"Niezbędnik studenta I roku. Repetytorium egzaminacyjne do ćwiczeń i egzaminu z historii państwa i prawa polskiego"

Spis treści

Słowo wstępne 6

Rozdział I. Prawo osobowe (Michał Pyziak) 10

1. Przedmiot prawa osobowego 10

2. Osoby fizyczne 10

2.1. Początek osoby fizycznej 10

2.2. Koniec osoby fizycznej 11

2.2.1. Wywołanie (proskrypcja), śmierć cywilna 11

2.2.2. Śmierć domniemana 12

2.2.3. Śmierć klasztorna 12

2.2.4. Zasada reprezentacji w prawie spadkowym 12

3. Zdolność prawna 13

3.1. Pojęcie 13

3.2. Czynniki wpływające na zakres zdolności prawnej 13

3.2.1. Niewola 13

3.2.2. Stan 13

3.2.3. Cześć 14

3.2.4. Cudzoziemskość (obce pochodzenie) 15

3.2.5. Religia 16

4. Zdolność do czynności prawnych 17

4.1. Pojęcie 17

4.2. Czynniki wpływające na ograniczenie zdolności do czynności prawnych 17

4.2.1. Wiek 17

4.2.2. Płeć 19

4.2.3. Zdrowie 19

5. Osoby prawne 21

5.1. Kształtowanie się koncepcji osoby prawnej 21

4.2.4. Przynależność stanowa 21

5.1.1. Koncepcja osoby prawnej według Kościoła katolickiego 21

5.1.2. Średniowieczna świecka koncepcja osoby prawnej – miasta włoskie 22

5.1.3. Naturalnoprawna koncepcja osoby prawnej 22

5.2. Rodzaje osób prawnych 23

5.3. Powstanie osoby prawnej 23

5.2.1. Korporacje 23

5.2.2. Fundacje 23

5.3.1. Tryb koncesyjny 23

5.4. Osobowość prawna państwa 24

5.3.2. Tryb zgłoszeniowy (rejestracyjny) 24

5.3.3. Tryb normatywny (erekcyjny) 24

Rozdział II. Prawo małżeńskie (Dorota Wiśniewska-Jóźwiak) 26

1. Zagadnienia wstępne 26

2. Definicja małżeństwa 27

3. Zawarcie małżeństwa 27

2.1. Agamia i poligamia jako etapy wykształcenia się małżeństwa monogamicznego 27

2.2. Małżeństwo monogamiczne 27

3.1. Świecka forma małżeństwa 27

3.1.1. Wspólne zamieszkanie i pożycie 27

3.1.2. Porwanie 28

3.1.3. Kupno 28

3.1.4. Umowa formalna 28

3.1.4.1. Zmówiny 28

3.2. Kanoniczna forma małżeństwa 29

3.1.4.2. Zdawiny 29

3.2.1. Istota małżeństwa kanonicznego 30

3.2.2. Etapy zawarcia małżeństwa 30

3.2.3. Zapowiedzi 31

3.3. Przeszkody małżeńskie 32

3.4. Małżeństwa tajne (matrimonia claudestina) 34

4. Relaicyzacja małżeństwa 35

5. Formy małżeństwa na ziemiach polskich w XIX w 35

5.1. Forma świecka (laicka) 35

5.2. Forma mieszana 36

5.3. Forma wyznaniowa 36

6. Formy małżeństwa w II Rzeczypospolitej 37

7. Ustanie małżeństwa 37

7.1. Śmierć małżonka 37

7.2. Ustanie małżeństwa za życia małżonków 38

7.2.1. Prawo świeckie 38

7.2.1.1. Oddalenie żony 38

7.2.1.2. Zawarcie kolejnego małżeństwa 38

7.2.1.3. Rozwód 38

7.2.1.3.1. Przesłanki rozwodu 38

7.2.1.3.2 Rozwód za zgodną wolą stron 39

7.2.1.3.3. Skutki rozwodu 39

7.2.2. Ustanie małżeństwa zgodnie z prawem kanonicznym 40

7.2.2.1. Rozwiązanie małżeństwa 40

7.2.2.2. Separacja 40

7.2.2.3. Unieważnienie małżeństwa 40

10. Regulacja stosunków majątkowych między małżonkami 41

8. Stosunki osobiste małżonków 41

9. Majątek małżeński 41

10.1. Ustrój ustawowy 41

10.2. Ustrój umowny 41

11. Majątkowe skutki zawarcia małżeństwa 42

12. Zarząd majątkiem 43

13. Majątek żony 43

13.1. Wyprawa (szczebrzuch) 43

13.2. Posag 43

13.3. Wiano 44

14. Skutki majątkowe ustania małżeństwa 45

13.4. Podarunek poranny 45

13.5. Podarunek poślubny 45

Rozdział III. Prawo rodzinne (Joanna Machut-Kowalczyk) 46

1. Pokrewieństwo naturalne i sztuczne 46

1.1. Pokrewieństwo naturalne 46

1.2. Pokrewieństwo sztuczne 48

2. Rodzaje dzieci 49

3. Władza rodzicielska 50

Rozdział IV. Prawo opiekuńcze (Joanna Machut-Kowalczyk) 52

1. Opieka 52

1.1. Przyczyny ustanowienia opieki 52

1.2. Sposoby ustanowienia opieki 53

1.3. Kwalifikacje opiekuna 54

1.4. Prawa i obowiązki opiekuna 54

1.4.1. Obowiązki o charakterze majątkowym 54

1.5. Wygaśnięcie opieki, złożenie opiekuna 56

1.6. Kierunek rozwoju instytucji opieki w prawie nowożytnym 56

1.4.2. Obowiązki o charakterze osobistym 56

1.4.3. Uprawnienia procesowe 56

2. Kuratela 58

2.1. Ustanowienie kurateli 58

2.2. Obowiązki kuratora 58

2.3. Ustanie kurateli 59

2.4. Kierunek rozwoju instytucji kurateli w prawie nowożytnym 59

Rozdział V. Prawo spadkowe (Justyna Bieda) 62

1. Własność pospólnej ręki (niedział) 62

2. Rozwój prawa spadkowego – do końca XVIII w 63

3. Systemy dziedziczenia 64

3.1. Dziedziczenie ustawowe (ab intestato) 64

3.1.1. Porządek dziedziczenia 65

3.1.2. Pozbawienie dziedzica praw spadkowych 66

3.2. Dziedziczenie testamentowe 67

3.2.1. Zakres testowania 67

3.3. Dziedziczenie specjalne 68

3.2.2. Forma testamentu 68

3.2.3. Treść testamentu 68

3.3.1. Umowa dożywocia 69

3.3.2. Ordynacja 69

4. Rozwój prawa spadkowego w czasach nowożytnych – XIX w 70

4.1. Dziedziczenie testamentowe 70

4.2. Dziedziczenie ustawowe 71

Rozdział VI. Prawo rzeczowe (Dorota Wiśniewska-Jóźwiak) 72

1. Zagadnienia wstępne 72

2. Rzecz 72

2.1. Definicja 72

2.2. Podział rzeczy 73

2.2.1. Rzeczy zmysłowe i niezmysłowe 73

2.2.2. Ruchomości i nieruchomości 73

2.2.3. Rzeczy jednostkowe i zbiorowe 74

2.2.4. Rzeczy główne i przynależne 74

2.2.5. Rzeczy zwykłe, szanowane i poświętne 74

3. Posiadanie 75

2.2.6. Rzeczy podzielne i niepodzielne 75

2.2.7. Rzeczy oznaczone co do gatunku i indywidualnie oznaczone 75

2.2.8. Res in commercio i res extra commercium 75

4. Własność 77

4.1. Własność feudalna 77

4.1.1. Własność lenna 77

4.1.2. Własność podzielona 77

4.2. Czynniki ograniczające prawo własności 79

4.1.3. Własność niedzielna (niedział) 79

4.3. Własność w dobie kapitalizmu 80

4.4. Nabycie własności 82

4.4.1. Sposób pierwotny 82

4.4.1.1. Ruchomości 82

4.4.1.2. Nieruchomości 83

4.4.1.2.1. Nieruchomość nie posiadająca właściciela 83

4.4.1.2.2. Zasiedzenie 83

4.4.2. Nabycie wtórne 85

5. Ograniczone prawa rzeczowe 86

4.5. Utrata prawa własności 86

5.1. Powstanie 86

5.2. Użytkowanie 87

5.3. Prawo bliższości 87

5.3.1. Prawo bliższości krewnych 87

5.4. Służebności (wolności) 88

5.3.2. Prawo bliższości sąsiadów 88

5.4.1. Rodzaje służebności 88

5.5. Ciężary realne 89

5.4.2. Ustanie służebności 89

5.6. Zastaw (zastawa, pignus, obligatio) 91

5.6.1. Powstanie zastawu 91

5.6.2. Rodzaje zastawu 91

5.6.2.1. Zastaw z dzierżeniem 92

5.6.2.2. Zastaw bez dzierżenia (hipoteka) 93

5.6.3. Hipoteka na ziemiach polskich w XIX w 95

5.6.3.1. Księstwo Warszawskie 95

5.6.3.2. Królestwo Polskie 95

5.7. Ustanie zastawu 96

5.6.3.3. Zabór pruski 96

Rozdział VII. Prawo zobowiązań (Michał Pyziak) 98

1. Pojęcie zobowiązania, przedmiot prawa obligacyjnego 98

2. Powstawanie zobowiązań 98

2.1. Ex delictu (z czynu niedozwolonego) 98

3. Zawarcie umowy 99

2.2. Ex quasi delictu (jakby z czynu niedozwolonego) 99

2.3. Ex contractu (z umowy) 99

2.4. Ex quasi contractu (jakby z umowy) 99

2.5. Z mocy prawa 99

4. Rodzaje zobowiązań 101

4.1. Ze względu na wzajemność uprawnień i obowiązków stron 101

4.2. Ze względu na liczbę podmiotów występujących jako strony stosunku prawnego – uczestników zobowiązania 101

5. Gwarancje wykonania zobowiązań umownych 102

4.3. Ze względu na charakter odpowiedzialności za dług 102

5.1. Gwarancje o charakterze osobistym 102

5.2. Gwarancje o charakterze majątkowym 103

5.2.1. Rękojemstwo 103

5.2.2. Zastaw 104

5.2.3. Zakład (wadium) 104

5.2.4. Zadatek 104

6. Sposoby utwierdzania (umacniania) umów 105

5.2.5. Przywilej rat 105

5.2.6. Klauzula zaspokojenia u osób trzecich 105

6.1. Przysięga 106

6.2. Litkup 106

6.3. Przybicie 106

6.4. Świadkowie 106

6.5. Dokument 106

7. Odpowiedzialność stron stosunku prawnego za wady przedmiotu świadczenia 107

6.6. Rejestry umów 107

8. Wygaśnięcie zobowiązań 108

8.1. Spełnienie świadczenia 108

8.2. Zwolnienie dłużnika z długu przez wierzyciela 108

8.3. Potrącenie 108

9. Część szczegółowa 109

8.4. Zlanie się wierzytelności z długiem 109

8.5. Śmierć jednej ze stron 109

8.6. Niemożność świadczenia 109

8.7. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu 109

9.1. Zamiana 109

9.2. Darowizna 110

9.3. Kupno-sprzedaż 110

9.4. Umowa o usługi 110

9.5. Umowa o dzieło 111

9.6. Zlecenie 111

9.7. Najem rzeczy 111

9.8. Dzierżawa 111

9.10. Przechowanie (depozyt, wierna ręka, pokład) 112

9.9. Pożyczka 112

9.11. Weksel 113

Rozdział VIII. Wybrane instytucje prawa pracy (Tomasz Kubicki) 114

1. Zagadnienia wstępne 114

2. Pojęcia podstawowe 115

2.1. Fabryka 115

2.2. Robotnik 116

2.3. Pracownik fizyczny i umysłowy 116

3. Instytucje prawa pracy w okresie zaborów 117

3.1. Umowa o pracę 117

3.2. Regulaminy pracy 117

3.3. Układy taryfowe 118

3.4. Prawo do strajku i prawo koalicji 119

3.5. Ochrona pracy 119

3.5.1. Czas pracy 119

3.5.2. Ochrona pracy dzieci i młodocianych 120

3.6. Ubezpieczenia społeczne 121

3.5.3. Ochrona pracy kobiet 121

4. Prawo pracy w okresie II RP 122

4.1. Zagadnienia wstępne 122

4.2. Umowa o pracę 123

4.3. Regulamin pracy 123

4.4. Układy zbiorowe pracy 124

4.5. Prawo koalicji i do strajku 124

4.6. Ochrona pracy 124

4.6.1. Czas pracy 125

4.6.2. Urlopy pracownicze 125

4.6.3. Ochrona pracy młodocianych 125

4.7. Ubezpieczenia społeczne 126

4.6.4. Ochrona pracy kobiet 126

4.7.1. Ubezpieczenia chorobowe 126

4.7.2. Ubezpieczenie od bezrobocia 127

4.7.3. Ubezpieczenia od wypadków przy pracy 127

4.7.4. Ustawa scaleniowa 127

Rozdział IX. Prawo karne (Joanna Machut-Kowalczyk) 130

1. Racjonalizacja kary 130

1.1. Racjonalizacja religijna 130

1.2. Racjonalizacja prewencyjna 131

1.3 Racjonalizacja ekonomiczna 131

1.4. Racjonalizacja sprawiedliwościowa 131

1.2.1. Prewencja indywidualna 131

1.2.2. Prewencja generalna 131

2. Przestępstwo – definicja 132

2.1 Skutkowe ujmowanie przestępstwa 132

2.2. Podmiotowe ujmowanie przestępstwa 133

3. Formy popełniania przestępstwa 135

3.1. Sprawstwo, współsprawstwo 135

3.2. Podżeganie 136

3.3. Pomocnictwo 137

3.4. Poplecznictwo, paserstwo 137

3.5. Formy stadialne przestępstwa 138

4. Rodzaje przestępstw 140

4.1. Przestępstwa publiczne 140

4.2. Przestępstwa prywatne 141

5. Rodzaj odpowiedzialności karnej 143

5.1. Odpowiedzialność zbiorowa 143

5.2. Odpowiedzialność indywidualna za czyny cudze 144

5.2.1. Odpowiedzialność wynikająca ze stosunku zależności bądź nadzoru 144

5.2.2. Odpowiedzialność reprezentacyjna 144

5.3. Wyłączenie przestępności działania sprawcy 145

5.3.1. Kontratypy 145

5.3.1.1. Działanie z początku 145

5.3.1.2. Obrona konieczna 146

5.3.1.3. Samopomoc 146

5.3.1.4. Stan wyższej konieczności 146

5.3.1.5. Pojedynek 147

5.3.1.6. Umowne uprawnienia wierzyciela 147

5.3.1.7. Dawność 147

5.3.2. Okoliczności wyłączające winę 148

5.3.1.8. Inność 148

6. Sposoby oznaczania wymiaru kary 150

6.1. Zasada arbitralności 150

6.2. Okoliczności wpływające na wymiar kary 150

6.2.1. Okoliczności obostrzające 150

7. Rodzaje kar 152

7.1. Kara śmierci 152

6.2.2. Okoliczności łagodzące 152

7.2. Kary cielesne, mutylacyjne 154

7.3. Kary pozbawienia wolności 154

7.4. Kary na czci 154

8. Humanitaryzacja prawa karnego 155

7.5. Kary majątkowe 155

Rozdział X. Prawo procesowe (Marcin Głuszak) 158

1. Rodzaje procedur 158

1.1. Postępowania pozasądowe 158

1.1.1. Samopomoc 158

1.2. Postępowania sądowe 159

1.1.2. Postępowanie polubowne (jednanie) 159

1.1.3. Postępowanie arbitralne 159

1.2.1. Proces skargowy (akuzacyjny) 159

1.2.2. Proces inkwizycyjny 159

1.2.3. Postępowanie rugowe 160

1.2.4. Proces mieszany 160

2. Zasady polskiego procesu ziemskiego 161

2.1. Zasada skargowości 161

2.2. Zasada ustności 161

2.3. Zasada bezpośredniości 161

3. Strony procesu i zastępstwo procesowe 162

2.4. Zasada jawności 162

2.5. Zasada kontradyktoryjności 162

2.6. Zasada formalnej teorii dowodowej 162

2.7. Zasada dyspozytywności (rozporządzalności) 162

2.8. Zasada formalizmu 162

3.1. Zastępstwo ustawowe 163

3.2. Zastępstwo umowne 163

3.3. Zastępstwo urzędowe 163

4. Etapy procesu 164

3.4. Zastępstwo zawodowe odpłatne 164

4.1. Postępowanie przygotowawcze 164

4.2. Postępowanie rozpoznawcze 164

4.3. Postępowanie wykonawcze (egzekucyjne) 164

5. Środki zapobiegawcze 165

6. Skarga i pozew 165

5.1. Zatrzymanie 165

5.2. Rękojmia 165

6.1. Warunki pozwu 166

7. Wstrzymanie postępowania 167

7.1. Azyl wojewodziński (przemirze) 167

7.2. List żelazny (glejt) 167

7.3. List inhibicyjny 167

8. Terminy 168

7.4. Abolicja 168

7.5. Amnestia 168

7.6. Prawo łaski 168

10. Dylacje 169

9. Właściwość sądu 169

10.1. Dylacje zwyczajne 169

9.1. Właściwość rzeczowa 169

9.2. Właściwość miejscowa 169

9.3. Właściwość osobowa (podmiotowa) 169

10.1.1. Choroba, czyli niemoc lekka (infirmitas levis) i ciężka, zwana łożną (infirmitas vera) 169

10.1.2. Siła wyższa (vis maior) 170

10.1.3. O większe (dilatio pro maiori) 170

10.1.4. Małoletniość (dilatio ob minorennitatem) 170

10.1.5. Służba publiczna (dilatio propter absentiam Republicae causa) 170

10.1.6. Uzupełnienie dokumentów (dilatio ad munimenta) 170

10.1.7. Konsultacja z patronem lub rodziną (dilatio ad deliberandum) 170

11. Ekscepcje 171

10.2. Dylacje nadzwyczajne 171

11.1. Ekscepcja peremptoryjna (exceptio peremptoria) 171

10.2.1. List inhibicyjny 171

10.2.2. Porozumienie stron o odroczeniu sprawy 171

10.2.3. Urzędowe rozstrzygnięcie o zawieszeniu sprawy 171

11.1.1. Zarzut rzeczy osądzonej (exceptio rei iudicatae) 171

11.2. Ekscepcja dylatoryjna (exceptio dilatoria) 172

11.1.2. Zarzut rzeczy załatwionej (exceptio rei transactae) 172

11.1.3. Zarzut dawności (exceptio praescriptionis) 172

11.2.1. Niewłaściwość sądu 172

11.2.2. Niesprawność pozwu 172

11.2.3. Brak wystąpienia w procesie wszystkich zainteresowanych stron 172

11.2.4. Brak pełnej zdolności procesowej strony 172

11.2.5. Powołanie się na zachodźcę (poprzednika prawnego) 172

12. Wdanie się w spór (litis contestatio) 173

13. Postępowanie dowodowe 173

11.3. Ekscepcja deklinatoryjna (exceptio declinatoria) 173

13.1. Bliższość do dowodu 173

13.2. Środki dowodowe 173

11.2.6. Powołanie się na rękojmię 173

13.2.1. Przyznanie się do winy 174

13.2.2. Przysięga strony 174

13.2.3. Współprzysiężnicy 174

13.2.4. Zeznania świadków 174

13.2.5. Ordalia (sądy boże) 174

13.2.6. Dokument 175

13.2.7. Wstecz (świadectwo sądowe) 175

14. Wyrok 176

14.1. Rodzaje wyroków 176

13.2.8. Wizja 176

14.1.1. Wyrok stanowczy (sententia definitiva) 176

15. Środki prawne przeciwko wyrokom 177

14.2. Prawomocność wyroku 177

15.1. Środki zwyczajne 177

14.1.2. Wyrok przedstanowczy (sententia interlocutoria) 177

15.1.1. Remisja 177

15.1.2. Nagana sędziego 178

15.1.3. Mocja 178

15.1.4. Apelacja 178

15.2. Środki nadzwyczajne 179

15.1.5. Kasata 179

15.2.1. Gravamen 179

15.2.2. Wznowienie procesu (restituto in integrum) 179

16. Koszty postępowania 180

17. Egzekucja 180

15.2.3. Male obtentum 180

18. Postępowania szczególne 181

18.1. Postępowanie sumaryczne 181

18.2. Proces graniczny 181

18.3. Proces o zbiegłych poddanych 181

Wykaz podstawowej literatury 182