Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
RomanAndrzejTokarczyk
słuszności,sprawiedliwości,pochwalanychwludzkichzachowaniach,wprzeciwień-
stwiedonagannychipotępianychzachowańzłych,niesłusznychiniesprawiedliwych.
Zhistoriimoralnościwynika,żejejtreścibywajązmiennewczasieiniejednolite
wtychsamychnawetspołeczeństwach.Jednakżetefundamentalne,najważniejsze
treścimoralnemająniejakocharakterponadczasowy,ogólnospołeczny,anawetogól-
noludzkiizwanesąelementarnyminormamimoralnymi.Naukaomoralnościtoety-
ka.Opisemrzeczywistychludzkichzachowańregulowanychmoralnościązajmujesię
naukazwanaetykąopisową,zaśzachowańpostulowanychnaukaetykinormatywnej.
Etykaopierasięnaprzekonaniuozdolnościachludzkiegorozumu,uczućisumienia
dorozróżnianiadobraizłajakogłównychwartościmoralności.
Relacjetreściowemoralnościiprawamajązakresypodmiotoweiprzedmio-
towe.Podmiotowezakresyprawasąszersze,ponieważobejmujązarównoosoby
fizyczne,jakiosobyprawne,natomiasttakiezakresymoralnościsąwęższe,gdyż
obejmujątylkoosobyfizyczne-ludzi,anieorganizacje.Przedmiotowerelacje
moralnościiprawawyrażająsięwczęścijednoczesnym,tożsamymbądźróżnym,
normowaniemzachowańtegosamegorodzaju,wczęścinormowaniemzachowań
wyłącznieprzezmoralnośćiwczęściwyłącznieprzezprawo.Tożsameregulacje
wzmacniająimperatywnośćzarównomoralności,jakiprawa.Różneregulacje
mogąpowodowaćkolizyjnesprzecznościmiędzymoralnościąaprawem,zawsze
wtedygdyjednozezwalanaokreślonezachowania,adrugieichzakazuje.Jeśliper-
swazyjnośćmoralnościjestwiększaodpowinnościprawa,możeono,wskrajnych
przypadkach,wocenachspołecznychtracićprawowitość,czylilegitymizacjęmo-
ralną.Moralnośćzaśzwykleniepotrzebujelegitymizacjiprawnej,nawetgdyjest
zprawemsprzeczna.
Traktowaniemoralnościiprawajakodwóchodrębnychsystemówskłaniado
określeniaichrelacjiwzajemnych.Wyróżnianesąprzytymtrojakiepoglądy:1)
nadrzędnościprawanadmoralnością,2)nadrzędnościmoralnościnadprawem,
3)odrębnościobydwutychsystemów.Nadrzędnośćprawanadmoralnościąwy-
rażazasadaDuralexsedlex-Twardeprawo,leczprawo,uzasadnianateoretycznie
iutrzymywanawpraktyceprzezpozytywizmprawniczy.Zasadatazobowiązujedo
przestrzeganiakażdegoprawa,nawettegosprzecznegozmoralnością.Nadrzędność
moralnościnadprawem,uzasadnianaprzeznurtprawanatury,wymagauzgadnia-
niaprawazwartościamiwyższegorzęduocharakterzemoralnym,wysuwanym
zróżniepojmowanegoprawanatury.Poglądoodrębnościsystemumoralnegood
systemuprawnego,przeważającywspółcześnie,zakładaichautonomiewdążeniach
doodmiennychcelów,niewykluczającychjednakżeichróżnorodnychzwiązków,
tożsamości,podobieństwiróżnic.Najbardziejwyrazistetezwiązkiprzejawiająsię
wewłączaniu,inkorporacjiniektórychzasadmoralnychdosystemuprawa,odesła-
niachbezpośrednichalbopośrednichnormprawnychdozasadmoralnych,powią-
zaniachinterpretacyjnychpodczastworzenia,wykładniistosowaniaprawa.
