Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WincentySkrzetuskio„sądachzadwornych”
29
Sądasesorski(asesoria)
Wliteraturzehistorycznoprawnejpanujeprzekonaniecodotego,żepo-
czątkowoasesoriastanowiłaczęśćskładowąsądumonarszego,natomiastpo
usamodzielnieniusiębyła,oboksądurelacyjnegoiReferendariiKoronnej,czę-
ściąodrębnychsądówkrólewskich.Ciekawezatem,jakSkrzetuskiprezentował
genezęifunkcjonowanieasesorii,czydostrzegałjejsamodzielnośćprzedmio-
towąipodmiotową,czyteżtraktowałjąwrazzsądemrelacyjnymjakojeden
sądkrólewski.Wartezbadaniajesttakżeto,czydostrzegałonwzajemnezależ-
nościobutychsądówzadwornych,wtymwyjaśnienieniejasnościzwiązanych
zfunkcjonowaniemsąduasesorskiegowdawnejRzeczypospolitejjakosądu
pierwszejidrugiejinstancjiorazkwestiiostatecznościjegowyroków15.
Prezentującpoczątkisądówasesorskich,Skrzetuski,poczęściwśladza
Lengnichem,wskazał,żegenezategoorganuwiążesięzpraktykązlecania
kanclerzomprzezkrólaZygmuntaAugustarozsądzaniawjegoimieniuniektó-
rychspraw.Podawał,żesądytakiedziałałypodnazwą:zadwornych1zuwagi
nato,żemiejscemichodbywaniabyłasiedziba(takżeczasowa)monarchy;kró-
lewskich1ponieważsądytebyłyjurysdykcjąsądowąsprawowanąwzastęp-
stwiemonarchyniejakoprzezjegonamiestnika,orazasesorskich1zuwagi
nato,żenaczeletychsądówstalikanclerze,natomiastzasiadaliwnichrefe-
rendarze,regencikancelarii,sekretarzekrólewscyipisarzdekretowy.Powołu-
jącsięnaR.Heidensteina,pijarprzypominał,żewczasiesejmukoronacyjnego
HenrykaWalezegotoczyłysięnaforumsenatudyskusjenadsposobemitry-
bemsprawowaniasądówasesorskich16,cojednakpomimozgłaszanychpropo-
15O.Balzer:GenezaTrybunałuKoronnego.Studiumzdziejówsądownictwapolskiego
XVIwieku.Warszawa1886,s.9,16,20,26inast.;S.Kutrzeba:Historiaustroju…,s.2281
229;Z.Kaczmarczyk,B.Leśnodorski:HistoriapaństwaiprawaPolski.T.2:Odpołowy
XVwiekudor.1795.Red.J.Bardach.Warszawa1966,s.155;Z.Rymaszewski:Sprawy
gdańskie…,s.13139;zob.teżM.Woźniakowa:Sądasesorskikoronny…,s.26127,551
59,2471269;S.Płaza:Historiaprawa…,s.5521553.
16Pijarpodawał,żesenatorowiechcieli,abysądyasesorskie„odprawiałysięniewmiejscu
iakimprywatnym,alewZamkuKrólewskimlubwRatuszuMieyskim;ażebyzagaianebyły
powagąobydwóchPieczętarzow;ażebywnichReferendarzeiinni,podługzaczętegoiużzwy-
czaiu,zasiadali,aoprócztych,żebywolnobyłozasiadaćznayduiącymsięprzyDworzeSenato-
rom;ażebyiedenPieczętarzbezdrugiegosądówsprawowaćniemógł,chybażebyktóryznich
chorowałlubdlazatrudnienianiebyłprzytomny;ażebyobydwaPieczętarzepodpisywalisięna
Dekretach;ażebywprzypadkuniezgodnychzdańAssessorów,całasprawadoKrólewskiego
Sądubywałaodsyłana;nakoniecażebyDekretaiaśniebyłypisaneiniepotrzebowałynowego
tłomaczenia”.W.Skrzetuski:Prawopolityczne…T.2…,s.3761377.Por.R.Heidenstein:
CancellariussivededignitateetofficiocancellariiRegniPoloniae.Wyd.A.Kempfi.Warsza-
wa1960,s.32;G.Lengnich:Prawopospolite…,s.4461448;O.Balzer:GenezaTrybunału
Koronnego…,s.26inast.;W.Uruszczak:Próbakodyfikacjiprawapolskiegowpierwszej
