"Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815-1914 na przykładzie prowincji Pomorze

Agnieszka Chlebowska

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-7241-884-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Rok wydania:

2012

Liczba stron:

411

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Chlebowska, Agnieszka. "Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815-1914 na przykładzie prowincji Pomorze. Red. . Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2012, 411 s. ISBN 978-83-7241-884-5

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Chlebowska, A.

T1 "Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815-1914 na przykładzie prowincji Pomorze

PB Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

PP Szczecin

YR 2012

SN 978-83-7241-884-5

Bibliografia BibTex:

@Book{ 109970, author = "Chlebowska, Agnieszka", editor = "", title = ""Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815-1914 na przykładzie prowincji Pomorze", publisher = "Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego", year = "2012", address = "Szczecin", isbn = "978-83-7241-884-5" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Chlebowska, Agnieszka

ED -

TI - "Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815-1914 na przykładzie prowincji Pomorze

PB - Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

CY - Szczecin

PY - 2012

SN - 978-83-7241-884-5

ER -

Netografia (standard APA):

Chlebowska, Agnieszka. "Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815-1914 na przykładzie prowincji Pomorze [baza danych online] Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2012 [dostęp: 02 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/stare-panny-wdowy-i-rozwiedzione-samotne-szlachcianki-w-prusach-w-agnieszka-chlebowska-109970.

Prusy, Pomorze, kobiety, szlachta, Rody szlacheckie

Temat poruszony należy niewątpliwie do ważnych problemów historii społecznej XIX w. Został też omówiony w sposób wyraźnie interdyscyplinarny, z uwzględnieniem wiedzy z zakresu historii społecznej, socjologii, demografii oraz prawa. Język pracy jes...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-7241-884-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Rok wydania:

2012

Liczba stron:

411

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wstęp11
Rozdział I. Szlachcianki w państwie pruskim. Uwarunkowania pozycji, znaczenia i statusu w XIX oraz na początku XX wieku29
1. Stan szlachecki w obliczu dziewiętnastowiecznych przemian polityczno-gospodarczych29
1.1. Charakter szlachty pruskiej29
1.2 Znaczenie polityczne w Prusach i zjednoczonych Niemczech41
1.3. Pozycja gospodarcza i sytuacja ekonomiczna52
2. Szlachcianki w rodzinie i społeczeństwie. Przemiany wzorców, postaw i statusu64
2.1. Edukacja – model tradycyjny i jego ewolucja. Nowe cele w programie kształcenia szlachcianek na przełomie XIX i XX wieku64
2.2. Wychowanie75
2.3. Rola w rodzinie82
2.4. Status społeczny i działalność publiczna86
2.5. Stosunek do pracy zawodowej93
3. Pozycja prawna kobiet ze stanu szlacheckiego98
3.1. Kobiety na tle przywilejów i obowiązków szlachty99
3.2 Ograniczenia prawne kobiet zamężnych101
3.3 Sytuacja prawna kobiet samotnych105
3.3.1. Kobiety niezamężne105
3.3.2. Wdowy107
3.3.3. Rozwiedzione108
Rozdział II. Samotność wśród kobiet ze stanu szlacheckiego115
1. Determinanty szlacheckiej samotności115
1.1 Ogólne uwarunkowania demograficzne i gospodarcze. Samotność a procesy modernizacji115
1.2. Przemiany społeczno-ekonomiczne a polityka małżeńska szlachty pruskiej129
1.3. Stosunek do powtórnych małżeństw i do rozwodów133
2. Kategorie samotności148
2.1. Piętno „starej panny”148
2.1.1. Kobiety niezamężne w opiniach społecznych148
2.1.2. Specyfika i przemiany szlacheckiego „staropanieństwa”153
2.2. Modele wdowiego losu162
2.3. Ofiary i buntowniczki – sytuacja rozwiedzionych szlachcianek172
3. Samotne szlachcianki. Obraz demograficzny (przykład pomorski)179
3.1. Niezamężne, wdowy i rozwiedzione – ujęcie ilościowe w poszczególnych pokoleniach180
3.2. Samotne szlachcianki – rejestracja stanu z przełomu XIX i XX wieku190
Rozdział III. Samotne szlachcianki w polityce państwa pruskiego195
1. Uwarunkowania i kierunki polityki opiekuńczej wobec kobiet z elit społecznych195
2. Fundacje królewskie200
2.1. Fundacje jako typ instytucji opiekuńczej200
2.2. Monarchia a fundacje królewskie214
2.3. Znaczenie fundacji dla samotnych kobiet222
2.4. Panny kanoniczki i organizacja wewnętrzna pomorskich fundacji królewskich234
3. Formy pomocy finansowej246
3.1. Fundusze opiekuńcze246
3.2. Kasy wdowie266
Rozdział IV. Stosunek rodów i stanu szlacheckiego do samotnych szlachcianek273
1. Zwyczajowe i prawne formy zabezpieczenia szlachcianek na wypadek samotności274
1.1. Prawo lenne i tradycja wobec kobiecej samotności274
1.2. Wdowy i kobiety niezamężne w filantropijnej działalności szlachty281
1.3. Samotne szlachcianki z perspektywy przekształceń zachodzących w szlacheckiej własności ziemskiej w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku290
2. Samotne kobiety w polityce związków rodowych296
2.1. Uwarunkowania wewnątrzrodowej polityki opiekuńczej. Stosunek związków rodowych do szlachcianek296
2.2. Pomorskie związki rodowe a zadania opiekuńcze wobec samotnych szlachcianek302
3. Stan szlachecki wobec wdów i niezamężnych szlachcianek309
3.1. Pozostałości starostanowych instytucji opiekuńczych dla kobiet309
3.2. Organizacje szlacheckie w Niemczech i stanowa samopomoc w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku315
3.3. Samotne szlachcianki w programie opiekuńczym Stowarzyszenia Szlachty Niemieckiej319
3.3.1. Kształtowanie się strategii opiekuńczych wobec kobiet319
3.3.2. Praktyczny wymiar pomocy samotnym szlachciankom324
3.3.3. Instytucje opiekuńcze stowarzyszenia na obszarze prowincji Pomorze335
Zakończenie341
Załączniki351
1. Obsada prebend w czterech królewskich fundacjach na terenie prowincji Pomorze – przykłady351
2. Obsada prebend w stanowych fundacjach dla szlachcianek w Barth i Bergen i prywatnej fundacji w Runowie (Runow) koło Słupska w 1839 roku (prowincja Pomorze)355
3. Statut fundacji dla panien w Marianowie z 24 lipca 1829 r. (fragment)357
4. Ordynacja fundacji dla szlachcianek w Barth z 1836 r. (fragment)358
5. Zasady administracji w pierwszym schronisku dla szlachcianek w Schönebergu k. Berlina359
6. Ogłoszenia o pracę szlachcianek i dla szlachcianek publikowane na łamach „Deutsches Adelsblatt” 1895–1905 (wybór)360
Bibliografia363
Wykazy397
Tabele397
Ilustracje398
Zestawienia398
Zastosowane skróty399
Zusammenfassung401

ROZdZ.1–SZlAChCiANKiWPAŃSTWiEPrUSKiM...

1.2.ZnaczeniepolitycznewPrusachizjednoczonychNiemczech

PolitykaochronyiwspieraniaszlachtypodjętaprzezFryderykaIIpo

latachprowadzonychprzezniegowojenodegrałagłównąrolęwugrunto-

waniupozycjitegostanuwpaństwiepruskim.Byłaonakonsekwencjąska-

liofiarponiesionychprzeznurodzonych”napolachbitew,którewdalszej

perspektywiedałyimmożliwośćpartycypowaniawżyciupolitycznym32.

Tozespolenieszlachtyzmonarchiąopartebyłonasystemieprzywilejów,

wśródktórychnajważniejszybyłmonopolposiadaniaziemi,osadzony

głębokowmodelufeudalnejgospodarkiwiejskiej,jakipierwszeństwo

przydostępiedowyższychstanowiskwsłużbiewojskowejicywilnej.Wy-

niesionawtensposóbponadresztęspołeczeństwa,szlachtawyróżniałasię

prestiżem,wzoramizachowania,systememwartości,aconajważniejsze

własnymprawemujętymwzapisachnajsłynniejszejpruskiejkodyfikacji

z1794roku33.PoczątekschyłkutejepokiwyznaczyłaśmierćFryderykaII,

awrazzniąprzenikaniewkręgielitpruskichnowychprądówspołecznych

iekonomicznych,którepodważałypozycjęszlachtyjakopierwszegostanu

wpaństwie.Oświeceniowakrytykaprzywilejównurodzonych”34icoraz

silniejszegłosyzwolennikówreformliberalnychspowodowały,żenaprze-

łomieXVIIIiXIXwiekuszlachtazmuszonabyłastanąćwszrankizwy-

kształconymmieszczaństwemaspirującymdoodgrywaniapodobnejroli

wpaństwie.Koncepcjannowejszlachty”,sformułowanawtokudyskusji

nadprogramemreformprzezoświeconemieszczaństwoimodernizującą

siębiurokrację,zostałaodrzuconaprzezkonserwatywneelitystrzegące

nienaruszalnościswoichprerogatyw35.Wiarawpotęgęisprawnośćpań-

Zob.szerzejZ.Szultka,Dynamiczneprzeobrażeniawsiirolnictwawdrugiejpołowie

XVIIIipoczątkachXIXwieku,[w:]HistoriaPomorza,red.G.Labuda,t.II:doroku1815,

cz.3:PomorzeZachodniewlatach1648–1815,Poznań2003,s.610–618;Z.Szultka,

Uwaginadzmianami...,s.243–259.

Zob.tzw.paragrafyszlacheckie:AllgemeinesLandrecht...;E.Schwenke,Friedrich

GroßeundderAdel,Berlin1911;R.Schiller,„EdelleutemüssenGütherhaben,Bürgermüs-

sendieEllegebrauchen“.FriderizianischeAdelschutzpolitikunddieFolgen,[w:]W.Neu-

gebauer,R.Pröve(Hrg.),AgrarischeVerfassungundpolitischeStruktur,Berlin1998,

s.257–286.

H.Möller,AufklärungundAdel,[w:]E.Fehrenbach(Hrg.)AdelundBürgertumin

Deutschland1770–1848,München1994,s.1–10;H.Reif,AdelskritikundAdelsreformin

Deutschland1770–1848,[w:]Szlachta–społeczeństwo–państwo...,s.13inn.

H.Reif,AdelspolitikinPreußenzwischenReformzeitundRevolution1848,[w:]H.P.

Ullmann,C.Zimmermann(Hrg.),RestaurationssystemundReformpolitik.Süddeutsch-

landundPreußenimVergleich,München1996,s.199–224.Natematopozycjiszlachek-

kiejnaPomorzuzob.:O.Eggert,StändeundStaatinPommernimAnfangdes19.Jahr-

hunderts,Köln–Graz1964.

Brak wyników

"Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815-1914 na przykładzie prowincji Pomorze

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra