Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SPołeczneiPoliTYczneaSPekTYnaukiSofiSTóW
Protagoras
ściprawd-większośćsofistówpochodziłaspozaAten19.Poznanieinnych
obyczajówiprawbyłonaturalnąpożywkądlarelatywizmuiotwarciana
dyskusjęwokółwszystkichkwestiizwiązanychzfunkcjonowaniemspo-
łecznościpaństwowej.Walkastronnictwpolitycznychinieustannestarcia
społecznerodziłypostawykrytycznewobecdawnejorganizacjipaństwa
opartejnawartościachiprawach,któredotąduważanozanaturalne
iwieczne.Sofiścipodważylitradycyjnegreckiewierzenia,obyczajemoral-
neiprawa,kwestionująctymsamymarystokratycznepodstawyustroju
ikulturyateńskiej.Ichracjonalizmbyłkonsekwencjąnastawieniaprak-
tycznego.Uważali,żeareténiejestcechąiwartościądziedziczonąposzla-
chetnychprzodkach20.Cnotajestumiejętnością,sprawnościąibiegłoś-
cią,któremożnanabyćpoprzezwiedzę.Właśniesofistomzawdzięczamy
powstaniezachodniejideiwychowania,któraopierasięnawiedzy21.
protagoras
Powszechnieuznajesię,żenajwybitniejszymzpierwszegopokolenia
sofistówbyłuczeńDemokryta,ProtagoraszAbdery22.Wszystkieniemal
podręcznikihistoriikultury,filozofiiinaukspołecznychcytująjegosłyn-
nesłowa:
Człowiekjestmiarąwszystkichrzeczy,istniejących,żeistnieją,inieistnie-
jących,żenieistnieją23.
19
Popperuważał,żeprzyczynąupadkuspołeczeństwazamkniętegobyłrozwój
handluiżeglugi(2006,s.200in.).
20
Zob.omówieniepogladówbadaczynatemataretéusofistóww:Wróblewski
(1979,s.8-9).
21
Reale(1994-2002,t.1,s.241).
22
Ur.ok.491-481p.n.e.,zm.podkon.Vw.Wielepodróżował,odnoszącogrom-
nesukcesyjakomówca.PeryklespowierzyłmuułożenieprawdlakoloniiThurioj
(444p.n.e.).Najważniejszejegodzieła:Oprawdzie(prawdopodobniezpodtytułem
Mowyobalające),Opierwotnymstanieludzkości,traktatyObogachiAntylogiezawierają-
cezasadyprowadzeniadyskusji,wypracowaneistosowaneprzezniegosamego;zob.
Unersteiner(1967,t.1,s.13-43),gdziepodanesąwyczerpującowszystkieświadec-
twadotycząceProtagorasa).Zob.także:Gajda(1989,s.87-110).
23
Zob.SekstusEmpiryk,Przeciwmatematykom,VII,60;Platon,Teajtet,151e-
152a(Diels-Kranz,80B1);por.DiogenesLaertios,IX,51(Diels-Kranz,80A1).
