Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
podręcznikdlaadeptówtejdyscypliny63.Tymsamymtenwiedeńskibiologstajesięojcemnajnow-
szychtendencjiiprekursorem,którypotrafiteoretycznieopisaćfundamentalnezmiany,jakiena-
stąpiływnajnowszychanalizach.Ajakietozmiany?
Starymodelrzeczywistości,pochodzącyjeszczeodNewtonaiKartezjuszaorazsposobyjej
badaniapowoliulegałytransformacji.Potrzebnabyłazmianakategoriimyślenia.Noweodkrycia
naukowe,rozwójnowoczesnej,złożonejtechnikiwymusiłnabadaczachinnepodejście.Musielisię
zmierzyćzewspółczesnymiteoriamiorazzniezwyklezłożonymiwytworamitechniki.Towszystko
zdeterminowałomodyfikacjęmyślenianaukowego.StanisławLemdoskonaleteprzemianyrozumie
ioczywiścieeksplikujewswoimwykładzieustamiFilonusa:
Nadalekopóźniejszymetapierozwoju,wXVIIiXVIIIwieku,począłkonstytuowaćsięnowymodelzjawisk.Byłnim
mechanicyzm–sztucznytwór,sporządzonyprzezczłowiekapodpostaciąmaszyneriizegarów,orazjegoteoretyczne
uogólnieniewNewtonowskiejmechaniceniebios.Fizykajęłatraktowaćmaterięjakozbiórdrobniutkich,elastycznychciałek,
podlegającychprawommechaniki.Prawamechanikizdołaływyjaśnićzagadkępracysercaikrążeniakrwi.Mechanikadopo-
mogładostworzeniamaszynyparowej.Wyprowadzonyzewszystkichtychdziedzin,konceptHmechanicyzmu”przedstawiał
następującewłasności:żecałośćjestsprowadzalnadosumyczęści,żekażdyprocesmożedowolniebiecwprzódlubwstecz
iżemechanizmjestahistoryczny,toznaczy:nieukształtowanyprzezwłasnąprzeszłość.(...)Otóżtwierdzeniatesąważne
jedyniewodniesieniudotakichsystemówjakzegareklubmaszynaparowa,natomiastniedająsięstosowaćdozjawisk
biologicznychalbokwantowych.Wszystkiepostulatymechanicyzmuobaliłodoświadczenie:organicyzmjestczymświęcej
niżskładanką(sumą)swychczęści,zachodzącewnimprocesysąnieodwracalne,jestonkształtowanyprzezwłasnąhistorię,
jegostanyprzyszłeniesąprzewidywalnezestuprocentowąpewnościąwoparciuoznajomośćstanówpoprzednich.Takwięc
mechanicyzmjakomodelzjawiskzachodzącychwnaturze–przedstawiałwartośćograniczoną,aszczególniezawodnybył
wodniesieniudoprocesówbiegnącychwustrojachżywych(...)Ztegoniewynikaoczywiście,bytakoncepcjanieodegrała
wswoimczasiedodatniejroliwpostępienauki(D,s.114-115).
Tendługicytatjesttypowąegzemplifikacjązmianwówczaszachodzących64.WXXwiekuupa-
dłaNewtonowskawizjarzeczywistości;araczejnieupadła,cookazałasięniewystarczająca.Fizyka
Newtonaniejestwstanieogarnąćwszystkichsferrealności,wzwiązkuzczymzostaładopełniona
fizykąkwantowąorazfizykąEinsteina.Tenprzełomukazałczłowiekowinowejakościświata,tymsa-
mymtrzebabyłozmodyfikowaćsposobybadania.Okazałosię,żezarównometodyholistyczne,jak
iprobabilistyczneprzynoszązadowalającewyniki.
Niepowinniśmyeksplorować,jakzaczasównowożytnych,samychprzedmiotów,niepowinniśmy
ichredukowaćdosumyelementarnychczęści.Założenienaukinowożytnej,głoszące,żeprzyzba-
daniuwszystkichelementówskładowychprzedmiotuudanamsięuchwycićjegotożsamość,upad-
ło.Przecieżwiększośćkomórekwnaszymorganizmiejestregularniezastępowaneprzeznowe,anikt
nieśmietwierdzić,żeczłowiektraciztegopowoduswojątożsamość,przecieżniemajednejdługości
drogizWrocławiadoKrakowa,posiadaonajakąśkonkretnądługośćtylkoiwyłączniezewzględuna
63L.vonBertalanfy,Ogólnateoriasystemów,Warszawa1984.
64Por.E.Laszlo,Systemowyobrazświata,Warszawa1978,s.27-39.
33
