Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
RozdziałII
nawetwykluczysięmożliwośćukartowaniaprzezwładzelitewskiewyjazdu
WiśniowieckiegodoMoskwy,topamiętaćnależyodługiejtradycjiwojskowej
współpracylitewsko-moskiewskiejnapograniczutatarskim.Ostrzeganosię
nawzajemopojawieniusięTatarów,strażelitewskiestacjonowaływCzerni-
chowie,amoskiewskiewCzerkasach.W1556r.Kozacykaniowscyposiłkowa-
lidiakaMatwiejaRżewskiego,któregodziałaniaosłaniałyrównocześnieCzer-
kasy.WsłużbiemoskiewskiejWiśniowieckiwyprawiałsięw1558r.nadDniepr
iw1559r.nadDon,współpracujączokolniczymDaniłoAdaszewem.
W1560r.doszłowMoskwiedowydarzeń,którestałysiębezpośrednią
przyczynąnajwiększejwXVIw.faliemigracjipolitycznejwRosji.Adaszew
iSylwesterzostalioskarżeniootruciecarowejAnastazjiRomanowej,aWybra-
naRadaupadła.Stałosięjasne,żezwyciężyłkierunekzachodniwpolitycemo-
skiewskiejiżewojnazLitwąjestnieunikniona.Początkowoniezdawanosobie
sprawyzniebezpieczeństwa,jakiezawisłonadbojaramizotoczeniacarskiego.
Zanimopozycjazdołałaotrząsnąćsięzzaskoczenia,zostałazdziesiątkowana.
Gdyrepresjezaczęłyzataczaćcorazszerszekręgi,kniaziowieibojarzypróbo-
walizebraćsiłyiuciekaćnaLitwę.Zwolennikiem,amożeiinspiratoremzbie-
gostwazagranicębyłzapewnesamWiśniowiecki.Tymczasemwujcara,kniaź
WasylGliński,osadzonywwięzieniu,zobowiązałsięzerwaćtajemneukłady
zZygmuntemAugustemiprzysiągłniewyjeżdżaćaninaLitwę,anidoswej
dzielnicystarickiej.UważanyzanominalnegoprzywódcęDumy,kniaźIwan
Bielskizostałaresztowany.Znalezionoprzynimlistykrólewskiegwarantujące
muschronienienaLitwieorazszczegółowyszkicdrogidogranicy.
Wkilkamiesięcypóźniej,wlecie1561r.,uciekłzMoskwynaKijowszczy-
znęWiśniowiecki,awięcwchwili,gdypułkimoskiewskiegotowałysiędo
sforsowaniagranicylitewskiej.Istniałypodejrzenia,żeiksiążęWłodzimierz
StarickiutrzymujekontaktyzZygmuntemAugustem.ZkoleikniaziowieMi-
chałiAleksanderWorotyńscymieliprzejśćdokrólawrazzmajętnościami
ziemskimiprzylegającymidogranicylitewskiej.Ztreścilistuwojewodysmo-
leńskiegoDymitraKurlatiewa,donoszącegoouzabłądzeniu”wdrodzezcałym
swymdworemiuzbrojonymoddziałem,carpowziąłpodejrzenie,żeionpró-
bowałujśćzeSmoleńskanaLitwę.Głównympunktemoskarżeńwobecnich
wszystkichbyłzarzutzdradystanuispiskowaniaprzeciwIwanowiIVzpomo-
cąudzielanąprzezdwórZygmuntaAugusta.PozajęciuPołocka(luty1563r.)
wręcemoskiewskiedostałsięjenieclitewski,któryzeznał,żenamiestnikSta-
rodubaprzyrzekłLitwinomoddaćpowierzonąmutwierdzę.Władzepostawi-
łyprzedsądemnietylkowojewodówstarodubskich,aleprzygotowałyobszer-
nelistyproskrypcyjne,naktórewpisywanokrewnychSylwestraiAdaszewa
iuznanychprzyjaciółisąsiadów,jeszczemniejznanych,wieluzaśzupełnienie-
znanych”3.Sprawastarodubskanaelektryzowałaatmosferępolityczną,spowo-
dowałapowszechneobawyprzedterrorem,dalszymiaresztowaniami,tortura-
3Russkajaistoriczeskajabiblioteka,t.31,Petersburg1914,s.276-277;R.G.Skrynnikow,IwanGroźny,
Warszawa1979,s.82-86,91;W.A.Serczyk,IwanIVSerczyk,Warszawa1977,s.58in.
