"Położnictwo i ginekologia Tom 1-2"

Spis treści

Autorzy 6

Przedmowa 10

Rozdział 1. Ciąża o przebiegu prawidłowym 20

1.1. Zapłodnienie Leszek Pawelczyk, Monika Serdyńska-Szuster 20

1.1.1. Przygotowanie komórki jajowej do zapłodnienia 20

1.1.2. Przygotowanie plemników do zapłodnienia 21

1.1.3. Penetracja plemników 22

1.1.4. Zapobieganie polispermii 22

1.1.5. Fuzja gamet 23

1.2. Płód i popłód 24

1.1.6. Następstwa zapłodnienia 24

1.2.1. Rozwój oraz budowa zarodka i płodu Anna Roztocka 24

1.2.2. Rozwój, budowa i hormonalna czynność popłodu Piotr Oszukowski 36

1.2.3. Płyn owodniowy Agata Szpera-Goździewicz 41

1.3. Immunologia ciąży Łukasz Wicherek, Danuta Kowalczyk 48

1.3.1. Tolerancja immunologiczna matki względem antygenów płodu 48

1.3.2. Rola komórek układu odpornościowego matki w przebiegu porodu 60

1.3.3. Perspektywy 62

1.4. Zmiany ustrojowe w przebiegu ciąży Agata Szpera-Goździewicz 64

1.4.1. Układ sercowo-naczyniowy 64

1.4.2. Układ krzepnięcia 67

1.4.3. Układ oddechowy 68

1.4.4. Układ moczowy 70

1.4.5. Układ pokarmowy 72

1.4.6. Gruczoły wydzielania wewnętrznego 73

1.4.7. Układ mięśniowo-szkieletowy 75

1.4.8. Oko 76

1.4.9. Zmiany w metabolizmie 76

1.5. Rozpoznanie ciąży i ustalenie terminu porodu Robert Z. Spaczyński 78

1.4.10. Przepływ krwi przez macicę 78

1.5.1. Objawy podmiotowe 78

1.5.2. Objawy przedmiotowe 79

1.5.3. Pewne objawy przedmiotowe 80

1.5.4. Ustalenie terminu porodu 81

1.6. Organizacja opieki medycznej nad kobietą w ciąży Grzegorz H. Bręborowicz, Wiesław Markwitz 82

1.6.1. Ocena czynników ryzyka 82

1.6.2. Ocena stanu organizacji opieki perinatalnej w Polsce 84

1.6.3. Opieka przedporodowa w ciąży o prawidłowym przebiegu 85

1.6.4. Promocja prawidłowych zachowań w ciąży 86

1.7. Żywienie w czasie ciąży i połogu Grzegorz H. Bręborowicz, Mariola Ropacka- Lesiak 92

1.7.1. Okres przedkoncepcyjny 92

1.7.2. Metabolizm w okresie ciąży 94

1.7.3. Zapotrzebowanie na energię 94

1.7.4. Struktura spożycia podstawowych składników pokarmowych 95

1.7.5. Suplementacja żywienia w okresie ciąży 100

1.7.6. Połóg – okres karmienia 101

1.7.7. Konsekwencje nieprawidłowego odżywiania się w czasie ciąży 102

Rozdział 2. Ciąża o przebiegu nieprawidłowym 104

2.1. Poronienie Jana Skrzypczak 104

2.1.1. Epidemiologia 104

2.1.2. Rodzaje poronień 104

2.1.3. Etiopatogeneza 105

2.1.4. Poronienie a wiek kobiety 108

2.1.5. Mechanizm poronienia 109

2.1.6. Czynniki rokownicze 109

2.2. Ciąża ektopowaJana Skrzypczak 110

2.1.7. Profilaktyka 110

2.1.8. Wskazówki praktyczne 110

2.1.9. Sytuacja kliniczna 110

2.2.1. Etiologia 111

2.2.2. Umiejscowienie ciąży ektopowej 112

2.2.3. Metody diagnozowania 112

2.2.4. Leczenie 114

2.2.5. Wpływ leczenia ciąży ektopowej na potencjał rozrodczy 118

2.2.6. Powikłania 118

2.3. Nieprawidłowy czas trwania ciąży Jarosław Kalinka, Adam Bitner 119

2.2.7. Sytuacja kliniczna 119

2.3.1. Poród przedwczesny 119

2.3.2. Ciąża przeterminowana 133

2.4. Niepowściągliwe wymioty ciężarnych Beata Kubiaczyk-Paluch 134

2.4.1. Etiopatogeneza 135

2.4.2. Rozpoznanie 135

2.4.3. Postępowanie terapeutyczne 136

2.5. Konflikt serologicznyMirosław Wielgoś, Longin Marianowski 137

2.5.1. Etiopatogeneza 137

2.5.2. Diagnostyka 138

2.5.3. Leczenie 140

2.5.4. Profilaktyka 141

2.6. Krwawienia w II i III trymestrze ciąży Grzegorz Kruszyński, Grzegorz H. Bręborowicz 142

2.6.1. Łożysko przodujące (placenta praevia) 143

2.6.2. Łożysko wrośnięte 146

2.6.3. Przedwczesne oddzielenie łożyska 149

2.6.4. Naczynia przodujące 150

2.6.5. Pęknięcie macicy 150

2.7. Wielowodzie małowodzieKrzysztof Preis 151

2.6.6. Podsumowanie 151

2.7.1. Wielowodzie 152

2.7.2. Małowodzie 154

2.8. Ciąża wielopłodowa Witold Malinowski 155

2.8.1. Powstawanie ciąży wielopłodowej 155

2.8.2. Epidemiologia 159

2.8.3. Jatrogenna ciąża wielopłodowa 160

2.8.4. Ciąża bliźniacza heterotopowa 160

2.8.5. Popłody ciąż bliźniaczych 160

2.8.6. Określanie zygotyczności 162

2.8.7. Rozpoznanie ciąży wielopłodowej 162

2.8.8. Powikłania w przebiegu ciąży wielopłodowej 166

2.8.9. Wady rozwojowe i anomalie chromosomalne 176

2.9. Obumarcie płodu Anna Dera-Szymanowska, Grzegorz H. Bręborowicz 179

2.8.10. Umieralność okołoporodowa płodów i noworodków pochodzących z ciąż wielopłodowych 179

2.9.1. Definicja 179

2.9.2. Epidemiologia 180

2.9.3. Etiopatogeneza 180

2.9.4. Rozpoznanie 182

2.9.5. Opieka w ciąży powikłanej obumarciem płodu 182

2.9.6. Prowadzenie ciąży u kobiety z obumarciem płodu w wywiadzie 183

2.10. Koagulopatie położnicze Joanna Świder-Musielak 184

2.10.1. Układ hemostazy w ciąży o przebiegu prawidłowym 184

2.9.7. Ciąża wielopłodowa 184

2.10.2. Koagulopatie położnicze 186

2.10.3. Trombofilie wrodzone 203

2.11. Nieprawidłowe wzrastanie płodu: hipotrofia i hipertrofia Dorota Bomba- -Opoń 209

2.11.1. Definicja 209

2.11.2. Etiologia 210

2.11.3. Hipotrofia płodu 211

2.11.4. Hipertrofia płodu 214

2.12. Niewydolność cieśniowo-szyjkowa Grzegorz H. Bręborowicz 216

2.12.1. Definicja 216

2.12.2. Etiopatogeneza 217

2.12.3. Rozpoznanie 217

2.12.4. Leczenie 218

2.13. Przedwczesne pęknięcie błon płodowych Przemysław Oszukowski, Agnieszka Pięta-Dolińska 220

2.12.5. Rokowanie 220

2.13.1. Definicja 220

2.13.2. Budowa błon płodowych 221

2.13.3. Etiopatogeneza przedwczesnego pęknięcia błon płodowych 221

2.13.4. Rozpoznanie i postępowanie diagnostyczne 222

2.13.5. Rozpoznanie różnicowe 222

2.13.6. Powikłania przedwczesnego odpływania płynu owodniowego 222

2.13.7. Leczenie i postępowanie położnicze 224

Rozdział 3. Choroby współistniejące z ciążą 228

3.1. Farmakoterapia w okresie ciąży Marzena Dworacka 228

3.1.1. Teratogenność – działanie embrio- i fetotoksyczne leków 228

3.1.2. Klasyfikacja leków pod względem ich potencjalnego wpływu na zarodek lub płód 234

3.1.3. Leki stosowane w leczeniu niektórych objawów i schorzeń występujących w przebiegu ciąży 235

3.2. Nadciśnienie tętniczeJan Oleszczuk, Bożena Leszczyńska-Gorzelak, Radzisław Mierzyński 241

3.1.4. Ogólne zasady stosowania leków w okresie ciąży 241

3.2.1. Nadciśnienie tętnicze przewlekłe 242

3.2.2. Stan przedrzucawkowy 243

3.3. Choroby wątroby w ciąży Mateusz Madejczyk, Marian Grzymisławski 258

3.2.3. Stan przedrzucawkowy współwystępujący z przewlekłym nadciśnieniem tętniczym 258

3.3.1. Choroby wątroby występujące tylko w ciąży 258

3.3.2. Choroby wątroby współistniejące z ciążą 264

3.4. Choroby układu moczowego Andrzej K. Bręborowicz, Grzegorz H. Bręborowicz 266

3.4.1. Bakteriomocz bezobjawowy 266

3.4.2. Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek 267

3.4.3. Ostre zapalenie pęcherza moczowego 268

3.4.4. Ostra niewydolność nerek 268

3.4.5. Przewlekłe choroby nerek w ciąży 269

3.4.6. Zespół nerczycowy 270

3.4.7. Kamica moczowa 270

3.4.8. Ciąża u kobiet po przeszczepie nerki 270

3.5. Choroby układu sercowo-naczyniowego Romuald Ochotny 271

3.4.9. Hemodializa w ciąży 271

3.5.1. Diagnostyka układu krążenia u kobiet w ciąży 272

3.5.2. Ocena ryzyka 273

3.5.3. Metody zapobiegania ciąży lub zakończenia ciąży u pacjentek z chorobą serca 275

3.5.4. Wybrane schorzenia układu krążenia 276

3.6. Choroby układu krwiotwórczego Agata Szpera-Goździewicz 283

3.6.1. Niedokrwistość z niedoboru żelaza 284

3.6.2. Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego 286

3.6.3. Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 287

3.6.4. Niedokrwistość poporodowa 288

3.7. Cukrzyca Ewa Wender-Ożegowska 289

3.7.1. Cukrzyca a zmiany metaboliczne 289

3.7.2. Ciąża u kobiety chorej na cukrzycę 291

3.7.3. Noworodek matki chorującej na cukrzycę 296

3.7.4. Postępowanie u pacjentki z cukrzycą 301

3.7.5. Cukrzyca ciążowa 306

3.8. Choroby gruczołów dokrewnych Krzysztof Drews, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz 309

3.8.1. Choroby gruczołu tarczowego 309

3.8.2. Choroby przysadki 314

3.8.3. Choroby nadnerczy 315

3.9. Choroby autoimmunologiczne Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Krzysztof Drews 317

3.9.1. Zespół antyfosfolipidowy 317

3.9.2. Małopłytkowość samoistna 320

3.9.3. Toczeń rumieniowaty układowy 322

3.9.4. Twardzina układowa 323

3.9.5. Reumatoidalne zapalenie stawów 323

3.9.6. Miastenia 324

3.10. Nowotwory Wiesław Markwitz, Grzegorz H. Bręborowicz 325

3.9.7. Pemfigoid ciężarnych 325

3.10.1. Nowotwory jajnika 326

3.10.2. Nowotwory sutka 327

3.10.3. Nowotwory szyjki macicy 328

3.10.4. Czerniak 329

3.10.5. Nowotwory układu krwionośnego 329

3.10.6. Rak jelita grubego i odbytnicy 330

3.10.7. Postępowanie w przypadku nowotworów u kobiet w ciąży 331

3.11. Choroby układu oddechowego Mariola Ropacka-Lesiak, Karolina Gruca-Stryjak 333

3.11.1. Astma oskrzelowa 333

3.11.2. Zapalenie płuc 336

3.11.3. Aspiracyjne zapalenie płuc (zespół Mendelsona) 340

3.11.4. Niekardiogenny obrzęk płuc – ARDS (zespół ostrej niewydolności oddechowej) 342

3.11.5. Gruźlica 343

3.11.6. Sarkoidoza 344

3.12. Zakażenia i zarażenia Dorota Nowakowska, Jan Wilczyński 345

3.12.1. Zakażenia bakteriami 346

3.12.2. Zakażenia wirusami 352

3.12.3. Zarażenia pierwotniakami 364

3.12.4. Zarażenia grzybami 367

3.13. Choroby neurologiczne w przebiegu ciąży Michał K. Owecki, Wojciech Kozubski 369

3.13.1. Choroby naczyniowe mózgu 369

3.13.2. Choroby nerwowo-mięśniowe 373

3.13.3. Guzy mózgu 376

3.13.4. Bóle głowy 377

3.13.5. Padaczka 378

3.13.6. Stwardnienie rozsiane 379

Rozdział 4. Poród 382

4.1. Anatomia położnicza Wiesław Markwitz, Mariola Ropacka-Lesiak 382

4.1.1. Miednica kostna 382

4.1.2. Budowa kanału rodnego 382

4.1.3. Mięśnie i więzadła miednicy mniejszej 387

4.1.4. Narządy płciowe zewnętrzne 388

4.1.5. Narządy płciowe wewnętrzne 389

4.1.6. Stosunki otrzewnowe miednicy mniejszej 392

4.1.7. Anatomia płodu 393

4.2. Poród prawidłowy Mariola Ropacka-Lesiak, Grzegorz H. Bręborowicz 394

4.2.1. Badanie i postępowanie wstępne 394

4.2.2. Przebieg porodu fizjologicznego 400

4.3. Poród nieprawidłowy 408

4.3.1. Znieczulenie w czasie porodu Michał Gaca 408

4.3.2. Miednicowe położenie płodu Witold Malinowski 414

4.3.3. Poród w nieprawidłowym ułożeniu płodu Krzysztof Szymanowski 426

4.3.4. Poród w nieprawidłowych ustawieniach płodu Krzysztof Szymanowski 436

4.3.5. Poród w ciąży wielopłodowej Witold Malinowski 440

4.3.6. Poród po cięciu cesarskim Grzegorz H. Bręborowicz 447

4.4. Poród patologicznyKrzysztof Czajkowski 449

4.4.1. Zaburzenia czynności skurczowej mięśnia macicy 449

4.4.2. Nieprawidłowy przebieg III okresu porodu 454

4.5. Operacje położnicze Grzegorz H. Bręborowicz, Andrzej K. Bręborowicz 457

4.5.1. Cięcie cesarskie 457

4.5.2. Wyciągacz próżniowy 461

4.5.3. Operacja kleszczowa 464

4.5.4. Operacje w położeniu poprzecznym płodu 469

4.5.5. Dystocja barkowa 470

4.5.6. Wynicowanie macicy 471

4.5.7. Okołoporodowe wycięcie macicy 472

4.5.8. Nacięcie krocza 473

4.5.9. Postępowanie w przypadku wypadniętej pępowiny 476

4.6. Krwotoki poporodowe Grzegorz Kruszyński, Grzegorz H. Bręborowicz 478

Rozdział 5. Połóg Elżbieta Ronin-Walknowska 484

5.1. Fizjologia połogu 484

5.1.1. Połogowe zmiany ogólnoustrojowe 484

5.1.2. Laktacja 485

5.1.3. Połogowe zmiany w narządach płciowych 487

5.1.4. Postępowanie w połogu 488

5.2. Powikłania połogowe 491

5.2.1. Zakażenie połogowe 491

5.2.2. Choroba zakrzepowa 493

5.2.3. Późne krwawienia poporodowe 494

5.2.4. Zaburzenia laktacji 494

5.3. Leki w okresie laktacji 495

5.3.1. Wybrane grupy leków możliwe do zastosowania podczas laktacji 496

5.3.2. Szczepienia 496

5.3.3. Antykoncepcja w okresie karmienia piersią 496

5.3.4. Karmienie piersią a badania radiologiczne 497

Rozdział 6. Diagnostyka rozwoju i stanu płodu 498

6.1. Niedotlenienie płodu Andrzej K. Bręborowicz, Grzegorz H. Bręborowicz 498

6.1.1. Transport gazów między matką a płodem 499

6.1.2. Mechanizmy kontroli układu krążenia płodu a niedotlenienie 500

6.1.3. Potencjalne przyczyny niedotlenienia w czasie porodu 503

6.1.4. Kliniczne aspekty rozpoznania niedotlenienia w ciąży 503

6.2. Diagnostyka prenatalna Piotr Sieroszewski, Elżbieta Baś-Budecka 504

6.2.1. Nieinwazyjne metody diagnostyki prenatalnej 504

6.2.2. Inwazyjne metody diagnostyki prenatalnej 508

6.3. Badanie równowagi kwasowo-zasadowej Beata Kubiaczyk-Paluch, Andrzej K. Bręborowicz, Grzegorz H. Bręborowicz 509

6.3.1. Pobieranie krwi płodu w trakcie kordocentezy 509

6.3.2. Badanie krwi włośniczkowej ze skalpu płodu 509

6.3.3. Ocena krwi pępowinowej po porodzie 511

6.4. Ocena aktywności ruchowej płodu Andrzej K. Bręborowicz, Beata Kubiaczyk- -Paluch 512

6.4.1. Ocena ruchów płodu przez ciężarną 512

6.4.2. Aktografia i kardiotokografia 513

6.4.3. Profil biofizyczny płodu 513

6.4.4. Postępowanie kliniczne w zależności od wyniku badania profilu biofizycznego płodu 515

6.5. Ocena czynności serca płodu w czasie ciąży i porodu Jerzy Sikora 517

6.4.5. Stany zachowywania się płodu 517

6.5.1. Osłuchiwanie czynności serca płodu 519

6.5.2. Kardiotokografia 521

6.5.3. Elektrokardiografia płodowa 544

6.6. Ultrasonografia w położnictwie Mariola Ropacka-Lesiak, Marek Pietryga 546

6.6.1. USG w I trymestrze ciąży 548

6.6.2. USG w II i III trymestrze ciąży 550

6.6.3. Terapia wewnątrzmaciczna a USG 560

6.6.4. USG przedporodowe 562

6.6.5. USG w trakcie porodu 562

6.7. Zastosowanie badań dopplerowskich w położnictwie Mariusz Dubiel, Szymon Bednarek 563

6.7.1. Podstawy fizyczne badań dopplerowskich 563

6.7.2. Rodzaje badań dopplerowskich 564

6.7.3. Diagnostyka dopplerowska w położnictwie 565

6.8. Biochemiczna ocena rozwoju ciąży Joanna Kempiak 572

6.8.1. Oznaczenia hormonalne 572

6.8.2. Hormony steroidowe łożyska 576

6.8.3. Alfa-fetoproteina 577

6.8.4. Oznaczenia enzymatyczne 578

6.8.5. Oznaczenia innych substancji 579

Rozdział 7. Noworodek 582

7.1. Adaptacja noworodka do życia zewnątrzmacicznego Janusz Gadzinowski,Bogumiła Stoińska, Marta Szymankiewicz 582

7.2. Podstawy patologii noworodka Marta Szymankiewicz 587

7.2.1. Krwiak podokostnowy 587

7.2.2. Złamanie obojczyka 587

7.2.3. Porażenie nerwu twarzowego 588

7.2.4. Zespół zaburzeń oddychania (ZZO) 588

7.2.5. Zespół aspiracji smółki 590

7.2.6. Zapalenie płuc 591

7.2.7. Dysplazja oskrzelowo-płucna 592

7.2.8. Żółtaczki 594

7.2.9. Przetrwały przewód tętniczy (PDA) 595

7.2.10. Martwicze zapalenie jelit 596

7.2.11. Krwawienia śródczaszkowe 597

Skorowidz 600

Rozdział 1. Rozwój, budowa i fizjologia żeńskich narządów płciowych Helena Kędzia 641

1.1. Jajnik (ovarium, oophoron) 641

1.2. Jajowód (salpinx, oviductus, tuba uterina) 646

1.3. Macica (uterus, metra, hystera) 647

1.4. Pochwa (vagina, kolpos) 650

1.5. Srom (vulva, pudendum femininum) 650

1.6. Krocze (perineum) 652

1.7. Dno miednicy 652

1.8. Miednica kostna (pelvis) 653

1.9. Unaczynienie narządów płciowych 653

1.10. Unerwienie narządów płciowych 655

Rozdział 2. Cykl miesiączkowy Leszek Pawelczyk, Beata Banaszewska 657

2.1. Układ podwzgórzowo-przysadkowy 657

2.1.1. Podwzgórze 657

2.1.2. Przysadka 661

2.2. Hormony steroidowe jajnika 664

2.2.1. Estrogeny 665

2.2.2. Gestageny 666

2.3. Cykl jajnikowy 667

2.2.3. Androgeny 667

2.3.1. Faza folikularna 667

2.3.2. Owulacja 669

2.4. Cykl endometrialny 670

2.3.3. Faza lutealna 670

2.4.1. Faza miesiączkowa (1.–5. dzień cyklu) 670

2.4.2. Faza proliferacyjna (6.–13. dzień cyklu) 671

2.4.3. Faza owulacyjna (14. dzień cyklu) 671

2.4.4. Faza sekrecyjna (15.–28. dzień cyklu) 671

2.5. Cykl szyjkowy 672

Rozdział 3. Wady wrodzone żeńskich narządów płciowych Zbigniew Friebe, Karina Kapczuk 673

3.1. Podział wad macicy i pochwy 673

3.2. Wrodzony brak macicy i pochwy 673

3.2.1. Diagnostyka wrodzonego braku macicy i pochwy 674

3.2.2. Leczenie wrodzonego braku macicy i pochwy 675

3.3. Wady obstrukcyjne macicy i pochwy 676

3.3.1. Diagnostyka wad obstrukcyjnych macicy i pochwy 676

3.4. Wady macicy 677

3.3.2. Leczenie wad obstrukcyjnych macicy i pochwy 677

3.4.1. Diagnostyka wad macicy 678

3.5. Wady pochwy 679

3.4.2. Leczenie 679

Rozdział 4. Zaburzenia statyki żeńskich narządów płciowych Andrzej Skręt, Joanna Skręt-Magierło 681

4.1. Fizjologia 681

4.1.1. Prawidłowe położenie macicy i pochwy 681

4.1.2. Siły oddziałujące na narządy płciowe 682

4.1.3. Aparat utrzymujący narządy płciowe 682

4.2. Nieprawidłowości statyki narządów płciowych 685

4.2.1. Częstość występowania 685

4.2.2. Rozpoznanie 686

4.2.3. Leczenie 690

4.2.4. Profilaktyka 696

Rozdział 5. Zakażenia i zarażenia żeńskich narządów płciowych 699

5.1. Zapalenia w obrębie żeńskich narządów płciowych Romuald Dębski 699

5.1.1. Zapalenie sromu, pochwy i szyjki macicy 700

5.1.2. Zapalenia górnego odcinka narządów płciowych 706

5.1.3. Zakażenie rany pooperacyjnej 710

5.2. Choroby przenoszone drogą płciową Grzegorz Jakiel, Aneta Słabuszewska-Jóźwiak 711

5.2.1. Epidemiologia 711

5.2.2. Wywiad i badanie pacjenta z STD 711

5.2.3. Kliniczny podział chorób przenoszonych drogą płciową 713

Rozdział 6. Urologia ginekologiczna Jan Kotarski 719

6.1. Nietrzymanie moczu u kobiet 719

6.1.1. Fizjologia mikcji 719

6.1.2. Etiopatogeneza nietrzymania moczu 720

6.1.3. Diagnostyka nietrzymania moczu 722

6.1.4. Profilaktyka nietrzymania moczu 723

6.1.5. Leczenie nietrzymania moczu 723

6.2. Uszkodzenia układu moczowego (przetoki moczowo-płciowe) 728

6.2.1. Etiologia przetok moczowo-płciowych 728

6.2.2. Klasyfikacja uszkodzeń układu moczowego 728

6.2.3. Objawy przetok moczowo-płciowych 728

6.2.4. Rozpoznawanie przetok moczowo-płciowych 729

6.2.5. Leczenie uszkodzeń układu moczowego 729

Rozdział 7. Endokrynologia ginekologiczna 731

7.1. Neuroendokrynologia i regulacja osi podwzgórze – przysadka – jajnik Błażej Męczekalski, Agnieszka Podfigurna-Stopa 731

7.1.1. Neuroendokrynologia 731

7.1.2. Oś podwzgórze–przysadka–jajnik 731

7.1.3. Regulacja osi podwzgórze–przysadka–jajnik 733

7.2. Podstawy diagnostyki w endokrynologii ginekologicznej Adam Czyżyk, Błażej Męczekalski 735

7.2.1. Badanie podmiotowe 735

7.2.2. Badanie przedmiotowe 736

7.2.3. Badania hormonalne i biochemiczne 738

7.3. Zaburzenia miesiączkowania Agnieszka Podfigurna-Stopa, Błażej Męczekalski 741

7.2.4. Diagnostyka obrazowa 741

7.2.5. Zabiegi diagnostyczne w endokrynologii ginekologicznej 741

7.3.1. Klasyfikacja zaburzeń miesiączkowania 742

7.3.2. Pierwotny brak miesiączki 742

7.3.3. Wtórny brak miesiączki, nieregularne miesiączki 742

7.3.4. Nieprawidłowe krwawienia maciczne 743

7.4. Zaburzenia rozwoju płci Adam Czyżyk, Błażej Męczekalski 744

7.3.5. Zespół napięcia przedmiesiączkowego 744

7.4.1. Różnicowanie płciowe 744

7.4.2. Zaburzenia rozwoju płci z kariotypem 46,XX 748

7.4.3. Zaburzenia rozwoju płci z kariotypem 46,XY 750

7.4.4. Zaburzenia aktywności androgenów 751

7.5. Hipogonadyzm hipogonadotropowy Agnieszka Podfigurna-Stopa, Błażej Męczekalski 752

7.4.5. DSD zależne od chromosomów płci 752

7.5.1. Etiologia hipogonadyzmu hipogonadotropowego 752

7.5.2. Choroby podwzgórza 753

7.5.3. Choroby przysadki 755

7.6. Hipogonadyzm hipergonadotropowy Błażej Męczekalski, Krzysztof Katulski 757

7.6.1. Dysgenezja gonad 757

7.6.2. Przedwczesne wygasanie czynności jajników 760

7.7. Hiperandrogenizacja i zespół policystycznych jajników Krzysztof Katulski, Adam Czyżyk, Błażej Męczekalski 761

7.7.1. Objawy hiperandrogenizmu 761

7.7.2. Zespół policystycznych jajników 762

7.7.3. Hormonalnie czynne guzy jajnika 767

7.7.4. Hiperandrogenizacja nadnerczowa 768

7.8. Okres menopauzy Błażej Męczekalski, Krzysztof Katulski 771

7.8.1. Podłoże hormonalne, objawy i konsekwencje menopauzy 772

7.8.2. Okres menopauzy a ośrodkowy układ nerwowy 773

7.8.3. Okres menopauzy a skóra 773

7.8.4. Okres menopauzy a układ moczowo-płciowy 773

7.8.5. Okres menopauzy a układ kostny 774

7.8.6. Okres menopauzy a układ sercowo-naczyniowy 774

7.9. Leczenie hormonalne w endokrynologii ginekologicznej Adam Czyżyk, Błażej Męczekalski 775

7.8.7. Leczenie zmian związanych z menopauzą 775

7.9.1. Natywna gonadoliberyna (GnRH) i jej analogi 775

7.9.2. Gonadotropiny 776

7.9.3. Leki obniżające stężenie prolaktyny 777

7.9.4. Leki antyandrogenne 778

7.9.5. Hormonalna terapia zastępcza i terapia estrogenowo-progestagenowa 779

7.9.6. Leki stosowane w leczeniu insulinooporności 780

Rozdział 8. Niepłodność Marian Szamatowicz 781

8.1. Diagnostyka niepłodności 783

8.2. Metody leczenia niepłodności 784

8.3. Niepłodność idiopatyczna 785

8.4. Zaburzenia fazy lutealnej 785

8.5. Oligoowulacja 785

8.6. Anowulacja 786

8.7. Czynnik jajowodowy niepłodności 787

8.10. Endometrioza 788

8.11. Czynnik męski niepłodności 788

8.8. Czynnik maciczny niepłodności 788

8.9. Czynnik szyjkowy niepłodności 788

8.12. Skuteczność postępowania terapeutycznego w leczeniu niepłodności 789

8.12.1. Szanse terapeutyczne w przypadku jajnikowego czynnika niepłodności 790

8.12.2. Szanse terapeutyczne w przypadku jajowodowego czynnika niepłodności 790

8.12.3. Szanse terapeutyczne w przypadku szyjkowego czynnika niepłodności 790

8.12.4. Szanse terapeutyczne w przypadku macicznego czynnika niepłodności 790

8.12.5. Szanse terapeutyczne w przypadku męskiego czynnika niepłodności 790

8.13. Techniki rozrodu wspomaganego medycznie 791

8.13.1. Skuteczność leczenia niepłodności bez stosowania technik wspomagania rozrodu 791

8.13.2. Inseminacje domaciczne 791

8.13.3. Zapłodnienie pozaustrojowe – przeniesienie embrionu 791

8.13.4. Docytoplazmatyczne wstrzykiwanie plemników (ICSI) 792

8.14. Diagnostyka przedimplantacyjna 793

8.15. Klonowanie 793

8.16. Niemożność donoszenia ciąży (infertilitas) 794

8.17. Mrożenie – zachowanie płodności 794

8.18. Psychospołeczne aspekty niepłodności 795

Rozdział 9. Ginekologia dziecięca i dziewczęcaIzabella Rzepka-Górska 797

9.1. Dojrzewanie płciowe 799

9.1.1. Neuroendokrynologiczne aspekty dojrzewania płciowego 800

9.1.2. Czynność osi podwzgórze–przysadka–jajnik w różnych okresach życia 800

9.1.3. Sygnał metaboliczny, krytyczna masa ciała, leptyna 802

9.1.4. Wiek ginekologiczny i wiek metrykalny – kryteria dojrzałości dziewcząt 803

9.1.5. Cechy płciowe w okresie pokwitania 803

9.2. Zaburzenia rozwoju płciowego| 811

9.2.1. Przedwczesne dojrzewanie płciowe – pubertas praecox 812

9.2.2. Opóźnione pokwitanie lub brak pokwitania 815

9.2.3. Zahamowanie pokwitania lub zahamowanie rozwoju płciowego 818

9.3. Guzy jajnika w wieku rozwojowym 820

9.3.1. Rodzaje nowotworów jajnika u dziewcząt 820

9.3.2. Torbiele czynnościowe 820

9.3.3. Pierwotne nowotwory nabłonkowe 821

9.3.4. Nowotwory specyficzne dla gonad 822

9.3.5. Leczenie nowotworów jajnika u dziewcząt 822

9.4. Prawidłowy i powikłany rozwój sutków 823

9.4.1. Fizjologiczne obrzmienie sutków u noworodków – intumescentia mammarum hormonalis neonati 823

9.4.2. Powiększenie sutków u dziewczynek – thelarche praecox 823

9.4.3. Nieprawidłowości i zaburzenia rozwoju sutków w okresie pokwitania 824

9.4.4. Guzy nowotworowe sutków 824

9.5. Grupy i czynniki ryzyka w karcynogenezie raka szyjki macicy 827

9.4.5. Odpryskowiec – hamartoma 827

9.5.1. Zagadnienia dotyczące współżycia płciowego dziewcząt 827

9.5.2. Nadżerka części pochwowej szyjki macicy u pacjentek w wieku rozwojowym 828

9.6. Nowotwory złośliwe pochwy 830

9.7. Zapalenie narządów płciowych 830

9.6.1. Guz pęcherzyka żółtkowego (yolk sac tumor) 830

9.6.2. Mięsak groniasty – sarcoma botryoides 830

9.7.1. Zapalenia sromu i pochwy 830

9.7.2. Zakażenia układu moczowego w powiązaniu ze stanami zapalnymi pochwy 831

9.8. Zrost warg sromowych mniejszych 832

9.9. Stany zapalne przydatków 833

9.9.1. Stan zapalny przydatków po zapaleniu wyrostka robaczkowego 833

9.9.2. Zapalenie przydatków w okresie pokwitania 833

Rozdział 10. Onkologia ginekologiczna Ewa Nowak-Markwitz 835

10.1. Powstawanie nowotworów 835

10.2. Etiologia nowotworów narządów płciowych 836

10.2.1. Rak szyjki macicy 837

10.2.2. Rak endometrium 837

10.2.3. Rak jajnika 837

10.2.4. Rak sromu i pochwy 837

10.3. Profilaktyka nowotworów narządów płciowych 838

10.2.5. Rak kosmówki i nowotwory nienabłonkowe narządów płciowych 838

10.3.1. Rak szyjki macicy 838

10.3.2. Rak endometrium 839

10.3.3. Rak jajnika 839

10.4. Epidemiologia nowotworów narządów płciowych 840

10.5. Podział nowotworów złośliwych narządów płciowych kobiety 840

10.3.4. Rak pochwy i sromu 840

10.3.5. Nowotwory nienabłonkowe jajnika, trzonu macicy i pochwy 840

10.6. Rozpoznanie nowotworów 841

10.6.1. Histologia 841

10.7. Planowanie leczenia 842

10.7.1. Badanie ginekologiczne i per rectum 842

10.7.2. Badania obrazowe 842

10.7.3. Badania biochemiczne – markery nowotworowe 844

10.8. Metody leczenia nowotworów narządów płciowych 846

10.8.1. Metody chirurgiczne 846

10.8.2. Radioterapia 846

10.8.3. Chemioterapia i terapia celowana 848

10.9. Rak szyjki macicy 849

10.10. Rak endometrium 851

10.11. Mięsaki macicy 854

10.11.1. Mięsak gładkokomórkowy 855

10.11.2. Mięsak podścieliskowy 855

10.11.3. Mięsak podścieliskowy niezróżnicowany 855

10.11.4. Gruczolakomięsak 855

10.12. Rak jajnika, jajowodu i otrzewnej 856

10.11.5. Mięsakorak 856

10.13. Nowotwory złośliwe nienabłonkowe jajnika 860

10.13.1. Nowotwory germinalne 860

10.13.2. Nowotwory gonadalne jajnika (sex-cord-stromal tumors) 863

10.13.3. Inne rzadkie nowotwory jajnika 864

10.14. Nowotwory pochwy 865

10.15. Nowotwory sromu 865

10.14.1. Rak pochwy 865

10.14.2. Mięsak pochwy 865

10.15.1. Rak sromu 865

10.16. Rozrosty i nowotwory trofoblastu 867

10.15.2. Czerniak sromu 867

10.15.3. Rak gruczołu Bartholina 867

10.15.4. Rzadkie nowotwory złośliwe sromu 867

10.16.1. Zaśniad groniasty całkowity i częściowy 867

10.16.2. Rak kosmówki 868

Rozdział 11. Nowotwory gruczołu piersiowego Paweł Murawa, Dawid Murawa 871

11.1. Rak piersi 871

11.1.1. Epidemiologia raka piersi 871

11.1.2. Objawy raka piersi 871

11.1.3. Diagnostyka raka piersi 871

11.1.4. Typy raka piersi 873

11.2. Leczenie chorych na raka piersi 874

11.1.5. Stopnie zaawansowania klinicznego raka piersi 874

11.2.1. Metody operacyjne stosowane w leczeniu raka piersi 875

11.2.2. Leczenie raka przedinwazyjnego 878

11.2.3. Leczenie raka inwazyjnego 879

11.2.4. Rokowanie i obserwacje po leczeniu 882

11.3. Inne nowotwory złośliwe gruczołu piersiowego 883

11.3.1. Mięsaki piersi 883

11.3.2. Pierwotny chłoniak piersi 883

11.3.3. Guz liściasty 883

11.4. Nowotwory niezłośliwe gruczołu piersiowego 884

11.4.1. Tłuszczak (lipoma) 884

11.4.2. Gruczolakowłókniak (fibroadenoma) 884

11.4.3. Gruczolak (adenoma) 884

11.4.4. Brodawczak wewnątrzprzewodowy (intraductal papilloma) 884

Rozdział 12. Endometrioza Jan Kotarski, Jana Skrzypczak 885

12.1. Etiopatogeneza endometriozy 885

12.2. Kliniczne postacie endometriozy 886

12.3. Rozpoznanie 886

12.4. Badanie kliniczne 888

12.5. Metody inwazyjne diagnozowania endometriozy 889

12.6. Leczenie endometriozy 889

12.6.1. Leczenie operacyjne 889

12.6.2. Leczenie farmakologiczne 890

12.7. Zapobieganie endometriozie 892

Rozdział 13. Osteoporoza Tomasz Opala, Dorota Rabiega-Gmyrek 893

13.1. Etiologia i patogeneza osteoporozy 893

13.2. Podział osteoporozy 894

13.2.1. Kryterium lokalizacji 894

13.2.2. Kryterium etiologiczne 894

13.3. Diagnostyka w osteoporozie 895

13.3.1. Badanie kliniczne 895

13.3.2. Badanie densytometryczne 896

13.3.3. Markery kostne 899

13.4. Profilaktyka osteoporozy 900

13.5. Leczenie osteoporozy 900

13.5.1. Wysiłek fizyczny 900

13.5.2. Suplementacja wapnia 900

13.5.3. Witamina D3 901

13.5.4. Bisfosfoniany 901

13.5.5. Denosumab 902

13.5.6. Selektywny modulator receptora estrogenowego 902

13.5.7. Teryparatyd 903

13.5.8. Ranelinian strontu 903

13.5.9. Hormonalna terapia zastępcza a osteoporoza 903

Rozdział 14. Seksualność kobiet Robert Kowalczyk, Violetta Skrzypulec-Plinta 905

14.1. Definicja seksualności 905

14.1.1. Funkcje seksualności 905

14.2. Uwarunkowania seksualności 906

14.1.2. Identyfikacja (tożsamość) i rola płciowa 906

14.1.3. Orientacja seksualna 906

14.3. Psychofizjologia seksualna 907

14.3.1. Zakres psychofizjologii seksualnej 907

14.3.2. Biologia i fizjologia reakcji seksualnych 907

14.4. Obraz seksualności Polek 910

14.5. Seksualność a antykoncepcja 911

14.4.1. Seksualność w okresie ciąży i po porodzie 911

14.4.2. Seksualność w wieku menopauzalnym 911

14.6. Zaburzenia zdrowia seksualnego 912

14.6.1. Definicja zaburzeń seksualnych 912

14.6.2. Zaburzenia zainteresowania seksualnego 912

14.6.3. Zaburzenia podniecenia u kobiet 913

14.6.4. Nadmierny popęd seksualny (erotomania, satyriasis, nimfomania) 914

14.6.5. Zaburzenia orgazmu 914

14.6.6. Zaburzenia związane z bolesnością genitalno-miedniczną/penetracją 915

14.7. Deklaracja praw seksualnych 916

14.6.7. Prowadzenie rozmowy na temat seksu 916

Rozdział 15. Ginekologia operacyjna 919

15.1. Leczenie operacyjne w ginekologii Zbigniew Friebe 919

15.1.1. Kwalifikacja i przygotowanie pacjentki do operacji 920

15.1.2. Metody operacyjne 924

15.1.3. Przegląd najważniejszych rodzajów operacji stosowanych w ginekologii 930

15.2. Laparoskopia w ginekologii Andrzej Skręt 942

15.2.1. Ewolucja roli laparoskopii w ginekologii operacyjnej 943

15.2.2. Fazy operacji laparoskopowej 943

15.2.3. Wskazania i przeciwwskazania do laparoskopii 949

15.2.4. Powikłania laparoskopii 950

15.3. Histeroskopia Stefan Sajdak 951

15.2.5. Laparoskopia robotyczna 951

15.3.1. Technika histeroskopii 951

15.3.2. Wskazania do histeroskopii 952

15.3.3. Powikłania histeroskopii 953

Rozdział 16. Regulacja urodzeń Leszek Pawelczyk, Beata Banaszewska 955

16.1. Indeks Pearla i idealna metoda antykoncepcji 955

16.2. Podział metod antykoncepcji 956

16.2.1. Metody naturalne 956

16.2.2. Antykoncepcja hormonalna 957

16.2.3. Kształtka wewnątrzmaciczna 961

16.2.4. Mechaniczne metody antykoncepcji 962

16.2.5. Środki plemnikobójcze 962

16.2.6. Prezerwatywa 962

16.2.7. Sterylizacja chirurgiczna 962

16.3. Antykoncepcja hormonalna dostępna w Polsce 963

Rozdział 17. Diagnostyka ginekologiczna 965

17.1. Badanie ginekologiczne Andrzej K. Bręborowicz, Grzegorz H. Bręborowicz 965

17.1.1. Badanie podmiotowe 965

17.1.2. Badanie przedmiotowe 966

17.2. Badanie histopatologiczne Helena Kędzia 969

17.1.3. Badania dodatkowe 969

17.3. Diagnostyka cytologiczna Witold Kędzia 970

17.3.1. Nabłonek szyjki macicy i pochwy 971

17.3.2. Zasady pobierania rozmazu cytologicznego szyjki macicy 972

17.3.3. Ocena preparatów cytologicznych – klasyfikacja TBS (The Bethesda System) 973

17.3.4. Klasyfikacja TBS vs Papanicolaou 975

17.3.5. Śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy 975

17.4. Badanie andrologiczne Tomasz Żak 978

17.4.1. Badanie podmiotowe 979

17.4.2. Badanie przedmiotowe 979

17.4.3. Analiza seminologiczna 979

17.4.4. Testy czynnościowe plemników 983

17.5. Badanie kolposkopowe Antoni Basta, Andrzej Szczudrawa, Paweł Basta 984

17.5.1. Budowa i rodzaje kolposkopów 984

17.5.2. Technika badania kolposkopowego 985

17.5.3. Etapy badania kolposkopowego 985

17.5.4. Cele kolposkopii 986

17.5.5. Klasyfikacja obrazów kolposkopowych 987

Pytania kontrolne do tomów 1 i 2 991

Skorowidz 1037