Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Realiapolityczne:zmieniającysiękontekst
23
snychźródełledwie3000żołnierzyzwłasnejprowincji(aogółem8000)dzię-
kiwsparciukomendantówokręgówikasztelanówsąsiednichobwodów4.Prze-
kształceniesiępodobnychstarćlokalnychwregionalnelubczasamimiędzyna-
rodowesporyzależałoodwypadkówpolitycznychiosiągnięciazgodyprzez
członkówdywanu.Opinia,żewojnyosmańskiewynikałyzujednoznacznie
wojowniczegocharakterupaństwatureckiego”5,znacznieprzeceniaówczesną
siłętegopaństwa.Niejasnympozostajebowiem,czymiałoonomonopolna
używaniesiływojskowejiczymogłozawszeskuteczniekierowaćwłasnymi
jednostkamiorazjekontrolować.Zachowanieżołnierzywbitwiezależałood
wieluczynnikówfizycznychipsychologicznych,któreomówimydokładniej
wkolejnychrozdziałach(rozdziałIIzajmiesięograniczeniamifizycznymi,
arozdziałVIImotywacjąimoralearmiiosmańskiej).Obecnieograniczymy
siędowarunkówpolitycznychiichroliwokreślaniuprzezOsmanówskali,
natężeniaorazczasutrwaniawojny.Naszaanalizadotyczywszczególności
dwóchgłównychfrontówlądowych:granicywschodniejizachodniej.
Wojnanawschodzie
Wizjawojnyideologicznej,nastawionejnawyniszczeniewrogaicałkowite
przejęciejegoterytoriów,narodziłasięnapoczątkuXVIwieku.Niechodziło
tutajowalkęOsmanówzniewiernymichrześcijanami,aleorelacjezwyznają-
cymiinneodmianyislamumieszkańcamiWschodu.Ośmioletniepanowanie
SelimaI(1512-1520)wprowadziłotwardąlinięreligijną,okrucieństwapopeł-
nionejednakpodczasnajazdunaIran(1514)wynikałyzkłopotówwewnętrz-
nychiosobistychrozterekwładcy,podwóchlatachnatroniewciążniepewne-
gowłasnegobezpieczeństwa.StanowiskoSelimazostałoodrzuconeiwdużej
mierzezapomnianewtrakcie47-letniegopanowaniajegosynainastępcySu-
lejmana6.WrazzpokojemwAmasyi(1555)obiestronyustaliłystrefyswych
wpływów.Późniejszewznowieniekonfliktuwynikałoznaruszeniaduchatrak-
tatu,oddającegonapołudniuIrakOsmanom,anapółnocyAzerbejdżanSafa-
widom.Osmańskiatakzroku1578,kierującysięnapółnoc,przypadałna
okreswewnętrznegozamętuiosłabieniapaństwasafawidzkiego,rządzonego
przezMohammadaChodabande(1578-1588).PrzeniesieniestolicySafawi-
dówzleżącegowsercuspornegoobszaruTebrizudoKazwinu,któryznajdo-
wałsięwpołowiedrogimiędzywschodniąazachodniągranicą(Chorasanem
aAzerbejdżanem),stanowiłopierwszykrokdodemilitaryzacjicałegoregionu.
TendencjetenieuległywiększejzmianienawetmimoofensywyOsmanów
4M.Köhback,DieEroberungvonFülekdurchdieOsmanen1554(Vienna,1994),s.183-184;szczeg.
s.183:unachdenunterschiedlichenAngabenzwischen4000und8000mann”.
5ThomasA.Barker,“NewperspectivesonthehistoricalsignificanceoftheyearoftheTurk”,Austrian
HistoryYearbook,t.19-20(1983-4),s.4.Mimoużytegowtytulesłowaunew”,pracazasadniczobroni
ipowtarzapoglądy,zaprezentowaneprzezBarkera17latwcześniej(Barker,DoubleEagleandCrescent,
Albany:SUNYPress,1967,ss.194-197:uinhumanebehaviour”,s.280:uOttomanbarbarity”,itd.
6R.Murphey,uSüleyman’sEasternPolicy”w:H.InalcikandC.Kafadar(red.),SüleymantheSecond
andHisTime(Istanbul,1993),ss.229-248.
