Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WacławUruszczak*
PRAWOICZAS.REGUŁAPRAWAQUIPRIORESTTEMPORE,
POTIORESTIUREWŚREDNIOWIECZNYMINOWOŻYTNYM
PRAWIEKANONICZNYM
Uwagiwstępne:związkiprawaiczasu.
RegułaQuiestpriorintempore,estpotoriure
Związkiprawaiczasuprzejawiająsięnaróżnychpłaszczyznach.Czas,choćjest
kategoriąobiektywnąiniezależnąodwoliludzkiej,podlegaregulacjomprawnym.
Nadrodzeprawaustalanesąsposobyliczeniaczasu,atakżeokreślanyjestpunkt
początkowy,odktóregonastępujeliczenieczasuwokreślonyprawemsposób.Re-
gulacjeprawneczasufigurująwkodeksachcywilnych,atakżewinnychustawach.
Wpolskimkodeksiecywilnymczasuregulowanyzostałwszczególnościwartyku-
łachod110do116.Praworodzisięwokreślonymczasie,cowywołujeokreślone
skutki.Przedewszystkimprawodziałanaterazinaprzyszłość.Taideazawartajest
wStatutachKazimierzaWielkiego1.Wynikastąd,żeprawoniedziaławstecz,chyba
żezachodząuzasadnioneprzyczyny.WyrażatołacińskamaksymaLexretronon
agit.Zakaztzw.retroakcjiprawajestzasadniczopowszechnieuznawany.
Czasmaznaczenietakżewszereguinstytucjiprawnych,jakzasiedzenie,
przedawnienieczyprekluzja.Wprawiecywilnympodziśdzieńznanajestiużywa-
nałacińskamaksymaprawnaQuiprioresttempore,potiorestiure,częstoprzywoły-
wanawbrzmieniuniecokrótszymPriortemporepotioriure2.Maksymataoznacza,
żeprawonabytewcześniejjestsilniejszeniżprawonabytepóźniej.Jakoprzykład
zastosowaniatejregułypodawanesąprzepisyartykułów249i310kodeksucywil-
nego,atakżeart.12ustawyz1982r.oksięgachwieczystychihipotece3.Najednej
zkolumngmachuSąduNajwyższegowWarszawieumieszczonoinskrypcjęPrior
temporepotioriure(Pierwszywczasie,lepszywprawie).
*prof.drhab.;UniwersytetJagielloński,PaństwowaWyższaSzkołaZawodowawTarnowie.NrORCID:
0000-0002-3937-1672.
1StatutyKazimierzaWielkiegojakoźródłoprawapolskiego(StatutenvonKazimirdemGroßenalsQu-
ellepolnischesRechts),[w:]J.Matuszewski(red.),Studiazdziejówpaństwaiprawapolskiego,t.III,
Łódź1999,s.97-115.
2K.Burczak,A.Dębiński,M.Jońca,Łacińskiesentencjeipowiedzeniaprawnicze,Warszawa2007,s.152,171.
3
Ibidem,s.152.
