"Historia ustroju i prawa w Polsce 1772/1795-1918"
Identyfikator Librowy: 274
Spis treści
Przedmowa 7
Wstęp 8
Wykaz skrótów 11
A.1. Zabór pruski (do 1806/1807) 15
A. Ustrój (Marian Kallas) 15
[II] 1. Potwierdzenie przez Sejm traktatu rozbiorowego z Prusami 18 września 1773 r 15
2. Patent inkorporacyjny króla Fryderyka Wilhelma II z 25 marca 1793 r 21
3. Akt poddania się Gdańska 2 kwietnia 1793 r. królowi Fryderykowi Wilhelmowi II 23
4. Potwierdzenie przez Sejm traktatu rozbiorowego z Prusami 25 września 1793 r 24
5. Traktat rosyjsko-pruski z 13/24 października 1795 r 26
[IV] 6. Patent króla Fryderyka Wilhelma II z 7 kwietnia 1793 r. w sprawie podziału administracyjnego Prus Południowych 27
7. Uniwersał króla Fryderyka Wilhelma II z 1 czerwca 1797 r. w sprawie podziału administracyjnego Prus Nowowschodnich 28
[VII]8. Prośby szlachty polskiej z kwietnia 1793 r. do króla Fryderyka Wilhelma II dotyczące organizacji Prus Południowych 29
A.2. Zabór austriacki (do 1809) 31
[II] 9. Patent cesarzowej Marii Teresy z 11 września 1772 r. o objęciu w posiadanie Galicji i Lodomerii 31
10. Potwierdzenie przez Sejm traktatu rozbiorowego z Austrią 18 września 1773 r 32
11. Traktat rosyjsko-austriacki z 23 grudnia 1794/3 stycznia 1795 r 36
[VII] 12. Adres reprezentantów Galicji, złoz˙ony 23 kwietnia 1790 r. cesarzowi Leopoldowi II 37
13. Ustosunkowanie się w styczniu 1791 r. Komisji Nadwornej w Wiedniu do postulatów reprezentantów Galicji z 1790 r 39
A.3. Księstwo Warszawskie (1807-1813/1815) 40
[II] 14. Traktat pokojowy francusko-rosyjski z 25 czerwca/7 lipca 1807 r 40
15. Traktat pokojowy francusko-pruski z 9 lipca 1807 r 41
16. Konwencja elbląska z 10 listopada 1807 r 42
17. Konwencja elbląska z 6 grudnia 1807 r 43
[III] 18. Ustawa Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 r 44
19. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 24 lutego 1810 r. o przystosowaniu Konstytucji Księstwa Warszawskiego do ziem przyłączonych w 1809 r 51
21. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 19 grudnia 1807 r. o tymczasowym podziale departamentów na powiaty i zgromadzenia gminne 52
[IV] 20. Uchwała Komisji Rządzącej z 13 maja 1807 r. zachowująca dotychczasowy podział departamentów na powiaty 52
22. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 17 kwietnia 1810 r. o podziale na departamenty i powiaty ziem przyłączonych w 1809 r 55
[V] 23. Uniwersał o ustanowieniu Komisji Rządząceji rozpoczęciu jej urzędowania 18 stycznia 1807 r 57
24. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 19 grudnia 1807 r. o uzyskaniu i utracie praw obywatelskich 58
25. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 21 grudnia 1807 r. o organizacji Senatu 59
26. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 24 grudnia 1807 r. o organizacji i zasadach działania Rady Stanu i Rady Ministrów 59
27. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 18 marca 1808 r. o utworzeniu Szkoły Prawa w Warszawie 61
28. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 20 kwietnia 1808 r. o organizacji ministerstw 62
29. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 7 września 1808 r. o warunkach uzyskania praw politycznych, o podziale kraju na okręgi wyborcze, o kompetencjach oraz o trybie obrad zgromadzeń politycznych 68
30. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 17 października 1808 r. o zawieszeniu na 10 lat wykonywania praw politycznych przez Żydów 69
31. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 9 stycznia 1809 r. o składzie i funkcjonowaniu Sejmu 70
32. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 19 września 1810 r. o organizacji Rady Stanu 71
33. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 26 maja 1812 r. przyznający nadzwyczajne kompetencje Radzie Ministrów 72
34. Akt Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego z 28 czerwca 1812 r 73
35. Powołanie 1/13 marca 1813 r. Rady Najwyz˙szejTymczasowej Księstwa Warszawskiego 74
36. Manifest księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 22 maja 1815 r. zwalniający z przysięgi mieszkańców Księstwa Warszawskiego 75
37. Odezwa Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego o zakończeniu urzędowania 20 czerwca 1815 r 76
39. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 4 lipca 1808 r. dotyczący wprowadzenia w życie organizacji sądownictwa 77
[VI] 38. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 12 grudnia 1807 r. o przywróceniu normalnej działalności sądownictwa 77
40. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 3 kwietnia 1810 r. o organizacji Sądu Kasacyjnego 78
41. Dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 19 lutego 1812 r. o obowiązywaniu dekretu z 26 lipca 1810 r. dotyczącego sądownictwa karnego na całym terytorium Księstwa Warszawskiego 78
42. Obwieszczenie Rady NajwyższejTymczasowej Księstwa Warszawskiego z 25 czerwca 1813 r. w sprawie sądownictwa 79
44. Mowa cesarza Napoleona wygłoszona 28 listopada 1806 r. do członków deputacji w Poznaniu 80
[VII] 43. Proklamacja berlińska z 3 listopada 1806 r. do Polaków 80
45. Odpowiedź cesarza Napoleona udzielona 11 lipca 1812 r. deputowanym Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego w Wilnie 81
A.4. Królestwo Polskie (1815-1915) 82
[I] 46. Manifest cara Aleksandra I z 13/25 maja 1815 r. do Polaków 82
47. Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego z 22 stycznia 1863 r 84
[II] 48. Akt Końcowy kongresu wiedeńskiego z 9 czerwca 1815 r 85
[III] 49. Zasady Konstytucji Królestwa Polskiego z 13/25 maja 1815 r 86
50. Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego z 15/27 listopada 1815 r 92
51. Artykuł dodatkowy z 1/13 lutego 1825 r. do Ustawy Konstytucyjnej Królestwa Polskiego 104
52. Uchwała sejmu powstańczego z 25 stycznia 1831 r. o detronizacji cara Mikołaja I 105
53. Uchwała sejmu powstańczego z 29 stycznia 1831 r. o Rządzie Narodowym 105
54. Statut Organiczny [Królestwa Polskiego] z 14/26 lutego 1832 r 107
[IV] 55. Postanowienie Namiestnika Królestwa Polskiego Józefa Zajączka z 16 stycznia 1816 r. o podziale na województwa, obwody i powiaty 115
56. Postanowienie cara Mikołaja I z 23 lutego/7 marca 1837 r. wprowadzające nazwę guberni w miejsce województwa 118
57. Ukaz cara Mikołaja I z 29 września/11 października 1842 r. o przemianowaniu obwodów na powiaty a powiatów na okręgi 118
58. Ukaz cara Aleksandra II z 19/31 grudnia 1866 r. wprowadzający ustawę o zarządzie gubernialnym i powiatowym w guberniach Królestwa Polskiego 119
59. Ustawa z 19/31 grudnia 1866 r. o zarządzie gubernialnym i powiatowym w guberniach Królestwa Polskiego 120
[V] 60. Statut Organiczny o reprezentacji narodowej z 19 listopada/1 grudnia 1815 r 120
61. Postanowienie cara Aleksandra I z 29 września/11 października 1816 r. o utworzeniu Prokuratorii Generalnej 123
62. Postanowienie cara Aleksandra I z 7/19 listopada 1816 r. o ustanowieniu Królewskiego Uniwersytetu w Warszawie 124
63. Postanowienie cara Aleksandra I z 17/19 kwietnia 1818 r. o władzy Namiestnika Królestwa Polskiego 125
64. Postanowienie Namiestnika Królestwa Polskiego Józefa Zajączka z 30 maja 1818 r. o wprowadzeniu urzędów municypalnych w miastach 127
65. Postanowienie Namiestnika Królestwa Polskiego Józefa Zajączka 22 maja 1819 r. o ustanowieniu cenzury rządowej 128
66. Postanowienie Namiestnika Królestwa Polskiego Józefa Zajączka z 16 lipca 1819 r. rozszerzające zakres cenzury rządowej 128
67. Uchwała sejmu powstańczego z 21 grudnia 1830 r. o powołaniu Rady Najwyższej Narodowej 129
68. Uchwała sejmu powstańczego z 24 stycznia 1831 r. o władzy naczelnego wodza 129
69. Uchwała sejmu powstańczego z 7 lutego 1831 r. o kokardzie narodowej 130
70. Uchwała sejmu powstańczego z 8 lutego 1831 r. o przysiędze 131
71. Uchwała sejmu powstańczego z 17 sierpnia 1831 r. o Rządzie Narodowym 132
72. Ukaz cara Aleksandra II z 14/26 marca 1861 r. o przywróceniu Rady Stanu 132
73. Ukaz cara Aleksandra II z 24 maja/5 czerwca 1861 r. o radach gubernialnych 134
74. Ukaz cara Aleksandra II z 24 maja/5 czerwca 1861 r. o radach powiatowych 135
75. Ukaz cara Aleksandra II z 24 maja/5 czerwca 1861 r. o radach miejskich 137
76. Ordynacja wyborcza do rad powiatowych, miejskich i gubernialnych w Królestwie Polskim z 24 maja/5 czerwca 1861 r 140
77. Ukaz cara Aleksandra II z 24 maja/5 czerwca 1862 r. o równouprawnieniu Żydów 142
78. Ukaz cara Aleksandra II z 27 maja/8 czerwca 1862 r. o władzy Namiestnika w Królestwie Polskim 144
79. Regulamin dla narodowejadministra cji cywilnej byłego Królestwa Polskiego z 28 marca 1863 r 145
80. Dekret o Rządzie Narodowym z 10 maja 1863 r 146
81. Postanowienie Namiestnika Fiodora Berga z 15/27 grudnia 1863 r. o wprowadzeniu w Królestwie Polskim zarządu wojenno-policyjnego 148
82. Ukaz cara Aleksandra II z 19 lutego/2 marca 1864 r. o urządzeniu Gmin wiejskich 150
83. Ukaz cara Aleksandra II z 19 lutego/2 marca 1864 r. o utworzeniu Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim 153
84. Postanowienie Namiestnika Fiodora Berga z 9/21 stycznia 1867 r. o zniesieniu zarządu wojskowo-cywilnego w Królestwie Polskim 154
85. Najwyższy ukaz cara Aleksandra II z 10/22 marca 1867 r. o zniesieniu Rady Stanu Królestwa Polskiego 155
86. Najwyższy ukaz cara Aleksandra II z 15/27 maja 1867 r. o zniesieniu Komisji Oświecenia Publicznego Królestwa Polskiego i utworzeniu Okręgu Naukowego Warszawskiego 156
87. Najwyższy ukaz cara Aleksandra II z 3/15 czerwca 1867 r. o zniesieniu Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego 157
88. Najwyższy ukaz cara Aleksandra II z 29 lutego 1868 r. o zniesieniu Komisji RządowejSpraw Wewnętrznych 158
89. Postanowienie Komitetu Urządzającego z 6/18 lutego 1870 r. o zasadach wyboru Żydów na urzędy gminne w osadach 158
[VI] 90. Ukaz cara Mikołaja I z 20 października/1 listopada 1831 r. o amnestii dla uczestników powstania listopadowego 159
91. Ukaz cara Mikołaja I z 11/23 kwietnia 1833 r. o sądach wojennych 161
92. Ukaz cara Aleksandra II z 31 marca/12 kwietnia 1863 r. o amnestii dla uczestników powstania styczniowego 162
93. Dekret Rządu Narodowego z 2 czerwca 1863 r. o trybunałach rewolucyjnych 163
[VII] 94. Odezwa Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego z 22 czerwca 1815 r 163
A.5. Wolne Miasto Kraków (1815-1846) 166
[I] 95. Manifest Rządu Narodowego z 22 lutego 1846 r 166
[II] 96. Traktat przyjaźni Rosji z Austrią z 21 kwietnia/3 maja 1815 r 167
97. Traktat dodatkowy Austrii, Prus i Rosji z 21 kwietnia/3 maja 1815 r 168
98. Patent cesarza Ferdynanda I z 11 listopada 1846 r. wcielający Wolne Miasto Kraków do Cesarstwa Austriackiego 172
[III] 99. Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa z 3 maja 1815 r 173
100. Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 15 lipca-11 września 1818 r 177
101. Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 29 lipca 1833 r 184
[VII]102. Ustawa rewolucyjna Rządu Narodowego z 23 lutego 1846 r 195
A.6. Zabór pruski (1807-1914). Wielkie Księstwo Poznańskie 197
[I] 103. Odezwa króla Fryderyka Wilhelma III do mieszkańców Wielkiego Księstwa Poznańskiego z 15 maja 1815 r 197
104. Odezwa króla Fryderyka Wilhelma III do mieszkańców Gdańska, Torunia i ziemi chełmińskiejz 15 maja 1815 r 198
105. Manifest Komitetu Narodowego z 30 kwietnia 1848 r 199
[II] 106. Traktat przyjaźni Rosji z Prusami z 21 kwietnia/3 maja 1815 r 200
107. Patent króla Fryderyka Wilhelma III z 15 maja 1815 r. o objęciu w posiadanie Wielkiego Księstwa Poznańskiego 201
108. Patent króla Fryderyka Wilhelma III z 15 maja 1815 r. o przyłączeniu części Księstwa Warszawskiego do Prus Zachodnich 202
109. Zawiązanie Komitetu Narodowego w Poznaniu 20 marca 1848 r 202
[IV] 110. Akt króla Fryderyka Wilhelma III z 24 kwietnia 1816 r. określający zasięg terytorialny regencji gdańskieji regencji kwidzyńskiej 203
[V] 111. Akt Naczelnego Prezesa regencji kwidzyńskiejz 17 czerwca 1815 r. dostosowujący organizację ziemi chełmińskieji michałowskiej do stosunków pruskich 204
112. Ustawa z 27 marca 1824 r. o urządzeniu stanów prowincjonalnych w Wielkim Księstwie Poznańskim 206
113. Obwieszczenie naczelnego prezesa regencji poznańskiej Edwarda Flottwella z 23 maja 1832 r. w sprawie języka urzędowego w Wielkim Księstwie Poznańskim 209
114. Rozkaz gabinetowy króla Fryderyka Wilhelma III z 9 marca 1833 r. dotyczący administracji gminnej w Wielkim Księstwie Poznańskim 210
115. Reskrypt królewski z 26 października 1872 r. wprowadzający w Wielkim Księstwie Poznańskim naukę religii w języku niemieckim 212
116. Rozporządzenie nadprezydenta z 27 października 1873 r. o języku wykładowym w szkołach ludowych prowincji poznańskiej 212
117. Ordynacja prowincjonalna z 29 czerwca 1875 r. dla prowincji wschodniopruskiej, brandenburskiej, pomorskiej, śląskieji saksońskiej 213
118. Rozporządzenie pruskiego ministra oświaty i wyznań z 7 września 1887 r. o zniesieniu języka polskiego w szkołach ludowych Prowincji Poznańskiej i Prus Zachodnich 216
119. Ustawa z 19 kwietnia 1908 r. o stowarzyszeniach i zgromadzeniach i ich języku 217
[VI] 120. Ustawa z 3 lipca 1875 r. o ustroju sądów administracyjnych i postępowaniu spornoadministracyjnym 217
[VII] 121. Tekst roty przysięgi składanejw 1815 r. królowi pruskiemu jako wielkiemu księciu poznańskiemu 219
A.7. Zabór austriacki (1809-1914). Autonomia Galicji 220
[III] 122. Statut Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim z 26 lutego 1861 r. (wraz z późniejszymi zmianami do 1909 r.) 220
[V] 123. Patent cesarza Franciszka I z 13 kwietnia 1817 r. o sejmie stanowym 226
124. Ustawa zasadnicza o reprezentacji państwa z 26 lutego 1861 r 228
125. Ustawa krajowa z 12 sierpnia 1866 r. o urządzeniu gmin i ordynacji wyborczej dla gmin 229
126. Ustawa krajowa z 12 sierpnia 1866 r. o obszarach dworskich (z uwzględnieniem późniejszych zmian) 233
127. Ustawa krajowa z 12 sierpnia 1866 r. o reprezentacji powiatowej i ordynacji wyborczej powiatowej 235
128. Ustawa z 28 czerwca 1867 r. o języku wykładowym szkół ludowych w Galicji 237
129. Ustawa krajowa z 13 marca 1899 r. o ustroju większych miast (ustawa gminna dla 30 miast) 238
[VI] 130. Państwowa ustawa z 21 grudnia 1867 r. o władzy sądowniczej 242
131. Ustawa z 22 października 1875 r. o ustanowieniu Trybunału Administracyjnego 244
[VII] 132. Adres sejmu galicyjskiego do cesarza austriackiego z 10 grudnia 1866 r 245
133. Rezolucja sejmu galicyjskiego z 24 września 1868 r 246
A.8. Ziemie polskie w czasie I wojny światowej (1914-1918) 248
[I] 134. Odezwa komendanta głównego Józefa Piłsudskiego z 6 sierpnia 1914 r 248
135. Proklamacja z 5 listopada 1916 r. o utworzeniu Królestwa Polskiego 249
136. Orędzie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich z 14 marca 1917 r. do Narodu Polskiego 249
137. Proklamacja rosyjskiego Rządu Tymczasowego z 16/29 marca 1917 r. do Polaków 250
138. Orędzie prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona z 8 stycznia 1918 r. do Kongresu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej 251
139. Dekret Rady Komisarzy Ludowych z 29 sierpnia 1918 r 252
140. Manifest Rady Regencyjnej z 7 października 1918 r. do Narodu Polskiego 252
141. Proklamacja Tymczasowego Rządu Republiki Polskiejz 7 listopada 1918 r 253
[V] 142. Wprowadzenie 25 sierpnia 1915 r. niemieckiego zarządu okupacyjnego w Królestwie Polskim 256
143. Rozporządzenie generał-gubernatora Hansa von Beselera z 12 listopada 1916 r. o Radzie Stanu i Sejmie w Królestwie Polskim 257
144. Rozporządzenie generał-gubernatorów Karla von Kucka i Hansa von Beselera z 6 grudnia 1916 r. o Tymczasowej Radzie Stanu w Królestwie Polskim 258
145. Patent z 12 września 1917 r. w sprawie władzy państwowej w Królestwie Polskim, podpisany przez generał-gubernatorów Stanisława Szeptyckiego i Hansa von Beselera 260
146. Dekret Rady Regencyjnej z 3 stycznia 1918 r. o tymczasowej organizacji Władz naczelnych w Królestwie Polskim 261
147. Ustawa z 4 lutego 1918 r. o Radzie Stanu Królestwa Polskiego 265
148. Dekret Rady Regencyjnej z 11 listopada 1918 r. do Narodu Polskiego 269
149. Dekret Rady Regencyjnej z 14 listopada 1918 r. o przekazaniu całej władzy państwowej Józefowi Piłsudskiemu 270
150. Dekret Józefa Piłsudskiego z 14 listopada 1918 r 270
B. Prawo (Marek Krzymkowski) 272
B.1. Prawo cywilne 272
151. Kodeks Napoleona 272
152. Prawo o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipotekach w miejsce tytułu XVIII księgi III kodeksu cywilnego (Ustawa hipoteczna z 1818 r.) 289
153. Kodeks cywilny Królestwa Polskiego z 1825 r 291
154. Prawo o małżeństwie z 1836 r 297
155. Zwód praw Cesarstwa Rosyjskiego 301
156. Landrecht pruski z 1794 r 305
157. Kodeks cywilny Rzeszy Niemieckiej z 1896 r. (Bu¨rgerlisches Gesetzbuch, BGB) 312
158. Kodeks cywilny austriacki z 1811 r. (Allgemeines Bu¨rgerlisches Gesetzbuch, ABGB) 328
B.2. Prawo handlowe 336
159. Francuski kodeks handlowy z 1807 r 336
160. Ustawa o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością z 1892 r 341
161. Niemiecki kodeks handlowy z 1897 r 345
162. Kodeks handlowy z 1862 r 354
B.3. Prawo karne 358
163. Kodeks Karny Królestwa Polskiego z 1818 r 358
164. Kodeks kar głównych i poprawczych z 1847 r 367
165. Kodeks karny Nikołaja Tagancewa z 1903 r 374
166. Landrecht pruski z 1794 r 377
167. Pruski kodeks karny z 1851 r 384
168. Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871 r 388
169. Ustawa powszechna o występkach i ich karaniu z 1787 r. (Józefina) 397
170. Ustawa karna dla Galicji Zachodniej z 1796 r 400
171. Księga ustaw na zbrodnie i ciężkie policyjne przestępstwa z 1803 r. (Franciszkana) 403
172. Austriacki kodeks karny z 1852 r 410
B.4. Prawo pracy 417
173. Rosyjska ustawa o pracy w przemyśle 417
174. Niemiecka ustawa przemysłowa z 1869 r 420
175. Austriacka ustawa przemysłowa z 1859 r 422
B.5. Postępowanie cywilne 425
176. Francuski kodeks procedury cywilnej z 1806 r 425
177. Rosyjska ustawa postępowania cywilnego z 1864 r 432
178. Powszechna ordynacja sądowa dla państw pruskich z 1793 r 437
179. Niemiecki kodeks postępowania cywilnego z 1877 r 442
180. Powszechna ustawa sądowa dla Galicji Zachodniej z 1796 r 450
181. Ustawa o postępowaniu sądowym w sporach cywilnych z 1895 r 454
B.6. Postępowanie karne 459
182. Ustawa o postępowaniu karnym z 1864 r 459
183. Pruska ordynacja kryminalna z 1805 r 465
184. Niemiecki kodeks postępowania karnego z 1877 r 470
185. Księga ustaw na zbrodnie i ciężkie policyjne przestępstwa z 1803 r. (Franciszkana) 477
186. Ustawa o postępowaniu karnym z 1873 r 484
Wybór wydawnictw zawierający teksty źródłowe z historii ustroju i prawa w Polsce 490