniaimportowałazewschodusurowce,głównie
płodyrolne(zbożeidrewno)wzamianzawyrobyprzemysłoweiluksusowe
(zwłaszczanapotrzebydworówkrólewskichimagnackich)13.Doprowadziłoto
dozapóźnieniagospodarczegoEuropyWschodniejodczuwanegododziś.
Klasycyteoriisystemów-światówprzychylnieodnosilisiędoosiągnięćpol-
skichnaukowcówbadającychhistorycznerelacjegospodarczeEuropyZachodniej
iŚrodkowo-Wschodniej,zwłaszczaM.Małowista.SamI.Wallersteinwskazał
naniegojakojednegozantenatówswojejteorii.Innymihistorykami,naktó-
rychpowołujesięamerykańskisocjolog,byliprzedstawicieleszkołyAnnales
zF.Braudelemnaczele14.PrawidłowościodkrytewhistoriiEuropymogły
posłużyćzabazędlabadaniazależnościcentrum-peryferiewskaliglobalnej.
NazakończeniechciałbymnaszkicowaćpróbęperiodyzacjidziejówEuropy
woparciuozmiennośćrelacjicentrum-peryferie,zarównowskaliglobalnej
jakieuropejskiej.Jesttojedynieschematlubszkicperiodyzacji,którywymaga
rozbudowania:
1.Europapaleolityczna-całaEuropastajesięperyferiami.Kryteriumtejkwa-
lifikacjijestmiejscemarginalneEuropywprocesiemigracjipaleolitycznych
(rozszerzaniaEkumeny).
2.Europaodrewolucjineolitycznejdoepokibrązu-następujepodział
Europynapołudniowo-wschodniecentrumipółnocno-zachodnieperyferie.
Kryteriumtegopodziałujestrozszerzaniesiętechnologiirolniczychimigra-
cjepopulacjirolniczychzŻyznegoPółksiężycapoprzezBałkanywkierunku
północno-wschodnim.
3.Europaantyczna-basenMorzaŚródziemnegostajesięcentrum,Europa
barbarzyńskaperyferiami.Granicamiędzynimiwczasachrzymskichbiegnie
wzdłużlimes(Dunaj,Ren).Silnepaństworzymskieprzeciwstawionejest
północnym,słabiejrozwiniętymgospodarczospołecznościomplemiennym.
12CiLéVI-STRAUSS:AntropologiastrukturalnaII.Przeł.MiFALSKI.Warszawa2001,s.373-
380.
13MiMAŁOWIST:EuropaijejekspansjaXIV-XVIIw.Warszawa1993.
14IiWALLERSTEIN:TheModernWorldSystem(I).CapitalistAgricultureandtheOriginsof
theEuropeanWorld-EconomyintheSixteenthCentury.NewYork1974,s.IX.
