Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przystosowanie,leczwłaśniewrogietemuprzystosowaniuwartości
sądźwigniąpostępuijegopodstawąetyczną[...]Postępniejestprzy-
stosowywaniemsięnaszymdoprocesurozwoju,leczurzeczywistnia-
niemtego,cojestbezwzględnymnakazemwnastkwiącym”59.
Podstawąmarzeńo„naukowejetyce”,„naukowej,przyrodniczej
teoriipostępu”,jestprzeświadczenie,żesamaprzyrodawskazuje
człowiekowicele,żenależyzatemuznaćzaswójcelto,dowykry-
waniaczegoprzeznaczanasmechanizmnatury.Jednocześniejednak
samrozwójnaturalistycznegoscjentyzmuprowadzidopowszechnej
relatywizacji:wszystkie„fakty”,zktórychskładasięprzyroda,oka-
zująsięwzględne,awięcpytanieoobiektywnąprawdziwośćtraci
wszelkisens.Nietzschesformułowałdrastyczniewynikinowoczesnej
myślinaukowej,dowodząc,żeprawdajesttylko„użytecznąfikcją”;
Simmeluznał,żeprawdziwejestwszystkoto,cosprzyjazachowa-
niuirozwojowigatunku;Avenariuszredukowałpoznaniedojego
wartościbiologicznej.Aleskorotak,toczymsąwłaściwienaczelne
pojęcia:„gatunku”,„zachowania”,„rozwoju”?Nieistniejeprzecież
żadnapodstawadouznaniaichzacoświęcejniż„użytecznefikcje”.
Wtensposóbdogmatycznynaturalizmcharakterystycznydlapozy-
tywistycznegoewolucjonizmui„monistycznegopojmowaniadzie-
jów”popadawjawnykonfliktznaturalizmemkrytycznym,którego
najwyższąpostaciąjestempiriokrytycyzm.Brzozowskiwyprowadzał
stądwniosek,że„dogmatycznezrzeczeniesięsteruwłasnychlosów
przezludzkośćnarzeczprzyrodyjestrzecząniemożliwą.Mechanizm
przyrodyjestnieokreślony.Mytomusimynadaćmukierunek,ustana-
wiającwartości,realizowaniuktórychmaonsłużyć”60.
Brzozowskiniezapominał,żezwolennicymonistycznegopoj-
mowaniadziejówszczycąsięswymhistoryzmem,pojmująrozwój
społeczny(mówiącsłowamiMarksa)jako„procesprzyrodniczo-hi-
storyczny”,awięcniesprowadzająjegoprawbezpośredniodopraw
przyrody.Sądziłjednak,żeówhistoryzm,zwanyprzezeń„dogmatycz-
nymhistoryzmem”,jestrodzonymdzieckiemnaturalizmu.Również
onpociągazasobąrelatywizacjęwszystkichwartościizrzeczenie
sięodpowiedzialnościzahistorię,awięc„jestzamaskowanąformą
59Tamże,s.270.
60Tamże,s.314.
41
