Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Zoologia.Różnorodnośćipokrewieństwazwierząt
bowski;1869-1922).Różnicowanieotworniczwa-
piennymiskorupkamirozpoczęłosięwepocewęgla
kamiennego.Byływśródnichformyokalcytowych
Dporcelanowych”ściankach(miliolidy),zjedne-
gokryształu(spirilliny)luboosiachoptycznych
kryształówprostopadłychdopowierzchniścianki
(lagenidy).Wieleztychotwornicżyjedodziś,ale
czasyichnajwiększegorozkwitudawnominęły.
Byćmożeubożenieichfaunyzostałowymuszo-
neprzezzmianyziemskiegoklimatu,wktórych
wynikunaogromnychobszarachszelfuzalanych
przezepikontynentalnemorzazaczęłydominować
środowiskaoniskiejproduktywności.Różnegrupy
odtądpospolitychotwornicwykształciłyzdolność
doimpregnowaniaskorupkiwęglanemwapnia
prawdopodobnieniezależnie,mimopodobieństw
wjejbudowie.
Przodkiemwiększościnowoczesnychotwornic
byłichprzedstawicielsprzed210mlnlat(Oberhau-
serella)oaragonitowymszkielecieskorupkiślima-
kowato(trochoidalnie)zwiniętej,doktórejścianki
przyklejałysiędrobinyosadu.Odniegowywodzą
siędwiewielkiegałęzieewolucyjneotwornicokal-
cytowychskorupkach:bentosowerotaliidyowar-
stwowej(lamellarnej)ścianceorazplanktonowe
globigerinyzkryształamiskierowanymiprosto-
padledojejpowierzchni.Obiegrupypojawiłysię
170mlnlattemuwszelfowychmorzachiodtej
porystalepodlegająróżnicowaniu.
Geolodzywykorzystująotworniceplanktonowe
dookreślaniawiekuwarstwskalnychodpóźnejery
dinozaurówdodziś,akalcytoweskorupkizawierają
izotopowyzapiszmianklimatu.Zjakichśpowodów
rodzajasymetriiskorupek(lewo-lubprawoskręt-
ność)teżzależałodtemperaturywody.
Dootworniczgałęzirotaliidównależąnaj-
większejednokomórkowce-numulity.Średnica
ichwapiennychskorupekosiągałakilkanaściecen-
tymetrów.Znichzbudowanesąpowstałe40mln
lattemuskałkiuwejściadodolintatrzańskich
isfinkswGizie.Jednaknazywaniedużychotwor-
nicjednokomórkowcamiwprowadzawbłąd.Prze-
łamałyonebowiemcharakterystycznedlaorgani-
zmówjednokomórkowychograniczenierozmiarów
tylkodziękitemu,żeichkomórkirozdzieliłysięna
mnóstwofunkcjonalnieniezależnychoddziałów.
Sąwielojądroweimająwcytoplazmiesymbio-
tycznebruzdnicelubokrzemki.Każdezjąderza-
chowujeautonomięfunkcjonalnąwobecswoich
organelliisymbiontów.Niemawięcproblemu
ztransportemtlenuanienergii.Organizmyteżyją
woligotroficznychśrodowiskachprzyrafowych,
aprzejrzystośćichskorupek(symbiontomtrzeba
przecieżzapewnićświatło)zależyodnatężenia
nasłonecznienia.
Radiolarie
Istniejąlicznejednokomórkowcezcienkimiwy-
pustkamicytoplazmy,któremająmikrotubularny
cytoszkieletcharakteryzującysięwysokimstop-
niemuporządkowania.Uosiadłychzłotowiciow-
ców(rządPedinellales)każdaztakichwypustek
mapotrzymikrotubule.Wypustkisłodkowodnych
słonecznic(gromadaHeliozoa),wstadiachwege-
tatywnychpozbawionychwici,mająsztywneniby-
nóżki(aksopodia)wzmocnionelicznymimikro-
tubulami,tworzącymiwprzekrojuwielozwojową
spiralę.Trudnostwierdzić,czyaksopodiapowstały
wewolucjitylkoraz,czyteżwkażdymztychprzy-
padkówniezależniedoszłodopodobnegowykorzy-
staniamożliwości,jakiedajecytoszkielet.
Najważniejszągrupąameboidalnychjednoko-
mórkowcówzaksopodiamisąoceaniczneradiolarie
(gromadaRadiolaria).Komórkaradiolariizwiel-
kimpoliploidalnymjądremmadośćniezwykłąbu-
dowę.Otoczonajeststrukturąszkieletową(capsula
centralis),najprawdopodobniejhomologicznąta-
bulombruzdnic.Znacznaczęśćcytoplazmywypeł-
nionejwakuolamiisymbiotycznymiglonamiznaj-
dujesięnazewnątrz,tworzącsiećnieregularnych
nibynóżekiopatrzonychmikrotubularnymszkie-
letemaksopodiów.Mikrotubulewaksopodiachra-
diolariisąrozmieszczoneinaczejniżusłonecznic
-niespiralnie,leczstykająsięzesobą.Przekrójich
wiązkiprzypominaplastermiodu.
Krzemionkowyszkieletradiolariipowstaje,
podobniejakskorupkiokrzemek,wewnątrzcy-
toplazmatycznychcystern.Cząsteczkikrzemionki
układająsięwregularnąpolimerowąsiećopalu
(regularnośćtapowodujedyfrakcjęświatła,czyli
opalizowanie).
Uradiolariiniestwierdzonowystępowaniame-
jozyaniprocesówpłciowych.Mimotoorganizmy
te,począwszyodpojawieniasięwokresiekam-
bryjskim540mlnlattemu,intensywnieewoluują
iwytworzyłyniezwykłąróżnorodnośćformprzy
nadzwyczajnejregularności.Temuteżzawdzięcza-
jąswąsławę,utrwalonąnaartystycznychlitogra-
fiachzamieszczonychwklasycznympopularnym
dzieleXIX-wiecznegoprzyrodnikaErnstaHaeckela
(1834-1919).
Wnajpierwotniejszejpostaci(rządSpumella-
ria)siatkowatekoncentrycznesferyszkieleturadio-
lariiprzebitesąlicznymipromienistymidługimi
igłami.Wmiaręwzrostukomórkidobudowywane
sąkolejnecorazwiększesfery.Jużwśródnajstar-
szychznanychradiolariiznalazłysięteżtakie,któ-
rychigłyzakotwiczonesązbokupierwszejsfery,
akolejnesferydobudowywanesąliniowojednaza
drugą.Udzisiejszychradiolariiotakzorganizowa-
