Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OddrugiejwojnyświatowejdoXXIwieku
rozliczeniezkolaborantami
socjaldemokratycznyrząd
marszałekMannerheim
porozumienieo
zawieszeniubronizZSRR
rządPaasikiviego
powojenneproblemy
układpokojowywParyżu
agrarystycznejPartiiCentrum(Senterpartiet-SP),PartiiKonserwatywnej(Hřyre)
iPartiiLiberalnej(Venstre).Koniecznośćuporaniasięzdelikatnąkwestiąkolabo-
racjizokresuokupacjiniemieckiejkazaławładzomtymczasowymwprowadzić
-nieistniejącądotądwnorweskimkodeksiekarnym-karęśmierci.Orzeczona
zostałaona10IX1945wobecsymbolukolaboracjizokupantem-VidkunaQuis-
linga(stracony24X1945).8X1945odbyłysiępierwszepowojennewyboryparla-
mentarne,któreprzyniosłyprzywróceniepolitycznegostatusquo.Socjaldemokraci
uzyskaliwiększośćabsolutną,umożliwiającE.Gerhardsenowisamodzielneutwo-
rzeniesocjaldemokratycznegorządu(1945-1951).Wydarzeniemoprestiżowym
znaczeniudlaNorwegiiwtymczasiestałosięwybranie1II1946ministraspraw
zagranicznychTrygveLie(zwolennikaścisłejpowojennejwspółpracyzWielką
Brytanią)nastanowiskopierwszegosekretarzageneralnegoONZ(1946-1952).
Finlandia
FinlandiauczestniczyławIIwojnieświatowejpostronieNiemiec.Wpołowie
lipca1944r.ZwiązekSowieckiprzekazałwładzomfińskimzapośrednictwem
Szwecjiinformacjęogotowościrozpoczęciarozmównatematrozejmumiędzy
obukrajami.31VII1944dodymisjipodałsięniezbytchętniewidzianyprzezMo-
skwęprezydentRistoRyti.4VIII1944nowymszefempaństwazostałmarszałek
CarlGustafMannerheim.Zmiananastanowiskugłowypaństwazostałaodebrana
wBerliniejakowyraźnazapowiedźrychłegozawarciaprzezFinlandięporozumie-
niaozawieszeniubroni.Zostałoonopodpisane19IX1944wMoskwie.Wśród
głównychjegopostanowieńznalazłosiępotwierdzenieliniigranicznejz1940r.
orazoddaniewdzierżawębazymorskiejPorkkala-Udd(nazachódodHelsinek),
przejściearmiifińskiejwstanspoczynkuwciągu2,5miesiąca,wymianajeńców
wojennych,likwidacjaorganizacjiHprohitlerowskich”iosądzenieosóbwinnych
zbrodniwojennych.Swoistymuzupełnieniemukładurozejmowegobyłaumowa
oreparacjachwojennychz17XII1944.
PowołanyprzezprezydentaMannerheimawsierpniu1944r.rządAntti
Hackzelladziałałzaledwiemiesiąc.PrzezkolejnedwamiesiąceistniałrządUrho
JonasaCastréna(ministersprawsocjalnychpodczaswojny).Dopiero17XI1944
powstałkoalicyjnygabinetJuhoKustiPaasikiviego,wskładktóregoweszłoaż
siedmiusocjaldemokratówijedenkomunista(ministersprawsocjalnychYrjö
Leino).Zmianarząduzostaładokonanazgodniezżądaniamisowieckimi.Wmarcu
1945r.przeprowadzonopierwszepowojniewyborydoEduskunty.Zaowocowały
onepodziałemscenypolitycznejmiędzyDemokratycznyZwiązekLuduFińskiego
(SuomenKansanDemokraattiinenLiitto-SKDL),FińskąPartięSocjaldemokratyczną
(SuomenSosialdemokraattinenPuolue-SDP)iPartięAgrarną(Maalaisliitto).Wynik
wyborczySKDLzostałuznanyprzezMoskwęzadobryprognostykszansna
pokojowezaprowadzeniewFinlandiisystemupolitycznegonasowieckąmodłę.
NaczelekoalicyjnegorządustanąłMaunoPekkala.Byłonzmuszonyuporaćsię
zszeregiemnajbardziejpalącychpowojennychproblemów,m.in.zkwestiąreparacji
wojennychizakupuziemidlauchodźców,znegocjacjaminadostatecznymtekstem
traktatupokojowegoczywreszciezreformamisystemuświadczeńsocjalnych.
Wziąwszypoduwagętrudnąpowojennąrzeczywistość,rządPekkaliopracował
projektzłagodzeniawarunkówwtekścienegocjowanegoukładupokojowego.
PropozycjeHelsinekzostałyjednakzdecydowanieodrzucone.10II1947delega-
cjafińskazostałazmuszonadopodpisaniawParyżuprzedstawionegotraktatu,
którypotwierdziłjednakpełnąsuwerennośćFinlandii.Wśródjegopostanowień
szczegółowychzostałm.in.potwierdzonyprzebieggranicysowiecko-fińskiejwe-
80
