"Historia powszechna. Wiek XX"
Identyfikator Librowy: 6012
Spis treści
Strona tytułowa 2
Strona redakcyjna 3
Spis treści 4
Wstęp 47
CZĘŚĆ PIERWSZA. Pierwsza wojna światowa i jej konsekwencje 52
Rozdział I. Od wojny europejskiej do rozwiniętej wojny światowej 53
1. Początek wojny – gorące lato i jesień 1914 r. 53
1.1. Dryfowanie ku wojnie 53
1.2. Pierwsze działania wojenne – ukształtowanie się frontów wojennych 60
1.2.1. Uderzenie Niemiec na Belgię i Francję 60
1.2.2. Sytuacja na froncie wschodnim 64
2. Poszerzanie frontów wojennych 1915–1916 69
2.1. Kampania na froncie wschodnim 69
2.2. Na zachodzie bez zmian 72
2.3. Powstanie nowych frontów wojny w Europie, Azji i Afryce 76
2.3.1. Front kaukaski i walki w Dardanelach 76
2.3.2. Przyłączenie się Włoch do wojny po stronie ententy 77
2.3.3. Przystąpienie Bułgarii do wojny po stronie państw centralnych 78
2.3.4. Przystąpienie Rumunii do wojny po stronie ententy 79
2.3.5. Walki na Bliskim Wschodzie 80
2.3.6. Działania w Azji Wschodniej 81
3. Ostatnia faza wojny 1917–1918 84
2.3.7. Działania w koloniach niemieckich w Afryce 84
3.1. Konsekwencje przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny 85
3.2. „Najsłabsze ogniwo w łańcuchu państw imperialistycznych”. Rosja od rewolucji lutowej do październikowej 88
3.2.1. Upadek caratu i początek dwuwładzy w Rosji 90
3.2.2. Przewrót październikowy bolszewików 96
3.3. Działania wojenne na zachodzie w 1917 r. 99
3.3.1. Front francuski 99
3.3.2. Front włoski 101
3.4. Wojna na morzu 102
3.5. Zakończenie I wojny światowej 105
4. Społeczno-polityczne i gospodarcze skutki wojny 110
4.1. Stosunek społeczeństw do wojny 110
4.2. Sytuacja gospodarcza 113
4.2.1. Państwa centralne 114
4.2.2. Państwa ententy 117
4.3. Sprawa polska 119
4.3.1. Odrodzenie państwa polskiego 123
4.4. Ferment narodowy w innych krajach europejskich 124
4.4.1. Powstanie nowych państw na gruzach Austro-Węgier 124
4.4.2. Próby utworzenia nowych państw w Europie Wschodniej 127
4.4.3. Ku niepodległej Irlandii 131
Rozdział II. Ukształtowanie ładu powojennego 133
1. Podwaliny nowej Europy: konferencja paryska i traktaty pokojowe 133
1.1. Rozbieżności wśród mocarstw w sprawie nowego ładu europejskiego i światowego 133
1.2. Konferencja paryska – traktat wersalski 140
1.2.1. Traktat wersalski 143
1.3. Traktaty pokojowe z innymi państwami centralnymi 146
1.4. Traktaty a kwestia stabilizacji pokojowej w Europie i na świecie 151
2. Idea Ligi Narodów 154
2.1. Powołanie nowej organizacji 154
2.2. Pakt Ligi 156
2.3. Terytoria mandatowe 159
CZĘŚĆ DRUGA. Między wojnami 161
Rozdział I. Przejściowa stabilizacja Europy i świata 1918–1929 162
1. Czynniki destabilizujące w Europie i na świecie 162
1.1. Międzywojnie czy wojna trzydziestoletnia? 162
1.2. Ekspansja komunizmu 163
1.2.1. Adaptacja ideologii do potrzeb komunizmu rosyjskiego 163
1.2.2. Nieudana rewolucja światowa 163
1.2.3. Zwycięstwo rewolucji w jednym kraju 165
1.2.4. Internacjonalizm najwyższą formą imperializmu radzieckiego – powstanie i działalność III Międzynarodówki (Komintern) 166
1.3. Faszyzm – ekspansja ideologii szowinistycznej 169
1.4. Odmienność idei autorytarnych od totalitaryzmu 172
1.5. Początek rozpadu imperiów kolonialnych 174
1.6. Sprzeczności interesów między mocarstwami i mniejszymi państwami 177
2. Sytuacja międzynarodowa w pierwszych latach po wojnie 180
2.1. Działalność Ligi Narodów w latach 1920–1924 180
2.2. System wersalski a polityka europejska Francji i Wielkiej Brytanii w pierwszych latach powojennych (do 1924) 182
2.2.1. Cele polityki Francji i Wielkiej Brytanii wobec Niemiec – pierwsze rozbieżności i starania o wspólną politykę 182
2.3. Konferencja w Genui i jej konsekwencje 186
2.3.1. Niebezpieczeństwo współpracy niemiecko-radzieckiej 186
3. Sytuacja Niemiec na tle polityki międzynarodowej 190
3.1. Sytuacja w Niemczech po konferencji paryskiej – konsekwencje traktatu wersalskiego i rewolucji 190
3.1.1. Rewolucja listopadowa i przejęcie władzy przez socjaldemokrację 191
3.1.2. Wzrost tendencji nacjonalistycznych 194
3.2. Wzrost napięcia społecznego w Niemczech 195
3.3. Potrzeba zwrotu w polityce Wielkiej Brytanii i Francji wobec Rzeszy 197
3.4. Działania skrajnych sił politycznych w Niemczech 199
3.5. Sytuacja gospodarcza. Plan Dawesa 202
3.6. Polityka rządu G. Stresemanna 205
4. Sytuacja społeczno-ekonomiczna w Europie do 1924 r. 208
4.1. Sytuacja społeczno-ekonomiczna po I wojnie światowej 208
4.2. Zróżnicowanie problemów politycznych, społecznych i ekonomicznych w różnych subregionach Europy 210
4.2.1. Kraje skandynawskie 210
4.2.2. Bałkanizacja Europy Środkowo-Wschodniej? 215
4.2.3. Specyficzna sytuacja Polski 216
4.2.4. Sytuacja państw na Półwyspie Bałkańskim i Węgier 221
4.2.5. Na Półwyspie Iberyjskim 226
5. Narodziny faszyzmu w Italii 229
5.1. Przyczyny narodzin faszyzmu 229
5.2. Dojście Mussoliniego do władzy i jego umocnienie się 232
6. Rosja Radziecka i ZSRR – zwycięstwo komunizmu w jednym kraju 239
6.1. Kształtowanie się państwa radzieckiego 239
6.2. Wojna domowa w Rosji: rewolucja i kontrrewolucja 243
6.3. Nowa idea gospodarcza – komunizm wojenny i jego skutki 247
6.3.1. Wprowadzenie komunizmu wojennego 247
6.3.2. Opór społeczny wobec komunizmu wojennego 253
6.4. Przejście do Nowej Polityki Ekonomicznej 255
6.5. Dojście Stalina do władzy 258
7. Locarno – próba poprawy systemu wersalskiego 262
7.1. Ku paktowi w Locarno 262
7.2. Układ w Locarno 264
7.3. Próba „poprawy” ładu wersalskiego 265
8. Międzynarodowe działania na rzecz rozbrojenia i zapobieżenia konfliktom zbrojnym w latach 20. 268
8.1. Kwestia rozbrojenia 268
8.2. Pakt Brianda–Kellogga 271
9. Imperium Brytyjskie 273
9.1. Sytuacja wewnętrzna w Wielkiej Brytanii – symptomy osłabienia, chwiejna sytuacja polityczna 273
9.2. Kwestia irlandzka 277
9.3. Przekształcanie imperium, dominia, kolonie – ruchy odśrodkowe 278
9.3.1. Niepodległość Egiptu 281
9.3.2. Sytuacja w brytyjskich posiadłościach azjatyckich – Indie 284
9.3.3. Inne posiadłości brytyjskie w Azji Południowo-Wschodniej 289
10. Francja i jej polityka kolonialna 290
10.1. Przemiany wewnętrzne we Francji – III Republika po kataklizmie wojennym 290
10.2. Sytuacja w posiadłościach kolonialnych 295
10.2.1. Procesy emancypacyjne w krajach Maghrebu 296
10.2.2. Sytuacja w Indochinach 299
11. Turcja i Bliski Wschód po likwidacji imperium osmańskiego 301
11.1. Polityka Mustafy Kemala – likwidacja imperium 301
11.2. Reformy wewnętrzne w Turcji 303
11.3. Rozgrywka mocarstw o ustalenie ich wpływu na podział krajów Bliskiego Wschodu 306
11.4. Kształtowanie się źródeł konfliktu bliskowschodniego 307
11.4.1. Palestyna i początki konfliktu arabsko-żydowskiego 307
11.4.2. Powstanie Transjordanii i sytuacja w Iraku 308
11.5. Mandaty francuskie 309
11.5.1. Syria i Liban 309
12. Stany Zjednoczone w okresie boomu gospodarczego 310
12.1. Sytuacja polityczna i gospodarcza USA po wojnie – izolacjonizm kontrolowany 310
11.5.2. Niepodległość Jemenu i Arabii Saudyjskiej 310
12.2. Boom gospodarczy, problemy społeczne 313
13. Sytuacja w Ameryce Łacińskiej do czasów wielkiego kryzysu 316
13.1. Stany Zjednoczone i ich wpływ na państwa latynoamerykańskie 316
13.2. Główne tendencje rozwojowe państw Ameryki Łacińskiej po I wojnie światowej 316
13.3. Sytuacja gospodarcza i ekonomiczna w krajach Ameryki Południowej 318
13.4. Sytuacja w Ameryce Środkowej i na Karaibach 320
13.5. Po rewolucji w Meksyku 324
14. Daleki Wschód 326
14.1. Destabilizacja Chin i jej przyczyny 326
14.2. Sytuacja w Japonii 331
Rozdział II. Wielki kryzys i jego skutki (1929–1935) 333
1. Światowe skutki kryzysu – różne fazy przebiegu kryzysu począwszy od USA 333
1.1. Wybuch kryzysu i jego konsekwencje 333
1.2. Ogólna charakterystyka kryzysu gospodarczego i prób jego przezwyciężenia 335
2. Zwycięstwo hitleryzmu w Niemczech i jego skutki 340
2.1. Chaos społeczno-polityczny w Niemczech – remedium nazistowskie 340
2.1.1. Sytuacja w Niemczech przed kryzysem gospodarczym 340
2.2. Przejęcie władzy przez Hitlera. Kształtowanie systemu totalitarnego 350
2.3. Realizacja polityki rasistowskiej 359
3. Przemiany w ZSRR i ich wpływ na politykę europejską i światową 362
3.1. NEP a komunizm, Stalin przejmuje pełnię władzy. Ku pięciolatce 363
3.2. Powrót do doktryny komunistycznej – pierwsza pięciolatka 365
4. Sytuacja we Francji 371
5. Przemiany w Wielkiej Brytanii i Imperium Brytyjskim 375
5.1. Początki Commonwealthu – Brytyjskiej Wspólnoty Narodów 376
6. Poszczególne subregiony europejskie w okresie kryzysu – przemiany 377
6.1. Sytuacja w krajach skandynawskich – skutki polityczne kryzysu 377
6.2. Ku dyktaturze Salazara – „Nowe Państwo”. Inna droga Hiszpanii na początku lat 30. 385
6.3. Państwa bałkańskie – ostrość konfliktów i próby ich rozwiązywania 388
6.4. Kraje nadbałtyckie i inne państwa Europy Środkowo-Wschodniej. Różne poziomy kryzysu gospodarczego 397
7. Wielki kryzys w Stanach Zjednoczonych i jego przezwyciężenie 404
7.1. New Deal 407
8. Ameryka Łacińska w okresie kryzysu – między dyktaturą a demokracją (do 1939) 410
8.1. „Dobre sąsiedztwo”. Próby zmiany polityki USA wobec krajów latynoamerykańskich 410
8.2. Rozpowszechnienie systemu wodzostwa – caudillizm w Ameryce Południowej i jego polityka gospodarcza oraz społeczna 411
8.3. Sytuacja polityczna w państwach rządzonych przez dyktatury wojskowe 413
8.4. Sytuacja w krajach demokratycznych Ameryki Łacińskiej 414
8.5. Sytuacja w Ameryce Środkowej i na Karaibach 416
8.6. Finałowa faza rewolucji w Meksyku 417
8.7. Kanada w okresie międzywojennym 418
9. Sytuacja na Dalekim Wschodzie i w Azji Południowo-Wschodniej 419
9.1. Sytuacja w Chinach w latach 1929–1935 419
9.2. Japonia w I dekadzie lat 30. 421
9.3. Agresja japońska w Mandżurii i wzrost napięcia w stosunkach z Chinami 423
10. Bliski i Środkowy Wschód w latach 30. 425
10.1. Mandaty brytyjskie 425
10.2. Sytuacja w Transjordanii i Iraku 427
10.3. Mandaty francuskie 428
10.4. Niepodległe państwa w Azji Środkowej – Persja i Afganistan 429
11. Sytuacja w koloniach w latach 30. 431
11.1. Sytuacja w koloniach brytyjskich w Azji 432
11.2. Sytuacja w koloniach francuskich 437
11.3. Kolonie belgijskie i holenderskie oraz portugalskie 438
11.4. Początki segregacji rasowej w Związku Południowej Afryki 440
Rozdział III. Ku wojnie światowej (1935–1939) 442
1. Rozwój sytuacji międzynarodowej od połowy lat 30. 442
1.1. Polityka Ligi Narodów na przełomie lat 20. i 30. 442
1.2. Wystąpienie Niemiec i Japonii z Ligi Narodów 444
1.3. Wstąpienie ZSRR do Ligi Narodów 445
1.4. Nieprzygotowanie do wojny mocarstw zachodnich 447
1.5. Utrata przez Ligę Narodów podmiotowości w polityce międzynarodowej 448
1.6. Pakty bilateralne i multilateralne – próba zachowania równowagi europejskiej i pokoju światowego 450
1.6.1. Szanse Paktu Czterech i Paktu Wschodniego 451
1.6.2. Pakty bilateralne – Polska i Czechosłowacja 456
2. Przygotowania III Rzeszy do wojny 458
3. Kontynuacja „eksperymentu” radzieckiego 464
3.1. Istota zmian ekonomicznych i społecznych w ZSRR w połowie lat 30. 464
3.1.1. Skutki kolektywizacji 464
3.1.2. Kolejne plany pięcioletnie 466
3.2. Terror i czystki 467
3.3. Rozwój sił zbrojnych ZSRR 473
3.3.1. Rozbudowa i modernizacja armii 473
3.4. Idea rewolucji światowej w nowym kształcie 475
4. Wojna domowa w Hiszpanii i jej wpływ na sytuację europejską 477
4.1. Przyczyny wojny w Hiszpanii i stopniowanie konfliktu 477
4.2. Zamach wojskowy 482
4.2.1. Wojna domowa w Hiszpanii w polityce innych państw europejskich 482
4.2.2. Rozwój wojny domowej w Hiszpanii 484
5. Burza dalekowschodnia 489
5.1. Agresywna polityka Japonii w II połowie lat 30. 489
5.2. Agresja japońska w Chinach 492
5.3. ZSRR w rozgrywce chińskiej. Konflikt z Japonią 495
5.3.1. Konflikt radziecko-japoński 496
6. Sytuacja w Afryce – konflikt włosko-abisyński 497
6.1. Znaczenie konfliktu abisyńskiego dla polityki międzynarodowej 497
6.2. Agresja włoska w Etiopii 499
7. Agresja hitlerowskich Niemiec – ku wybuchowi wojny światowej 502
7.1. Pasywna polityka Wielkiej Brytanii i Francji wobec polityki Hitlera 502
7.2. Anszlus Austrii i podporządkowanie Czechosłowacji 504
7.2.1. Pierwsza próba anszlusu Austrii – 1934 r. 504
7.2.2. Zmiana polityki Włoch wobec III Rzeszy 505
7.2.3. Anszlus Austrii przez III Rzeszę 505
7.2.4. Sprawa Sudetów i konferencja w Monachium 507
7.2.5. Konsekwencje polityki appeasementu 510
7.3. Sytuacja międzynarodowa w Europie po Monachium 511
7.3.1. Zabór Czechosłowacji i inne agresywne kroki III Rzeszy 513
7.3.2. Żądania niemieckie wobec Polski 515
7.3.3. Cele niemieckie w przededniu wojny. Pakt stalowy 517
7.4. Ku paktowi Ribbentrop–Mołotow 519
7.4.1. Postawa ZSRR wobec napiętej sytuacji międzynarodowej wiosną 1939 r. 519
7.4.2. Podwójna gra Stalina 520
7.4.3. Pakt Ribbentrop–Mołotow 523
8. Antypody – Australia i Nowa Zelandia w okresie międzywojennym 525
8.1. Reforma Imperium Brytyjskiego 527
8.2. Australia wobec kryzysu gospodarczego 528
8.3. Sytuacja w Nowej Zelandii 530
CZĘŚĆ TRZECIA. II wojna światowa 532
Rozdział I. Na frontach wojny 533
1. Na froncie europejskim (1939–1941) 533
1.1. Kampania polska 533
1.2. Dziwna wojna 540
1.3. Wojna zimowa 542
1.4. Napaść III Rzeszy na Danię i Norwegię 543
1.5. Agresja niemiecka na zachodzie Europy 545
1.6. Zajęcie państw bałtyckich i Besarabii przez ZSRR 551
1.7. Bitwa o Wielką Brytanię 552
1.8. Napaść państw Osi na Grecję i Jugosławię 555
1.9. Operacja „Barbarossa”. Napaść nazistowska na ZSRR 557
2. Walki na innych kontynentach i na morzu (1939–1941) 561
2.1. Sytuacja w Afryce Północnej i walki na pustyni w latach 1940–1941 562
2.2. Sytuacja na Bliskim i Środkowym Wschodzie 564
2.3. Walki na morzu i bitwa o Atlantyk (1939–1941) 565
2.4. Podboje Japonii w Azji 568
2.5. Atak japoński na Pearl Harbor 570
2.6. Sukcesy japońskie na Pacyfiku 572
3. Dyplomacja i polityka 1939–1945 576
3.1. Współpraca niemiecko-radziecka i umacnianie strefy wpływów przez ZSRR 576
3.2. Powstanie koalicji państw Osi. Pakt trójstronny 578
3.3. Wielka Brytania i jej sojusznicy do 1941 r. 579
3.4. Układ brytyjsko-radziecki i porozumienia ZSRR z rządami emigracyjnymi w Londynie 581
3.5. Karta Atlantycka i deklaracja Narodów Zjednoczonych 582
3.6. Współpraca brytyjsko-amerykańska 584
3.7. Konferencja Wielkiej Trójki w Teheranie 587
3.8. Kwestia polska w polityce trzech mocarstw 590
3.9. Konferencja w Jałcie 593
3.10. Konferencja w Poczdamie 595
4. Front wschodni (1942–1944) 597
4.1. Działania na froncie wschodnim w 1942 r. 597
4.2. Kontrofensywa radziecka i bitwa pod Kurskiem 601
4.3. Ofensywy radzieckie w 1944 r. 604
5. Walki na śródziemnomorskim teatrze działań zbrojnych 606
5.1. Walki w Afryce Północnej i lądowanie aliantów w Tunisie i Algierze (1942–1943) 607
5.2. Kampania włoska 609
6. Front zachodni (1942–1944) 613
6.1. Rajd na Dieppe 613
6.2. Utworzenie „drugiego frontu” w Normandii 614
6.3. Lądowanie na Riwierze Francuskiej 618
6.4. Operacja „Market-Garden” i bitwa o ujście Skaldy 619
6.5. Ofensywa niemiecka w Ardenach 622
7. Bitwa o Niemcy – 1945 624
7.1. Ofensywa styczniowa Armii Czerwonej 624
7.2. Ofensywa na zachodzie 625
7.3. Wyścig do Berlina 626
7.4. Ostatnie walki i kapitulacja Niemiec 627
8. Walki w powietrzu i na morzu 628
8.1. Strategiczna kampania powietrzna aliantów zachodnich 1941–1945 628
8.2. Walki na morzach w latach 1942–1945 631
9. Walki na Pacyfiku (1942–1945) 636
9.1. Bitwa o Midway i walki o Guadalcanal 636
9.2. Wojna na Pacyfiku w latach 1943–1945 640
9.3. Działania w Azji Południowo-Wschodniej w latach 1943–1945 645
9.4. Zrzucenie bomby atomowej na Hiroszimę i Nagasaki. Kapitulacja Japonii 646
Rozdział II. Na froncie wewnętrznym 648
1. Państwa sprzymierzone 648
1.1. Wielka Brytania w czasie wojny 648
1.2. Stany Zjednoczone 653
1.3. ZSRR w czasie wojny 657
1.4 Chiny 662
1.5. Commonwealth 664
2. Państwa Osi i ich sojusznicy 667
2.1. Nazistowskie Niemcy 667
2.2. Japonia 674
2.3. Włochy 677
2.4. Sojusznicy państw Osi 679
2.4.1. Węgry 679
2.4.2. Rumunia 681
2.4.3. Bułgaria 682
2.4.4. „Republika proboszczów” – Słowacja 683
2.4.5. Finlandia 684
3. Państwa neutralne w Europie. Sytuacja na innych kontynentach 685
3.1. Kraje neutralne 685
3.1.1. Państwa Półwyspu Iberyjskiego 686
3.1.2. Szwajcaria 688
3.1.3. Szwecja 688
3.1.4. Irlandia 689
3.1.5. Turcja 689
3.1.6. Watykan 690
3.2. Państwa Ameryki Łacińskiej 691
3.3. Sytuacja w Afryce 694
3.3.1. Kraje Maghrebu 694
3.3.2. Bliski Wschód 695
4. Okupacja i kolaboracja w Europie 696
4.1. Podział okupowanej Europy 696
3.3.3. Afryka na południe od Sahary 696
4.2. Kolaboracja 698
4.3. Niemiecki „nowy porządek” 700
4.4. Okupacja Europy Środkowo-Wschodniej 704
4.4.1. Protektorat Czech i Moraw 704
4.4.2. Okupacja niemiecka ziem polskich 705
4.4.3. Okupacja Polski i państw bałtyckich przez ZSRR (1939–1941) 712
4.5. Okupacja i kolaboracja na podbitych przez III Rzeszę terenach ZSRR 716
4.4.4. Okupacja niemiecka państw bałtyckich 716
4.5.1. Okupacja Ukrainy i Białorusi 719
4.6. Okupacja na Bałkanach 720
4.6.1. Jugosławia 721
4.6.2. Albania 723
4.6.3. Grecja 723
4.7. Francja Vichy 724
4.8. Okupowana Francja 727
4.9. Inne kraje zachodnioeuropejskie 729
4.9.1. Norwegia 730
4.9.2. Holandia i Belgia 731
4.9.3. Dania 733
4.10. Japonia i azjatycka sfera dobrobytu 734
5. Ruch oporu 736
5.1. Pojęcie ruchu oporu 736
5.2. Polskie Państwo Podziemne 737
5.3. Partyzantka radziecka 742
5.4. Ukraiński ruch oporu 744
5.5. Ruch partyzancki na Białorusi 745
5.6. Protektorat Czech i Moraw 746
5.7. Ruch oporu i wojna domowa w Jugosławii 746
5.8. Ruch partyzancki i wojna domowa w Grecji 750
5.9. Ruch oporu we Francji 752
5.10. Ruch oporu w innych krajach zachodniej Europy 754
5.10.1. Norwegia 754
5.10.2. Ruch oporu w Danii, Holandii i Belgii 755
5.11. Ruch oporu we Włoszech 757
5.12. Powstania przeciwko okupantowi niemieckiemu 758
5.12.1. Powstanie warszawskie 758
5.12.2. Powstanie na Słowacji 759
5.12.3. Powstanie w Paryżu 760
5.12.4. Powstanie w Pradze 760
5.13. Opozycja antyhitlerowska w III Rzeszy 761
5.14. Ruch oporu w Azji Wschodniej 762
6. Holokaust 763
6.1. Holokaust – zagłada europejskich Żydów 763
6.1.1. Przed ostatecznym rozwiązaniem. Sytuacja ludności żydowskiej w Europie w latach 1939–1941 764
6.1.2. „Ostateczne rozwiązanie” i zagłada europejskich Żydów 767
6.1.3. Bierność i opór 770
6.2. Bilans Zagłady 771
6.3. Sprawiedliwi wśród narodów świata 773
7. Rozwój techniki i nowe wynalazki 774
8. Wywiad i propaganda 778
8.1. Działania wywiadowcze 778
8.2. Propaganda 780
9. Bilans wojny 782
10. Zbrodnie wojenne w czasie II wojny światowej 786
10.1. Zbrodnie wojenne państw Osi 786
10.1.1. Zbrodnie niemieckie 787
10.1.2. Zbrodnie armii japońskiej 787
10.2. Zbrodnie dokonywane przez ZSRR 790
10.3. Procesy zbrodniarzy wojennych 791
10.4. Grabież dzieł sztuki 793
11. Powstanie ONZ 794
CZĘŚĆ CZWARTA. Zimna wojna 800
Rozdział I. Świat w cieniu zimnej wojny 801
1. Początki zimnej wojny (1945–1953) 801
1.1. Ideologiczne i propagandowe podstawy zimnej wojny 801
1.2. Początki zimnej wojny 804
1.3. Amerykańska polityka powstrzymywania i jej elementy 806
1.4. Na krawędzi konfrontacji. Rozwój sytuacji w latach 1949–1953 809
2. Stany Zjednoczone i Związek Radziecki po zakończeniu wojny 811
2.1. Stany Zjednoczone po II wojnie światowej 811
2.1.1. Sytuacja polityczna w USA 814
2.2. Związek Radziecki po II wojnie światowej 816
3. Pierwsze pole starcia. Problem niemiecki 821
3.1. Podział Niemiec na strefy okupacyjne 821
3.1.1. Polityka mocarstw w strefach okupacyjnych 822
3.2. Spory polityczne wokół przyszłości Niemiec 826
3.3. Kryzys berliński 829
3.4. Powstanie dwóch państw niemieckich 830
3.5. Traktaty pokojowe z sojusznikami III Rzeszy i okupacja Austrii 831
4. Państwa Europy Zachodniej (1945–1947) 832
4.1. Sytuacja ekonomiczna, polityczna i społeczna w państwach zachodnioeuropejskich 832
4.2. Sytuacja we Francji po II wojnie światowej 833
4.3. Włochy po II wojnie światowej 835
4.4. Wielka Brytania po II wojnie światowej 836
4.5. Inne państwa zachodniej i północnej Europy 838
4.6. Wojna domowa w Grecji 1946–1949 840
4.7. Rola planu Marshalla w odbudowie Starego Kontynentu 841
4.8. Inicjatywy integracyjne 842
4.9. Europejska Wspólnota Węgla i Stali 845
5. Uzależnienie krajów Europy Środkowo-Wschodniej przez ZSRR i ich stalinizacja 848
5.1. Stopniowe przejmowanie władzy przez komunistów 848
5.2. Ideologiczne podporządkowanie europejskiego ruchu komunistycznego przez ZSRR 850
5.3. Przejęcie władzy przez komunistów w Polsce 851
5.4. Od pozornej niepodległości do pełnego podporządkowania. Czechosłowacja 854
5.5. „Taktyka salami”. Węgry 855
5.6. Sytuacja w Rumunii 857
5.7. W państwie Georgi Dymitrowa. Bułgaria 858
5.8. W cieniu Tity. Jugosławia w latach 1945–1948. Sytuacja w Albanii 859
5.9. Konflikt jugosłowiańsko-radziecki 861
5.10. Stalinizacja Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1948–1953 862
6. Bliski i Środkowy Wschód – geneza konfliktów 865
5.11. Jugosławia po 1948 r. 865
6.1. Konflikt na Bliskim Wschodzie 866
6.2. Pierwsza wojna izraelsko-arabska 868
6.3. Państwo Izrael 870
6.4. Rewolucja w Egipcie 872
6.5. Sytuacja innych byłych terytoriów mandatowych 874
6.6. Niezadowolenie społeczne w Iraku, wzrost arabskiego nacjonalizmu 875
6.7. Sytuacja w Iranie 876
7. Kłopoty z imperium. Początki dekolonizacji 877
6.8. Turcja – między liberalizmem a religijną tradycją 877
7.1. Dekolonizacja 878
7.2. Powstanie niepodległych Indii i Pakistanu 879
7.3. Niepodległość Birmy. Sytuacja na Malajach 882
7.4. Walka o niepodległość w koloniach holenderskich. Powstanie Indonezji 883
7.5. Konflikt w Indochinach 885
7.6. Sytuacja na Czarnym Kontynencie 888
7.7. Pierwsze dążenia niepodległościowe w brytyjskich koloniach w Afryce 889
7.7.1. Sytuacja na Złotym Wybrzeżu 889
7.7.2. Sytuacja w Nigerii 891
7.7.3. Sytuacja w Kenii 892
7.8. Sytuacja w afrykańskich koloniach francuskich 893
7.9. Wprowadzenie apartheidu w Związku Południowej Afryki 894
8. Czerwony Daleki Wschód? 896
8.1. Wojna domowa w Chinach i zwycięstwo komunistów 896
8.2. ChRL w latach 1949–1953 898
8.3. Sytuacja na Półwyspie Koreańskim 901
8.4. Wojna w Korei 903
8.5. Okupacja Japonii i jej zakończenie 909
8.6. Sytuacja na Filipinach 913
9. W cieniu supermocarstwa. Ameryka Łacińska 914
9.1. Powstanie Organizacji Państw Amerykańskich i pakt z Rio 915
9.2. Sytuacja gospodarcza w państwach latynoamerykańskich po II wojnie światowej 916
9.3. Peronizm w Argentynie 917
9.4. Brazylia pod rządami Vargasa 919
9.5. Urugwaj, Chile i Boliwia 920
9.6. Peru i Ekwador 921
9.7. Kolumbia i Wenezuela 922
9.8. Między rewolucją a dyktaturą. Gwatemala i inne państwa Ameryki Środkowej 923
Rozdział II. Ku kryzysowi kubańskiemu. Świat w latach 1953–1962 927
1. Przejściowa odwilż polityczna na świecie. Stosunki między supermocarstwami 927
1.1. Polityczna „odwilż”? 927
2. Stany Zjednoczone i Związek Radziecki 932
2.1. Sytuacja wewnętrzna w Stanach Zjednoczonych w czasie prezydentury Dwighta D. Eisenhowera 932
2.2. Ruch praw obywatelskich 935
2.3. Narastanie radykalnych tendencji wśród młodzieży amerykańskiej 937
2.4. Sytuacja wewnętrzna w ZSRR po śmierci Stalina 937
2.5. „Odwilż”, XX Zjazd i tajne przemówienie Chruszczowa 939
2.6. Sytuacja społeczna i polityczna w ZSRR na przełomie lat 50. i 60. 940
2.7. Nierozwiązane problemy gospodarki radzieckiej 941
3. Początki Europy dobrobytu 943
3.1. Cud gospodarczy 943
3.2. Tendencje integracyjne. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej 945
3.3. Sytuacja polityczna, społeczna i gospodarcza w RFN 947
3.4. Francja – od IV do V Republiki 950
3.5. Rządy konserwatywne w Wielkiej Brytanii 951
3.6. Włochy – między polityczną niestabilnością a rozwojem gospodarki 952
3.7. Inne kraje europejskie 953
4. Nadal za „żelazną kurtyną”. Europa Środkowo-Wschodnia 955
3.8. Grecja i kwestia cypryjska 955
4.1. Wpływ zmian na Kremlu na sytuację w krajach zależnych 955
4.2. Powstanie w NRD 956
4.3. Polepszenie stosunków ZSRR z Jugosławią. Rozwiązanie Kominformu 957
4.4. Polski rok 1956 958
4.5. Powstanie węgierskie 960
4.6. Sytuacja w Europie Środkowo-Wschodniej na przełomie lat 50. i 60. 962
5. Zmiany na Bliskim Wschodzie 965
5.1. Dyktatura Nasera w Egipcie 965
5.2. Sprzeciw Egiptu wobec utworzenia Paktu Bagdadzkiego i jego konsekwencje międzynarodowe 967
5.3. Wojna o Kanał Sueski 969
5.4. „Arabski socjalizm” i powstanie Zjednoczonej Republiki Arabskiej 970
5.5. Sytuacja w innych państwach regionu 971
5.5.1. Niepodległość Sudanu 971
5.5.2. Przewrót wojskowy i obalenie monarchii w Iraku 972
5.5.3. Sytuacja w Libanie 973
5.5.4. Sytuacja w Arabii Saudyjskiej 973
5.6. Sytuacja w Turcji. Przejęcie władzy przez armię 974
5.7. Iran pod rządami szaha Rezy Pahlaviego 975
5.8. Rosnące międzynarodowe znaczenie regionu bliskowschodniego 976
6. Afryka uzyskuje niepodległość 977
6.1. Rozpad imperium brytyjskiego w Afryce 978
6.1.1. Powstanie niepodległej Ghany 978
6.1.2. Nigeria 978
6.1.3. Kenia 980
6.1.4. Uganda 981
6.1.5. Tanganika 981
6.2. Dekolonizacja imperium francuskiego 982
6.2.1. Gwinea Francuska 984
6.2.2. Senegal 984
6.2.3. Wybrzeże Kości Słoniowej 985
6.2.4. Republika Środkowoafrykańska 985
6.2.5. Kamerun i Togo 986
6.2.6. Gabon 986
6.3. Kraje Maghrebu 987
6.4. Algier staje się Algierią 988
6.5. Koniec belgijskiego panowania w Kongu 990
6.6. Kolonie portugalskie 992
6.7. W Rogu Afryki 993
7. Trzeci Świat? Azja Południowo-Wschodnia 994
7.1. Rozwój państwa indyjskiego w czasach Nehru 994
7.2. Sytuacja w Pakistanie 997
7.3. Chiny w okresie „wielkiego skoku” 998
7.4. Republika Chińska na Tajwanie 1002
7.5. Sytuacja w Indochinach i jej międzynarodowe implikacje 1004
7.6. Podzielony Wietnam 1006
7.7. Sytuacja w innych krajach Azji Południowo-Wschodniej 1008
7.8. Dyktatura Sukarno w Indonezji 1009
7.10. Na Półwyspie Koreańskim 1011
7.9. Konferencja w Bandungu. Powstanie ruchu państw niezaangażowanych 1011
7.11. Zmiany w Japonii 1014
8. Między dyktaturą a rewolucją. Kraje Ameryki Łacińskiej 1016
8.1. „Sojusz dla Postępu” 1016
8.2. Ku rządom autorytarnym. Argentyna, Brazylia, Boliwia, Paragwaj 1017
8.2.1. Przejęcie władzy przez wojsko w Argentynie 1017
8.2.2. Brazylia w czasach rządów prezydenta Juscelino Kubitschka 1018
8.3. Ku rewolucyjnej partyzantce. Kolumbia, Urugwaj i Wenezuela 1019
8.2.3. Reformy społeczne w Boliwii 1019
8.2.4. Obalenie demokracji w Paragwaju 1019
8.3.1. Reorganizacja życia społecznego na wzór peronowski w Kolumbii 1019
8.3.2. Wzrost niezadowolenia społecznego w Urugwaju 1020
8.3.3. Przejściowe obalenie junty wojskowej w Wenezueli 1020
8.4. Ku rewolucjom. Gwatemala i Kuba 1021
8.4.1. Interwencja amerykańska w Gwatemali i jej konsekwencje 1021
8.4.2. Rewolucja na Kubie 1022
8.5. Kryzys kubański 1026
Rozdział III. Między kryzysem kubańskim a końcem détente 1963–1979 1029
1. Między odprężeniem a zbrojeniami 1029
1.1. Ocieplenie relacji między supermocarstwami 1029
1.2. Zbrojenia ZSRR 1030
1.3. Napięcie w stosunkach chińsko-radzieckich 1030
1.4. Nowa polityka amerykańska 1031
1.5. Powolny demontaż układu bipolarnego 1033
1.6. Zenit détente. Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej w Helsinkach 1033
1.7. Polityka zagraniczna ZSRR w okresie détente 1034
1.8. Odejście USA od polityki détente 1034
1.9. Zmierzch systemu z Bretton Woods – nowy element w polityce międzynarodowej 1036
1.10. Kryzys naftowy. Rozwój państw OPEC 1037
1.11. Globalny charakter kryzysu w latach 70. 1038
2. Stany Zjednoczone i Związek Radziecki 1040
2.1. Sytuacja wewnętrzna w USA w latach 60. 1040
2.2. Ruch praw obywatelskich 1041
2.3. Aktywność ludności latynoamerykańskiej i indiańskiej 1044
2.4. Wpływ wojny w Wietnamie na sytuację wewnętrzną w USA 1045
2.5. Kontrkultura młodzieżowa 1046
2.6. Stany Zjednoczone w latach 70. 1050
2.7. Nowa prawica. Odrodzenie konserwatyzmu w Stanach Zjednoczonych 1053
2.8. Początki ery Breżniewa w ZSRR 1055
2.9. Związek Radziecki w latach 70. 1056
3. Europa Zachodnia 1059
3.1. Sytuacja gospodarcza państw zachodnioeuropejskich w latach 60. i 70. 1059
3.2. Sytuacja w krajach Europy Zachodniej w latach 60. 1061
3.2.1. Francja w czasach de Gaulle’a 1061
3.2.2. Sytuacja w RFN w latach 60. 1063
3.2.3. Wielka Brytania 1063
3.2.4. Rozwój państwa włoskiego w latach 60. 1064
3.3. Rok 1968 w Europie Zachodniej 1065
3.3.1. Protesty młodzieży we Francji 1066
3.3.2. Protesty młodzieży w RFN 1067
3.3.3. Protesty we Włoszech 1068
3.3.4. Zaburzenia społeczne w innych państwach Europy Zachodniej 1070
3.4. Europa Zachodnia w latach 70. 1071
3.4.1. Koalicja SPD/FDP w RFN i >Ostpolitik 1071
3.4.2. Francja po wydarzeniach 1968 r. 1072
3.4.3. Sytuacja w Wielkiej Brytanii w latach 70. 1074
3.4.4. Problemy z Irlandią Północną 1075
3.4.5. Sytuacja na zielonej wyspie – Irlandia 1076
3.4.6. Włochy w latach 70. 1077
3.4.7. Kraje Beneluksu 1078
3.5. EWG w latach 60. i 70. 1079
3.6. Państwa skandynawskie 1080
3.7. Marsz ku demokracji. Zmiany polityczne w Hiszpanii, Portugalii i Grecji w latach 60. i 70. 1081
3.7.1. Liberalizacja polityczna i gospodarcza w Hiszpanii 1081
3.7.2. Rewolucja goździków w Portugalii 1082
3.7.3. Grecja i sytuacja na Cyprze 1083
4. W cieniu doktryny Breżniewa. Sytuacja w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 60. i 70. 1085
4.1. Rozwój gospodarczy i społeczny w latach 60. 1085
3.7.4. Malta i Gibraltar 1085
3.7.5. Islandia i wojny dorszowe 1085
4.2. Sytuacja w poszczególnych krajach bloku w latach 60. 1087
4.2.1. Polska 1087
4.2.2. Węgry 1088
4.2.3. NRD 1089
4.2.4. Rumunia 1089
4.3. Praska wiosna i jej zdławienie 1090
4.3.1. Międzynarodowe skutki zdławienia praskiej wiosny 1094
4.4. Jugosławia w latach 60. 1095
4.5. Ku schyłkowi. Sytuacja w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 70. 1096
4.5.1. Polski Grudzień ’70 1096
4.5.2. Polska po Grudniu ’70 1097
4.5.3. Węgry 1100
4.5.4. Czechosłowacja 1100
4.5.5. NRD 1101
4.5.6. Rumunia 1102
4.5.7. Bułgaria 1103
5. Sytuacja na Bliskim Wschodzie w latach 60. i 70. 1104
5.1. Dwaj rywale. Egipt i Izrael 1104
4.5.8. Jugosławia w latach 70. 1104
5.1.1. Rozwój sytuacji w Egipcie w latach 60. 1104
5.1.2. Sytuacja w Izraelu 1106
5.2. Wojna sześciodniowa 1107
5.3. Rosnące znaczenie kwestii palestyńskiej 1109
5.4. Wojna Jom Kippur 1111
5.5. Egipt i Izrael po wojnie Jom Kippur 1114
5.5.1. Egipt 1114
5.5.2. Izrael 1115
5.5.3. Porozumienie egipsko-izraelskie 1115
5.6. Sytuacja w Syrii, Jordanii i Libanie w latach 60. i 70. 1116
5.6.1. Syria 1116
5.6.2. Jordania 1117
5.6.3. Wojna w Libanie 1117
5.7. Zmiany polityczne w Iraku 1119
5.8. Państwa Półwyspu Arabskiego 1121
5.8.1. Arabia Saudyjska 1121
5.8.2. Bahrajn, Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Oman 1121
5.8.3. Dwa państwa jemeńskie 1122
5.9. Turcja 1123
5.10. Od „białej rewolucji” do rewolucji islamskiej. Iran 1124
6. Sytuacja w Azji 1128
6.1. Rozwój sytuacji w Pakistanie i Indiach 1128
6.1.1. Pakistan 1128
6.1.2. Wojna indyjsko-pakistańska o Kaszmir 1129
6.1.3. Sytuacja w Pakistanie Wschodnim i kolejna wojna z Indiami. Powstanie Bangladeszu 1129
6.1.4. Rządy cywilne w Pakistanie i przejęcie władzy przez wojsko 1130
6.1.5. Indie po śmierci Nehru 1131
6.2. Sytuacja w Afganistanie i agresja radziecka 1133
6.3. „Rewolucja kulturalna” w Chinach 1135
6.4. Nowe mocarstwo gospodarcze – Japonia 1137
6.4.1. Japonia w latach 70. 1139
6.5. Rozwój „małych tygrysów” 1141
6.6. Na Półwyspie Koreańskim 1142
6.7. Kraje Azji Południowo-Wschodniej 1143
6.7.1. Tajlandia 1143
6.7.2. Federacja Malajska, Malezja i Singapur. Birma 1144
6.8. Wojna w Wietnamie (1965–1975) 1146
6.8.1. Stosunek mocarstw do wojny wietnamskiej 1146
6.8.2. Sytuacja w Wietnamie Południowym 1149
6.8.3. „Wietnamizacja” konfliktu 1153
6.9. Reżim Czerwonych Khmerów w Kambodży i jego konsekwencje 1155
6.8.4. Socjalistyczna Republika Wietnamu 1155
6.10. W cieniu Marcosa. Filipiny 1159
6.11. Od Sukarno do Suharto. Rozwój sytuacji w Indonezji 1160
7. Na Czarnym Kontynencie 1162
7.1. Zimna wojna dociera do Afryki 1162
7.2. Panafrykanizm i Organizacja Jedności Afrykańskiej 1164
7.3. Dylematy gospodarcze kontynentu afrykańskiego 1165
7.4. Rządy wojskowe w Afryce 1168
7.5. Gospodarka państw afrykańskich w latach 70. 1169
7.6. Neokolonializm 1170
7.7. Sytuacja polityczna, gospodarcza i społeczna w byłych koloniach brytyjskich 1173
7.7.1. Ghana 1173
7.7.2. Od republiki do dyktatury wojskowej. Nigeria 1175
7.7.3. W kierunku kapitalizmu. Kenia 1177
7.7.4. Uganda 1178
7.7.5. Oryginalna alternatywa. Tanzania – socjalizm i samowystarczalność 1179
7.7.6. Inne byłe kolonie brytyjskie w Afryce Zachodniej 1180
7.8. Ku marksizmowi w byłych koloniach francuskich 1181
7.8.1. Gwinea 1181
7.8.2. Radykalne rządy w Kongo-Brazzaville i Beninie 1182
7.9. Sytuacja w innych koloniach francuskich 1183
7.9.1. Mali 1183
7.9.2. Senegal 1184
7.9.3. Wybrzeże Kości Słoniowej 1185
7.9.4. Rządy Bokassy w Republice Środkowoafrykańskiej 1185
7.9.5. Czad 1185
7.9.6. Niger 1186
7.9.7. Sudan 1187
7.9.8. Kamerun 1187
7.10. Kongo staje się Zairem 1188
7.11. W Rogu Afryki 1189
7.11.1. Etiopia 1189
7.12. Rozpad portugalskiego terytorium kolonialnego 1191
7.13. Rozpad imperium hiszpańskiego 1193
7.14. Białe enklawy w Afryce 1194
7.14.1. Rodezja 1194
7.14.2. Sytuacja w RPA 1196
7.15. Inne państwa w Afryce Południowej 1199
7.16. Kraje Maghrebu i Sahara 1201
7.16.1. Algieria 1201
7.16.2. Maroko 1202
7.16.3. Tunezja 1204
7.17. Libia 1205
8. Sytuacja polityczna i społeczna w Ameryce Łacińskiej 1206
8.1. Sytuacja polityczna w regionie w latach 60. Problemy społeczne i gospodarcze 1207
8.2. Stany Zjednoczone a Ameryka Łacińska w latach 60. 1208
8.3. Interwencja amerykańska w Dominikanie 1208
8.4. Guerrilla w Ameryce Łacińskiej i jej zwalczanie 1210
8.5. Stany Zjednoczone wobec Ameryki Łacińskiej w latach 70. 1211
8.6. Dyktatury w państwach Ameryki Południowej 1213
8.6.1. Argentyna 1213
8.6.2. Przejęcie władzy przez wojsko w Brazylii 1215
8.6.3. Ku dyktaturze wojskowej. Urugwaj 1217
8.6.4. Rządy Stroessnera w Paragwaju 1217
8.6.5. Przejęcie władzy przez wojsko w Boliwii 1218
8.6.6. Rządy wojskowe w Ekwadorze 1219
8.6.7. Od demokracji do dyktatury. Chile 1219
8.6.8. Lewicowa junta w Peru 1223
8.7. Sytuacja w innych państwach południowoamerykańskich 1224
8.7.1. Kolumbia 1224
8.7.2. Wenezuela 1224
8.7.3. Nowe państwo na mapie – Surinam 1225
8.8. Republiki w Ameryce Środkowej 1226
8.8.1. Problemy gospodarcze i społeczne 1226
8.8.2. Międzyregionalna współpraca gospodarcza 1226
8.8.3. Dynastia Somozów w Nikaragui i jej obalenie 1228
8.8.4. Salwador i Honduras 1229
8.8.5. Gwatemala 1231
8.8.6. Panama 1232
8.8.7. Kostaryka 1233
8.8.8. Meksyk 1233
8.9. Kuba i inne kraje karaibskie 1235
8.9.1. Sytuacja na Kubie w latach 60. 1235
8.9.2. Niepodległość mniejszych wysp karaibskich 1237
Rozdział IV. Ostatnia odsłona zimnej wojny (1980–1989) 1238
1. Nowa zimnowojenna rozgrywka. Sytuacja wewnętrzna supermocarstw 1238
1.1. Wyścig zbrojeń 1238
1.2. Stany Zjednoczone i Związek Radziecki w latach 80. 1240
1.2.1. Sytuacja wewnętrzna w Stanach Zjednoczonych w okresie rządów Ronalda Reagana 1240
1.2.2. Sytuacja wewnętrzna w ZSRR w latach 80. 1242
2. Rozwój sytuacji w Europie Zachodniej w latach 80. 1245
2.1. Rozszerzenie EWG i przełom w integracji 1245
2.2. Wielka Brytania w latach 80. 1245
2.3. Rządy Helmuta Kohla w Republice Federalnej Niemiec 1247
2.4. Francja w latach 80. 1248
2.5. Włochy w latach 80. 1250
2.6. Kraje Beneluksu 1251
2.7. Od kryzysu ekonomicznego do „celtyckiego tygrysa”. Irlandia 1252
2.8. Przystąpienie Grecji do EWG i rządy socjalistów Papandreu 1252
2.9. Na Półwyspie Pirenejskim. Hiszpania i Portugalia 1253
2.10. Trzecia droga w Skandynawii? 1254
3. Ku upadkowi komunizmu. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej w latach 80. 1256
2.11. Kraje neutralne 1256
3.1. Pogorszenie sytuacji gospodarczej 1256
3.2. Od „Solidarności” do okrągłego stołu. Polska 1980–1988 1257
3.3. Sytuacja w Czechosłowacji i na Węgrzech 1261
3.4. Sytuacja w NRD w latach 80. 1262
3.5. Sytuacja w Bułgarii i Rumunii 1263
3.6. Gorbaczow a zmiany polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej 1265
3.7. Jesień narodów w Europie Środkowo-Wschodniej 1265
3.8. Przyczyny rozpadu Jugosławii 1269
4. Bliski Wschód 1270
3.9. Albania 1270
4.1. Eskalacja wojny w Libanie 1270
4.2. Sytuacja w Izraelu w latach 80. 1272
4.3. Pierwsza palestyńska intifada 1273
4.4. Rządy Husni Mubaraka w Egipcie 1275
4.5. Syria i Jordania 1276
4.6. Reżim Saddama Husajna w Iraku i wojna z Iranem 1277
4.6.1. Wojna iracko-irańska 1278
4.7. Budowa państwa islamskiego w Iranie 1280
4.6.2. Irak po wojnie 1280
4.8. Na Półwyspie Arabskim 1283
4.9. Między rządami wojskowymi a władzą cywilną. Turcja 1285
5. Sytuacja w Azji 1286
5.1. Wojna w Afganistanie 1286
5.2. Pakistan w latach rządów Zia ul-Haqa 1287
5.3. Indie 1289
5.4. Od Cejlonu do Sri Lanki 1291
5.5. Cztery „chińskie modernizacje” 1293
5.6. Republika Chińska na Tajwanie 1296
5.7. Japonia 1297
5.8. Rozwój „małych tygrysów” 1298
5.9. Inne kraje regionu 1300
5.9.1. Sytuacja polityczna i gospodarcza w Wietnamie 1300
5.9.2. Sytuacja w Birmie (Myanmar) 1301
5.10. Indonezja i Filipiny 1302
5.9.3. Niepodległość Brunei 1302
6. Afryka w latach 80. 1304
6.1. Trudności gospodarcze państw afrykańskich 1304
6.2. Na zachodzie Afryki 1306
6.2.1. Rządy Jerry’ego Rawlingsa w Ghanie 1306
6.2.2. Przewrót wojskowy w Nigerii i pogorszenie sytuacji gospodarczej 1307
6.2.3. Inne kraje Afryki Zachodniej 1307
6.3. W Afryce Wschodniej 1310
6.4. W Afryce Środkowej 1312
6.4.1. Umiędzynarodowienie konfliktu w Czadzie 1312
6.4.2. Inne państwa w Afryce Środkowej 1313
6.5. W Rogu Afryki 1314
6.5.1. Umocnienie dyktatury Mengystu w Etiopii 1314
6.5.2. Sytuacja w Somalii 1315
6.6. Na południu Afryki 1316
6.5.3. Sytuacja w Sudanie 1316
6.6.1. Wojna w Angoli 1316
6.6.2. Koniec wojny i niepodległość Namibii 1317
6.6.3. Wojna domowa w Mozambiku 1317
6.6.4. Powstanie Zimbabwe 1318
6.6.5. Inne kraje na południu Afryki 1319
6.7. Schyłek i upadek apartheidu w Republice Południowej Afryki 1320
6.8. Kraje Maghrebu 1322
6.8.1. Pogorszenie sytuacji gospodarczej i społecznej w Algierii 1322
6.8.2. Tunezja 1322
6.8.3. Sytuacja polityczna w Maroku 1323
6.8.4. Centrala międzynarodowego terroryzmu. Libia 1324
7. Na kontynencie amerykańskim 1325
7.1. Kryzys finansowy w Ameryce Łacińskiej 1325
7.2. Ku demokracji w Ameryce Południowej. Argentyna, Brazylia, Boliwia i Paragwaj 1326
7.2.1. Wojna o Falklandy i upadek rządów wojskowych w Argentynie 1326
7.2.2. Wprowadzenie rządów demokratycznych w Brazylii 1327
7.3. Schyłek i koniec dyktatury w Chile 1329
7.2.3. Wprowadzenie demokracji w Boliwii 1329
7.2.4. Obalenie Stroessnera w Paragwaju 1329
7.4. Walka z partyzantką i kartelami narkotykowymi. Peru i Kolumbia 1331
7.4.1. Chaos polityczny i gospodarczy w Peru 1331
7.4.2. Nieskuteczne próby opanowania partyzantki w Kolumbii 1331
7.5. Sytuacja w innych państwach Ameryki Południowej 1332
7.5.1. Załamanie sytuacji gospodarczej w Wenezueli i Ekwadorze 1332
7.6. Napięta sytuacja w Ameryce Środkowej 1334
7.6.1. Wojna domowa w Nikaragui 1334
7.6.2. Nieustabilizowana sytuacja polityczna i społeczna w Salwadorze 1336
7.6.3. Honduras 1337
7.6.4. Terror junty wojskowej w Gwatemali 1337
7.6.5. Rządy gen. Noriegi w Panamie 1338
7.7. Załamanie meksykańskiej gospodarki 1339
7.6.6. Sytuacja w Kostaryce i powstanie Belize 1339
7.8. Karaiby 1340
7.9. W cieniu wielkiego sąsiada. Kanada po II wojnie światowej 1341
8. Australia i Nowa Zelandia oraz Oceania po II wojnie światowej 1342
8.1. Zasadnicze elementy rozwoju Australii po II wojnie światowej 1342
8.2. Nowa Zelandia 1344
8.3. Sytuacja w Oceanii 1344
CZĘŚĆ PIĄTA. Cywilizacja 1346
Rozdział I. Najważniejsze problemy cywilizacyjne XX wieku 1347
1. Demografia i migracje 1347
1.1. Eksplozja demograficzna 1347
1.1.1. Czynniki wpływające na wzrost ludności 1348
1.2. Migracje przed 1939 r. 1351
1.2.1. Migracje o charakterze przymusowym 1352
1.3. Migracje po zakończeniu II wojny światowej 1355
1.3.1. Transfer ludności w Europie 1355
1.3.2. Znaczące transfery ludności na innych kontynentach 1357
1.3.3. Migracje spowodowane konfliktami zbrojnymi 1358
1.4. Migracje dobrowolne po 1945 r. 1360
1.4.1. Napływ ludności do krajów europejskich 1360
1.4.2. Migracje na kontynencie amerykańskim 1365
1.4.3. Migracje na innych kontynentach 1368
2. Urbanizacja 1371
3. On, ona i ono 1377
3.1. Małżeństwo 1377
3.2. Matka i dziecko 1381
3.3. Młodzież i jej kultura 1385
3.4. Pokolenie „trzeciego wieku” 1387
3.5. Emancypacja kobiet 1389
3.5.1. Druga faza feminizmu w Stanach Zjednoczonych 1391
3.5.2. Feminizm w Europie Zachodniej 1394
3.5.3. Sytuacja kobiet w Europie Środkowo-Wschodniej 1396
3.5.4. Sytuacja kobiet na innych kontynentach 1396
4. Ku globalizacji gospodarki 1401
4.1. Odbudowa międzynarodowego porządku ekonomicznego po II wojnie światowej 1401
4.2. Przemysł i rolnictwo 1407
4.3. Problemy ekologiczne 1412
4.4. Ruch ochrony środowiska 1416
5. Codzienność życia 1420
5.1. Zmiany w transporcie i komunikacji 1420
5.1.1. Samochód 1420
5.1.2. Samolot 1423
5.1.3. Transport kolejowy 1425
5.1.4. Transport wodny 1426
5.2. Komunikacja społeczna. Nowe mass media 1428
5.2.1. Radio 1428
5.2.2. Telewizja 1429
5.3. Choroby i opieka zdrowotna 1431
5.3.1. Osiągnięcia medyczne 1431
5.3.2. Profilaktyka i opieka zdrowotna 1433
5.3.3. Problemy z epidemiami i innymi zagrożeniami zdrowotnymi 1435
6. Zmiany w edukacji. Nowe wynalazki i osiągnięcia naukowe 1437
6.1. Powszechna edukacja i szkolnictwo wyższe 1438
6.2. Rozwój ośrodków naukowo-badawczych 1440
6.3. Trzy największe rewolucje w nauce 1442
6.3.1. Pierwsza rewolucja naukowa – odkrycia w fizyce 1442
6.3.2. Druga rewolucja – nauki biologiczne i biologia molekularna 1445
6.3.3. Trzecia rewolucja – wynalazek komputera i rozwój technologii informatycznej 1446
6.4. Zakończenie poznania świata i podbój przestrzeni kosmicznej 1448
6.4.1. Poza kulę ziemską. Rozwój astronomii i podbój kosmosu 1449
6.5. Zastosowanie wynalazków i ich rola w rozwoju cywilizacyjnym 1454
7. Kultura artystyczna 1455
7.1. Nowe kierunki w kulturze i sztuce światowej po I wojnie światowej 1455
7.2. Literatura i teatr w okresie międzywojennym 1458
7.3. Nowe trendy w muzyce 1462
7.4. Nowe dylematy filozoficzne XX wieku 1463
7.5. Kultura i sztuka po II wojnie światowej 1464
7.6. Najważniejsze osiągnięcia w literaturze i teatrze po II wojnie światowej 1466
7.6.1. Wpływy egzystencjalizmu. Teatr Absurdu 1466
7.7. Kino – X Muza 1469
7.8. Ograniczanie wolności kultury i sztuki. Cenzura 1474
8. Rozwój kultury masowej (popularnej) 1475
8.1. Przenikanie kultury wysokiej do kultury popularnej 1476
8.2. Amerykanizacja kultury masowej 1477
8.3. Konsumpcja 1479
8.4. Wypoczynek masowy i turystyka 1482
8.5. Fenomen sportu 1483
9. Religia 1486
9.1. Kościół katolicki i chrześcijaństwo 1486
9.2. Kościół protestancki i mniejszości religijne inspirowane chrześcijaństwem 1490
9.3. Fundamentalizm islamski 1491
9.4. Inne religie 1493
9.5. Prześladowanie religii w XX wieku. Religia jako zjawisko polityczne 1495
10. Rozwój terroryzmu w XX wieku 1497
Bibliografia 1503
Spis map 1536