"Społeczność żydowska i niemiecka w Łodzi po 1945 roku"

Spis treści

Wstęp (Andrzej Lech) 10

CZĘŚĆ I SPOJRZENIE ETNOLOGA Społecznośćżydowska 12

Inga Kuźma – Współczesne życie organizacyjne i wspólnotowe łódzkich Żydów 14

Wprowadzenie 14

1. Żydowskość jako „konstrukcja w procesie” – Gmina Wyznaniowa Żydowska 24

2. „Pomost” ku żydowskości – Klub Fundacji S. Laudera, Stowarzyszenie i Fundacja Magen Dawid 34

3. Żydowskość „nieoswojona” – młodzi nieobecni 42

Podsumowanie 49

Beata Wasilewska- Klamka – Społeczność żydowska w Łodzi po 1945 r. Szkic do portretu 50

Wprowadzenie 50

1. Obrazy wspomnień najstarszego pokolenia 51

2. Obrazy wspomnieńśredniego pokolenia 55

3. Obrazy wspomnień młodego pokolenia 66

Podsumowanie 68

Joanna Sadowska – Mniejszość żydowska w Łodzi po 1945 roku w świadomości mieszkańców miasta 70

Wprowadzenie 70

1. Polska Ludowa a dzień dzisiejszy – zmiana sytuacji mniejszości żydowskiej w Łodzi 73

2. Żydzi na tle innych łodzian 75

3. Stosunek ankietowanych do badanej mniejszości 75

4. Wiedza ankietowanych do badanej mniejszości 81

Podsumowanie 84

Bibliografia 89

Inga Kuźma – Życie organizacyjne współczesnej łódzkiej społeczności niemieckiej 94

Społeczność niemiecka 94

Wprowadzenie 94

1. Niemieckie Towarzystwo Kulturalno-Społeczne w Łodzi 96

2. Niemieckojęzyczne Koło Biblijne 100

Podsumowanie 102

Agnieszka Iwaszkiewicz – W mojej (nie) pamięci. Opowieść o losach kobiet pochodzenia niemieckiego w Łodzi 103

Wprowadzenie. Antropolog w zetknięciu z mniejszością narodową 103

1. Być Niemką w Łodzi 107

2. To co chowam w (nie) pamięci 117

3. Poza Przeszłością? 124

Podsumowanie 125

Joanna Sadowska – Mniejszość niemiecka w Łodzi po 1945 r. w świadomości mieszkańców miasta 127

Bibliografia 134

CZĘŚĆ II – SPOJRZENIE HISTORYKA I FILOLOGA 138

Leszek Olejnik – Struktury życia społeczno-politycznego łódzkich Żydów w latach 1945–1950 140

Społeczność żydowska 140

1. W nowej rzeczywistości społeczno-politycznej 140

2. Wojewódzki Komitet Żydowski – geneza, struktura, oblicze polityczne 141

3. Żydowskie życie polityczne – partie polityczne 148

4. Życie religijne (działalność Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej) 156

5. Zmiany instytucjonalne w organizacjach żydowskich w latach 1945–1950 162

Ewa Wiatr – Życie kulturalne Żydów w Łodzi w latach 1945–1950 164

Wprowadzenie 164

1. Uwarunkowania społeczno-polityczne 165

2. Aktywność kulturalne partii i organizacji żydowskich 169

3. Związek Literatów i Dziennikarzy Żydowskich w Łodzi 171

4. Działalność wydawnicza 176

5. Związek Żydowskich Artystów Plastyków 178

6. Towarzystwo Kultury Żydowskiej 181

7. Teatr Żydowski 184

8. Repertuar rozrywkowy 191

9. Film żydowski 193

Przemysław Stępień – Szkolnictwo żydowskie w Łodzi w latach 1945–1950 196

Krystyna Radziszewska – Społeczność niemiecka w Łodzi w latach 1945–1950 210

Społeczność niemiecka 210

1. Niemiecka lista narodowościowa (DVL) 210

2. Pierwsze miesiące w wyzwolonym mieści 212

3. Obóz Pracy Sikawa (1945–1950) 215

3.1. Utworzenie obozu i jego załoga 215

3.2. Sikawa jako obóz pracy 217

3.3. Przyjęcie do obozu i warunki obozowe 219

4. Obóz dla jeńców wojennych 227

Podsumowanie 230

Monika Kucner – Prasa łódzka wobec kwestii niemieckiej w latach 1945–1947 i jej rola w kształtowaniu opinii społecznej 231

Wprowadzenie 231

1. Tematyka 232

2. Analiza językowa 236

2.1. Środki retoryczne 236

3. Obraz Niemca w tekstach literackich 243

Podsumowanie 245

Monika Kucner, Krystyna Radziszewska – W poszukiwaniu nowej ojczyzny – losy Niemców łódzkich poza Łodzią 246

1. Ucieczka z Łodzi 246

2. Komitet Pomocy 249

3. Ziomkostwo Wisła-Warta 250

4. Kuratorium Łódzkiego Niemieckiego Gimnazjum 254

5. Czasopisma i archiwa 255

6. Komisja ds. Badania Dziejów Niemiec w Polsce 257

7. Biblioteka im. Marcina Opitza w Herne 258

8. Kontakty z Łodzią 258

9. Wielcy Łodzianie 260

Podsumowanie 261

10. Łodzianie powracają do Łodzi 261

CZĘŚĆ II – SPOJRZENIE GEOGRAFA 264

Wprowadzenie (Marek Barwiński, Andrzej Rykała) 266

Andrzej Rykała – Łódź na mapie skupisk żydowskich Polski (po 1945 r.) 268

Społeczność żydowska 268

1. Skupisko żydowskie w Łodzi do 1945 r 268

2. Skupisko żydowskie w Łodzi po zakończeniu wojny – refleksja ogólna, cel opracowania 271

3. Żydzi w powojennej Polsce – kim są? 272

4. Dynamika zmian liczby Żydów w Łodzi na tle przemian demograficznych i społecznych skupisk żydowskich w Polsce– przyczyny, przebieg, konsekwencje 274

4.1. Lata 40 274

4.2. Lata 50 283

4.3. Lata 60 287

4.4. Lata 70. i 80 290

4.5. Lata 90. i początek XXI w 292

5. Łódź na mapie aktywności społeczno-politycznej, gospodarczej, kulturalnej oraz religijnej polskich Żydów 295

5.1. Pluralizm i autonomia – życie organizacyjne Żydów w pierwszych latach powojennych 295

5.2. Działalność polityczna 296

5.3. Działalność społeczno-gospodarcza i kulturalna 309

5.5. Spółdzielczość 323

5.4. Działalność opiekuńcza, oświatowa i religijna 325

Kres autonomii instytucjonalnej Żydów. Podsumowanie 326

Bibliografia 332

Marek Barwiński, Andrzej Rykała – Przemiany demograficzno-społeczne i działalność organizacyjna Niemców w Łodzi na tle sytuacji mniejszości niemieckiej w Polsce po 1945 r 334

Społeczność niemiecka 334

1. Zanim przybyli do Łodzi – Niemcy w przestrzeni państwa polskiego 334

2. Geneza skupiska Niemców w Łodzi w kontekście przestrzennego rozwoju ich osadnictwa na ziemiach polskich do 1945 r 336

2.2. Środki stylistyczne 338

3. Przemiany demograficzno-społeczne Niemców w Łodzi na tle sytuacji mniejszości niemieckiej w Polsce po 1945 r 342

3.1. Ogólna sytuacja demograficzno-społeczna Niemców w pierwszych latach po zakończeniu wojny 343

3.2. Zmiany liczebne i migracje łódzkich Niemców w latach 40 345

3.3. Problem byłych volksdeutschów 347

3.4. Przemiany społeczne Niemców w Łodzi na tle sytuacji mniejszości niemieckiej w Polsce 351

4. Działalność organizacyjna Niemców w Łodzi na tle podobnych form aktywności mniejszości niemieckiej w Polsce po 1945 r 363

Podsumowanie 374

Bibliografia 376