Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niezdyskredytowane,przesądziłyodmiennedoświadczeniahi-
storycznetychregionów.
Popierwsze,tonawschodzieEuropysamozwańczyna-
stępcySorela,utraciwszywiaręwrewolucyjneprzebudzenie
proletariatu,oddalisięposzukiwaniomzastępczegomitupo-
zwalającegokontynuowaćwalkęzburżuazyjnądekadencją.
Początkowowystarczałaimideanarodu,jednakgdypoczuli
wolępanowania,powrócilidoporzuconegouprzedniopojęcia
rewolucji,bypoddaćgopartykularyzacji.Mitrewolucji,tak
użytecznywuniwersalistycznymmarksizmie,popołączeniu
zmitemnaroduokazałsięniemniejatrakcyjnydlaprojektów
nacjonalistycznychirasistowskich.Wtensposóbnarodziłasię
doktrynafaszystowska,którejsukces—zdaniemFureta—le-
żałwłaśniewzawłaszczeniuideirewolucyjnejdlapotrzebide-
ologiiantyuniwersalistycznej,walczącejpodsztandaremrasy
inarodu(Furet1996:47).
Podrugie,pojęcieHrewolucja”stałosięjednymzkluczo-
wychelementówsemantykiradzieckiej.Rocznicerewolucji,
hucznieobchodzonewewszystkichkrajachbloku,odmierza-
łykolejnelataimperium.Wróżnychokresachjegoistnienia
władze,zezmiennymnasileniem,sięgałyporetorykęHkonty-
nuowaniarewolucji”iHwalkizkontrrewolucją”.Nawetgdyjuż
niktnietraktowałpoważnierytuałówpaństwowych,Hrewolu-
cja”stanowiłaelementoficjalnegosłownikaidokońcatowa-
rzyszyłapanującejideologii.Kompromitacjapojęciarewolucji
wynikałazjejmiejscawłańcuchuekwiwalentówpojęciowych.
WoficjalnymjęzykuradzieckiejpropagandyHrewolucja”była
używanazamienniezterminemHsocjalizm”(np.wwezwa-
niachdoobronyrewolucjilubsocjalizmuijegozdobyczy).Sam
Hsocjalizm”wrekonstruowanejsemantyceznaczyłtylecodo-
minacjapartiikomunistycznej,aHkontrrewolucją”byłakażda
próbapodważeniatotalnościtejdominacji(Michnik1984:41).
Nakładającesięnasiebiebolszewickaifaszystowskatrady-
cjarewolucjiodcisnęłysięwzbiorowejwyobraźnimieszkań-
cówEuropyŚrodkowo-Wschodniej.Wrezultacierewolucyjny
toposWschoduEuropyróżnisięodwyobrażeńZachodu.We
wschodniejczęścikontynentupojęcieHrewolucja”niebyłowy-
razemtriumfuludzkiejwoli,leczzapowiedziąpowszechnego
zniewolenia:rewolucjaoznaczałasubordynacjęzamiasteman-
Rewolucja,ewolucja,restauracja?
19
