Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Stosunkiemfteutycznenaziemiachpolskich
45
sieoświecenia,zaczętonieśmiałopostrzegaćjakonarzędziewyko-
rzystywanewinteresiepublicznym(emfiteutycznareformastarostw
z1775r.).Coprawdanadalinterestenutożsamianoraczejzintere-
samipewnejtylkoczęścispołeczeństwa(stanuszlacheckiegoirodzą-
cegosięmieszczaństwa,zpominięciemchłopów105),alebyłtoprzy-
najmniejkrokzmierzającydostopniowegowyprowadzaniaPolski
zestanuzacofaniawstosunkachspołecznychwobecresztyEuropy106.
1.3.2.Okreszaborów
PonieważupadekIRzeczypospolitejzbiegłsięwczasiezkryzysem
koncepcjiwłasnościpodzielonejweFrancjispowodowanejwybuchem
rewolucji,takżestosunkiopartenajejzałożeniach,awystępującena
ziemiachpolskichwwynikuwojennapoleońskichdotkniętezostały
doświadczeniamifrancuskimi.Prawaz11.08.1789r.i18-29.12.1790r.
uznaływszelkiewieczystenależnościirentygruntowe(wtymdzier-
żawywieczysteibezterminoweemfiteuzy),bezwzględunaichrodzaj
inazwę,zaniedopuszczalne.Ponadtowszelkieopłatyipowinności
nacechowanefeudalnie(pańszczyzny,robociznyitp.)zostały,zgodnie
zprawemz17.07.1793r.,zniesionebezżadnegowynagrodzenia107.Za-
sadytepowtórzonowKodeksieNapoleona(art.530),wprowadzonym
naczęścidawnychziemIRzeczypospolitejwrazzutworzeniemKsię-
stwaWarszawskiego.Coważne,krótkiokresfunkcjonowaniatego
organizmupaństwowegowcaleniewyeliminowałfrancuskiegoKo-
deksucywilnegojakopodstawystosunkówrzeczowych,równieżpóź-
niej.UtrzymałsięonnaterenienowopowstającegoKrólestwaKon-
105Pojawiałysięincydentalnepróbyrozwiązaniaproblemuprzywiązaniachło-
padoziemi,zzastosowaniem,jaksięwydaje,stosunkówemfiteutycznych.Wdniu
24.04.1792r.uchwalonoustawęUrządzeniewieczystekrólewszczyzn,wedługktórej
„chłopiwkrólewszczyznachprzechodzącywdrodzesprzedażywręceprywatneuzy-
skali«wieczystą»własnośćgruntuwrazzprawemjegosprzedaniaiopuszczeniawsi”;
zob.A.Dziadzio,Konstytucja3.05.1971r.natlekoncepcjiustrojowychOświecenia,
„PaństwoiSpołeczeństwo”2006/6,s.173.Niewykluczone,żetegotypurozwiązania
sugerowałrównieżart.6uniwersałupołanieckiegoz7.05.1794r.
106Por.J.B.Falski,Zasadarównościwpolskichkonstytucjach(1791–1935),
PiP1997/1,s.6.
107S.Markiewicz,Uwaginadwłasnością…,s.119-120.
