Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
ROZDZIAŁI
Napodstawiezachowanychwykazówstanuarmiizlat1638/164330stwier-
dzićmożemy,żeetatten,jeśliidzieohusarię,chorągwiekozackieidragonię,
byłistotniezrealizowany.Zamiastprzewidzianychwetacie4chorągwipie-
szychliczącychłącznie600porcjiwwykazachspotykamytylkodwie:rotmi-
strzówBrodnickiegoiZagórskiegoliczące300porcji.Ponieważwwykazach
jestmowaowojskuukrainnym,sądzićnależy,żebyłytochorągwieprzybocz-
nehetmanówwielkiegoipolnegokoronnego,niezależniezaśodnichistniały,
niewymienionewwykazach,dwiechorągwienazałogachwLubowliiKa-
mieńcuPodolskim.Takwięcwojskokwarcianeliczyłofaktyczniewtymczasie
4800koniiporcji,tj.około4300żołnierzy.
Kosztyutrzymaniategowojskawynosiływrazzpensjamihetmanówiurzęd-
nikówwojskowychiniewielkąsumądlaKozakówrejestrowych(99500)łącz-
nieokoło845000złrocznie,doczegodochodziłbliżejnieznanykoszthiberny,
tj.dodatkuwnaturzenautrzymaniewojskawokresiezimowym31.Kosztyte,
aczkolwiekszlachtabyłanimiobciążonaminimalnie(tylkoniewielkiesumy
zpodatkówpośrednichiceł),wydawałysięjejzbytduże,toteżdomagałasięna
sejmachobniżeniaitegoszczupłegoetatuwojskastałego.Tostanowiskoszlach-
tybyłomilewidzianeprzezmożnowładcówukrainnych,którzydążylidojak
największegoosłabieniawładzycentralnej,natlejegobowiemrosłaautoma-
tyczniepotęgapaniątkresowych.Zichkółwyszedłteżprojektcałkowitejlikwi-
dacjiwojskakwarcianego;zamiastniegoodpowiedniekontyngentywojskowe
bylibyobowiązanidostarczyćwraziepotrzebymagnaci,którzywzamianmieli-
byotrzymaćwwieczystądzierżawęwszystkiewakującedobrapaństwowe32.
Tenprojekt,jakrównieżprojektredukcjiwojskado3000stawekżołdu,nie
przeszedł,niemniejszlachcieudałosięprzeforsowaćnasejmie1643r.redukcję
oddziałówkwarcianychdoetatu4200koniiporcji.Tennowyetatobejmował
1100husarii,1300kozaków,1200dragoniii600piechoty–najbardziejzmniej-
szonoliczebnośćdragonów,boo500porcji,niewielekozaków;husarięipie-
chotępozostawiononiezmniejszone33.
Wtejliczebnościwojskokoronnepozostawałoprzezkilkalatnastępnychaż
dowielkichzaciągówpodjętychprzezWładysławaIVwzwiązkuzjegoplana-
miwojnyprzeciwkoTurcji.Oplanachtychiichzałamaniusięwskuteksprze-
ciwumagnateriiiszlachty,niebezpodstawobawiającychsię,żekrólzechce
późniejużyćpowiększonejarmiidowzmocnieniaswejwładzy–pisanojuż
wiele34.Tutajograniczęsięjedyniedostwierdzenia,żekrólistotniepoczynił
znacznezaciągiitowwiększymzakresie,niżdotychczasprzyjmowanowlite-
30Wykazykomisjilwowskichzlat1640,1642,1644.BUWroc.,rkpsSteinwehr37,fol.III.
31Wypisy,s.154-155.Wyliczeniekosztówhibernywprojekciebudżetowymzr.1637przewidujena
nią319600złrocznie,niewiemyjednak,wobecniezachowaniasięaktkomisjihibernowych,ileosta-
teczniepłaconowojsku.
32Baranowski,op.cit.,s.64-65.
33KomputwojskakwarcianegozordynacyjejRzeczpospolitejanno1643.Oss.2223/1.
34PrzedewszystkimW.Czermak,PlanywojnytureckiejWładysławaIV,Kraków1895,później
B.Baranowski,którywcyt.pracypoświęciłimcałyrozdział.OstatnioM.Nagielskipodjąłpróbę
zestawieniatychplanównapodstawielicznychkopiipt.KomputwojskRzeczypospolitejnaprojekto-
wanąwyprawęprzeciwkoTurcjiw1646roku,SMHW,t.XXXVII,1995.
