Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Interesującympytaniemjest,czytaklicznienapływającydoHollywoodureżyse-
rzyzEuropywjakikolwieksposóbzmieniliamerykańskiekino.Czyodcisnęlina
nimswojepiętno,jeślichodziostyl,narracjęlubprzekaz?Dośæpowszechnie
uważasię,żewpływEuropejczykównajwyraźniejzaznaczyłsięwfilmienoir.
Mielioniwnieśædotegogatunkumiędzyinnymielementyniemieckiegoekspre-
sjonizmu,widocznewsposobieoświetlaniasceniogólnejatmosferzeopowiada-
nychhistorii.Samizainteresowaniraczejniepodtrzymywalitezyowspólnym
duchuswoichfilmówaniowpływie,jakimiałnaniebagażkulturowy,zktórym
przyjechalidoAmeryki.FritzLangodcinałsięodzwiązkówswoichdziełzfilma-
miBilly’egoWildera,OttoPremingera,RobertaSiodmakaczyEdgaraUlmera.
Bezdrożetegoostatniegouznawałzaprzejawfilozofiideterministycznej,stoją-
cejwsprzecznościzjegowłasnymkatolickimświatopoglądem30.Preminger
wyśmiałkoncept,żecechyekspresjonistyczneswoichfilmówwyniósłjeszcze
zczasów,gdypracowałuMaxaReinhardta,któregojakobybrakśrodkównawy-
stawniejszedekoracjezmusiłdonowatorskiego,„ekspresjonistycznego”użycia
światła.„Tononsens.Oczympanwogólemówi?”–uciąłkrótkorozmowęna
tentemattwórcaAnatomiimorderstwa31.BillyWilderzkoleinasugestię,żeele-
mentynoirjegofilmówmogąmieæcośwspólnegozantysemityzmem,zktórym
miałdoczynieniaprzedemigracjądoUSA,odparł:„Myślę,żeto«ciemne»wi-
dzeniewzięłosięjużwAmeryce”32.
ZmitemowpływieekspresjonizmunafilmnoirrozprawiłsięMarcVernet33.
Zwróciłonuwagę,żesekwencjecałkowiciefantastyczne,którebyzdecydowa-
niewiązałytengatunek(jeśliwogólejesttogatunek,wcopowątpiewająnie-
którzykrytycy34)zniemieckimekspresjonizmemfilmowym,wamerykańskim
filmienoirwłaściwiewogóleniewystępują.Nadtotakzwaneekspresjonistycz-
neoświetlenie(silniekontrastoweirzucającedługiecienie)pojawiłosięwkinie
amerykańskim(atakżerosyjskim)jeszczeprzedGabinetemdoktoraCaligari.
DrugimargumentemVernetaprzeciwkoekspresjonistycznymkorzeniomfilmu
noirjestdługiodstępczasowymiędzyprzyjazdemdoUSAreżyserówzkręgu
kulturyniemieckiejapojawieniemsięfalifilmówokreślanychtymmianem.Za
początekfilmowego„czarnego”kryminałuprzyjmujesięwzasadziedatępre-
mierySokołamaltańskiegoJohnaHustona,czylirok1941,podczasgdytacy
twórcyzAustriiiNiemiecjakErnstLubitsch,EdgarUlmer,FritzLangczyOtto
PremingerbylijużwStanachodkilku,anawetkilkunastulat.Vernet,nawiasem
mówiąc,zpodobnegopowoduodrzuciłteżtezęuznającąHammettaiChandlera
zaojcówfilmunoir,argumentując,żeichutworybyłyekranizowanewcześniej
(SokółmaltańskiHammettanawetdwukrotnie),cojednakniestworzyłonowe-
gostyluczygatunku.
29...................................EUROPEJCZYCY
W
HOLLYWOOD
307-Gizycki-Wendersdodomusk³ad.p65
29
2006-06-20,12:55
