Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
turga,któryprzerwałrozwójrodzimegodramatupoprzezwykorzystanieformy
antycznej.Mickiewiczpotrafiłjednakpochwalićodrodzeniowegohumanistęza
świetnąznajomośćstarożytnejgreki.Wśródromantykównajbardziejradykalne
zdanieotwórczościKochanowskiegomiał,jaksięwydaje,AntoniMalczewski
jakoautorMarii.Dotradycjiczarnoleskiejodwołałonsięwswoimpoemacie
trzykrotnie:poprzezmottozaczerpniętezPieśniIXKochanowskiego13,wopi-
siewizerunkuMariizasiadającejnpodstarymilipami”iwsłowachgłównejbo-
haterkiprzemawiającejdoswojegoojcaMiecznika,będącychparafraząTrenu
VIII14.ZachowanieżyciowegoumiarupostulowaneprzezKochanowskiegozo-
stałojednakcałkowiciezmienioneprzezMalczewskiegowwizjędopuszczającą
skrajneemocjeirozwiązania.Staropolskiecnotystraciłynaswoimznaczeniu
izabrzmiałyfałszywie.EwangelinaSkalińskapodkreślała,
żenzłota”tradycjaKochanowskiegozostałapoddanaprzezMalczewskiegomiażdżą-
cejkrytyceorazdemonstracyjniewykrzywiającejjejpierwotnysensreinterpretacji.
Bojużnieidzietuwyłącznieopesymistyczną,nawetskrajniepesymistycznąwizję
historiozoficzną,aleodrwinęztego,cowowejhistoriiitradycjimożnabyłojeszcze
próbowaćocalić15.
ZkoleiMaurycyMochnackizauważałwnczasachzygmuntowskich”naśladowanie
twórczościłacińskiejiwykonanyprzezówczesnychpoetównolbrzymikrokwtrud-
nejrymowaniasztuce”16.Dziełapowstałewrenesansiebyływątpliwejwartości,bo-
wiemwedlekrytykazbytmocnoczerpałyzkanonuantycznego,niewykorzystując
tymsamymludowychźródeł.Ciekawszawydajesięjednakpróbapowiązaniapol-
skiegośredniowieczazsagamiskandynawskimiidoszukiwaniesięwtympocząt-
kówpolskiejliteratury,coMartaPiwińskauznałazankombinacje”
.Badaczkaakcen-
towała,żentobudowaniejakichśproteztradycji,którezdradzają,jaksilnieodczuwał
romantycznykrytykbrakrodzimegodziedzictwaliterackiego”17.Fakttenwiązałsię
zuznaniem,żenodrodzeniebyłodlaMochnackiegoraczejupadkiem:«gdyupadł
kolosgotyckiejromantyczności[ł]duchrycerskiznatchnieniempoezjigasnąć
13
Niektórzybadaczewpieśnimasekdopatrująsięrozwinięciamotta.Zob.D.Zawadzka,Pokolenie
klęski1812roku.OAntonimMalczewskimiodludkach,Warszawa2000,s.275.
14
E.Skalińska,KochanowskiMalczewskiego-KochanowskiNorwida,w:nColloquiaLitteraria.Pół-
rocznikInstytutuFilologiiPolskiejUniwersytetuKardynałaStefanaWyszyńskiegowWarszawie”
15
2016,nr20,s.80.
Ibidem,s.79.
16
M.Mochnacki,Pismaporazpierwszyedycjąksiążkowąobjęte,oprac.A.Śliwiński,Lwów1910(tu
artykułMyślioliteraturzepolskiej,s.119).WpracyOliteraturzepolskiejwwiekudziewiętnastym
Janzostałwogólepominięty,aPiotrKochanowskiwspomnianymimochodem.
17
M.Piwińska,CzyMickiewiczzamordowałKochanowskiego?Interpretacjeromantycznejinterpre-
tacji,w:Naszepojedynkioromantyzm,red.D.Siwicka,M.Bieńczyk,Warszawa1995,s.191.
40
AdamMickiewiczUniversityPress©2021