"Rozkosz zemsty"

Spis treści

Wprowadzenie 11

Rozkosz zemsty 14

Ludobójstwo, skandal, nauka 17

Rozdział 1. Metodyka pracy 25

1.1. Socjologia historyczna 26

1.2. Socjologia genocide studies 33

1.3. Komparatystyka ludobójstw 42

1.4. Narracje świadków i ich potomków 44

2.1. O problemie agregacji zbiorowej przemocy w socjologii 61

Socjologia historyczna masakry, czystki etnicznej i ludobójstwaRozdział 2. Podstawowe pojęcia i definicje 61

2.2. Definicja linczu, pogromu i masakry 64

2.3. Definicja ludobójstwa (totalnego i częściowego), quasi-ludobójstwa, elitobójstwa i politobójstwa 70

2.4. Definicja czystki etnicznej 82

2.5. O szczególnej figuracji sprawcy–ofiary–świadkowie 83

2.6. Prawne i moralne kategoryzacje mordów 87

3.1. Prehistoria studiów nad ludobójstwem 91

Rozdział 3. Narodziny i rozwój studiów nad ludobójstwem 91

3.2. Ludobójstwa jako samodzielny przedmiot badawczy 93

3.3. Badania nad ludobójstwem w Polsce 99

Rozdział 4. Masakra jako residuum władzy totalnej 103

4.1. Socjogeneza masakry 104

4.2. Radość masakry. Masakra jako święto 106

4.3. Krwawa sztuka wojenna 113

4.4. Masakra jako mechanizm władzy suwerena 117

5.1. Czystki religijne i masakry 123

Rozdział 5. Wielkie projekty – wielkie masakry. Masakrowanie wroga religijnego i ideologicznego a ludobójstwo 123

5.2. Nowy świat, nowe peryferie, nowe rzezie 128

5.3. Terror rewolucyjny 132

5.4. Podsumowanie 134

Rozdział 6. Nowoczesne projekty czystek etnicznych i ludobójstw 136

6.1. Czystki etniczne w XX wieku 137

6.1.1. Polsko-ukraiński konflikt na Kresach Południowo-Wschodnich w latach 1943– 1947 137

6.1.2. Czystki etniczne w Jugosławii w latach 1992– 1995 142

6.2. „Wielki głód” w Ukraińskiej SRR w latach 1932– 1933 jako quasi-ludobójstwo 149

6.3. Ludobójstwa częściowe 154

6.3.1. Ludobójstwo Aborygenów w XIX i XX wieku 154

6.3.2. Ostateczna pacyfikacja Indian Ameryki Północnej w latach 1866– 1890 156

6.3.3. Lokeli – Wolne Państwo Kongo (1880– 1908) 158

6.3.4. Zagłada ludów Herero i Nama w Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej (Namibii) w latach 1904– 1905 163

6.3.5. Ludobójstwo w wydaniu Niezależnego Państwa Chorwackiego w latach 1941– 1945 165

6.3.6. Rzeź Hutu w Burundi w 1972 roku 166

6.3.7. Autoludobójstwo w Kambodży w latach 1975– 1979 167

6.3.8. Pacyfikacja Majów w Gwatemali w latach 1981– 1983 175

6.3.9. Rzezie w Timorze Wschodnim w latach 1975– 1999 177

6.4. Ludobójstwa totalne 180

6.4.1. Masakrowanie Ormian – od mechanizmu regulacyjnego Imperium Osmańskiego do nowoczesnego ludobójstwa 180

6.4.2. Ludobójstwo nazistowskie jako synteza nowoczesnych technik masowych mordów i residuów barbarzyństwa. Shoah i Porajmos 187

6.4.3. Ludobójstwo Hutu na Tutsi w Rwandzie w 1994 roku 203

Rozdział 7. Model wyjaśniający mobilizację ludobójczą 213

7.1. Ludobójstwo jako efekt działania typowych procesów społecznych 215

7.2. Rola dyskursu ideologicznego w mobilizacji ludobójczej 220

7.2.1. Dyskurs nacjonalistyczny i Realpolitik 221

7.2.2. Rasizm, medycyna, religia 228

7.2.3. Spiskujący wrogowie i pasożyty 234

7.2.4. Podsumowanie 235

7.3. Rola ekspertów 237

7.3.1. Specjaliści drugiego planu 238

7.3.2. Ideolodzy 240

7.3.3. Zawody zaufania publicznego 241

7.3.4. Przywódcy religijni i kapłani 242

7.3.5. Specjaliści od zabijania 244

7.3.6. Podsumowanie 246

7.4. Dylemat bezpieczeństwa i dylemat dobrobytu 246

7.5. Mechanizm kozła ofiarnego 255

7.6. Strukturotwórcza przemoc 257

7.7. Kontekst międzynarodowy 262

7.8. Środki psychoaktywne 264

7.9. Latourowska pokusa 267

7.10. Intencja, okoliczności, mobilizacja 270

8.1. Dyskurs zemsty na Niemcach 277

Rozdział 8. Czy spełnione zostały przesłanki ludobójstwa na Niemcach? 277

8.2. Demoralizacja wojenna i desentyzacja 284

8.3. Strach przed Niemcami 288

8.4. Dostępność wiedzy o metodach i ofiarach nazistowskich 289

8.5. Kontekst międzynarodowy 292

8.6. Inne czynniki sprzyjające ludobójstwu 292

Rozdział 9. Vae victis. Zemsta na Niemcach w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu 294

9.1. Zbrodnie czasu wojny 297

9.2. Masakrowanie i mordowanie Niemców 302

9.3. Obozy dla Niemców 306

9.4. Wypędzenia i wysiedlenia Niemców 310

9.5. Głód 313

9.6. Samobójstwa 314

9.7. Gwałty i pobicia 315

9.8. Kradzieże i dyskryminacja Niemców 319

9.10. Podsumowanie 321

9.9. Etnobójstwo Niemców 321

10.1. Czas wojny i wyzwolenia w relacjach świadków. Analiza wywiadów pogłębionych i narracyjnych 323

Rozdział 10. Dlaczego nie doszło do ludobójstwa Niemców po II wojnie światowej? 323

10.2. Czynniki powstrzymujące mobilizację ludobójczą 335

10.2.1. Ucieczka przed zemstą i wysiedlenia 335

10.2.2. Strach przed nowym wrogiem 337

10.2.3. Plany aliantów 342

10.2.4. Empatia wobec sąsiadów i „dobrzy Niemcy” 344

10.2.5. Empatia wobec cierpienia obcego 348

10.2.6. Pamięć o zbrodniach członków własnej wspólnoty narodowej 349

10.2.7. Wojna jako czas szczęścia i normalności 350

10.2.8. Wyroki skazujące wydawane na zbrodniarzy 351

10.2.9. Poczucie daremności i niemoralności zemsty 352

10.2.10. Potrzeba normalizacji 353

10.2.11. Przekonanie o dostatecznej karze 355

Rozdział 11. Charakter zemsty na Niemcach po II wojnie światowej 358

Zakończenie. Czego uczy nas historia? Masakra i ludobójstwo w czasach późnej nowoczesności 363

Ocaleni sprawcami 366

Mobilizacja i demobilizacja ludobójcza 368

Interwencja humanitarna 371

Aneks nr 1. Scenariusz wywiadu pogłębionego 377

Aneks nr 2. Miejsce, w którym respondenci spędzili wojnę 378

Bibliografia 381

Indeks nazwisk 413

Nota o Autorze 424