"Otorynolaryngologia dla studentów medycyny i stomatologii"

Spis treści

Przedmowa 6

CZĘŚĆ OGÓLNA 16

1. Szkic wiadomości z historii polskiej otorynolaryngologii – J. Bożydar Latkowski 16

2. Organizacja nauczania przedmiotu – J. Bożydar Latkowski 21

2.1. Uwagi ogólne 21

2.2. Przykłady tematów zajęć praktycznych (9 ćwiczeń) oraz konspekty dla asystentów 22

2.3. Zaliczanie ćwiczeń 25

2.4. Propozycje tematyki sześciu wykładów problemowych z konspektami 27

2.5. Egzamin 47

3. Repetytorium z anatomii i fizjologii – Alina Morawiec-Bajda 48

3.1. Nos i zatoki przynosowe 48

3.2. Jama ustna i ślinianki 56

3.3. Gardło i krtań 59

3.4. Ucho 64

4. Metody badania poszczególnych narządów 80

4.1. Badanie ucha – Alina Morawiec-Bajda 80

4.1.1. Metody badania narządu słuchu 80

4.1.1.1. Oglądanie i badanie palpacyjne ucha zewnętrznego 82

4.1.1.2. Wziernikowanie ucha – otoskopia 82

4.1.1.3. Badanie sprawności narządu słuchu 84

4.1.2. Definicja uszkodzeń słuchu 85

4.1.2.1. Uszkodzenia przewodzeniowe 85

4.1.2.2. Odbiorcze uszkodzenia słuchu 85

4.1.3. Podstawowe przyczyny uszkodzeń słuchu 87

4.1.3.1. Przyczyny uszkodzeń słuchu typu przewodzeniowego 87

4.1.3.2. Przyczyny uszkodzeń słuchu typu odbiorczego ślimakowego 88

4.1.3.3. Przyczyny uszkodzeń słuchu typu odbiorczego pozaślimakowego 89

4.1.4. Akumetryczne badanie słuchu (badanie słuchu za pomocą mowy) 90

4.1.3.4. Przyczyny uszkodzeń słuchu typu odbiorczego ośrodkowego 90

4.1.3.5. Przyczyny uszkodzeń słuchu mieszanych 90

4.1.5. Badanie słuchu stroikami 92

4.1.6. Badanie audiometryczne 95

4.1.7. Obiektywne badanie słuchu 102

4.1.8. Badanie słuchu u dzieci 104

4.1.9. Metody wykrywania symulacji 105

4.1.10. Aparaty poprawiające słyszenie 106

4.1.11. Zasady protezowania słuchu oraz orzecznictwo 107

4.2. Badanie układu równowagi – Alina Morawiec-Bajda 109

4.2.1. Układ równowagi a narząd przedsionkowy 109

4.2.1.1. Epidemiologia 109

4.2.1.2. Etiopatogeneza zaburzeń przedsionkowych 109

4.2.1.3. Wywiad i badanie przedmiotowe 111

4.2.1.4. Badanie oczopląsu 113

4.2.1.5. Metody rejestracji oczopląsu 117

4.2.1.6. Próby statyczne i dynamiczne pozwalające ocenić sprawność odruchów przedsionkowo-rdzeniowych 120

4.2.1.7. Badanie płynnego śledzenia przedmiotów i badanie ruchów sakkadowych gałek ocznych 122

4.2.1.8. Badanie oczopląsu wzbudzonego 123

4.2.1.10. Miogenne przedsionkowe potencjały wywołane (MPPW) 127

4.2.1.9. Neurogenne przedsionkowe potencjały wywołane (NPPW) 127

4.3. Nos i zatoki przynosowe – J. Bożydar Latkowski 128

4.3.1. Badanie podmiotowe – wywiad 128

4.3.2. Oglądanie nosa zewnętrznego 128

4.3.3. Palpacyjne badanie nosa zewnętrznego 128

4.3.4. Orientacyjne badanie drożności nosa 128

4.3.5. Orientacyjne badanie węchu 129

4.3.6. Wziernikowanie jam nosa (rynoskopia przednia) 129

4.3.7. Wziernikowanie części nosowej gardła (rynoskopia tylna) 130

4.4. Jama ustna i gardło – J. Bożydar Latkowski 133

4.4.1. Badanie podmiotowe – wywiad 133

4.4.2. Oglądanie oraz palpacyjne badanie jamy ustnej i gardła 133

4.4.3. Orientacyjne badanie smaku 134

4.5. Krtań – J. Bożydar Latkowski 135

4.5.1. Badanie podmiotowe – wywiad 135

4.5.2. Palpacyjne badanie szyi 136

4.5.3. Znieczulenie krtani 136

4.5.4. Wziernikowanie pośrednie krtani (laryngoskopia pośrednia) 137

4.5.5. Wziernikowanie bezpośrednie krtani (laryngoskopia bezpośrednia) 140

4.5.6. Stroboskopia 140

5. Zasady wykonywania podstawowych zabiegów – J. Bożydar Latkowski 143

5.1. Ucho 143

5.1.1. Zakraplanie płynów do ucha 143

5.1.2. Usuwanie woskowiny i ciał obcych z przewodów słuchowych zewnętrznych 143

5.1.2.1. Wypłukiwanie woskowiny lub ciała obcego 144

5.1.2.2. Usuwanie woskowiny lub ciał obcych haczykiem 144

5.1.3. Nacinanie krwiaka małżowiny usznej 146

5.1.4. Przedmuchiwanie trąbek słuchowych 146

5.1.5. Paracenteza 149

5.2. Nos i zatoki przynosowe 150

5.2.1. Zakraplanie płynów do nosa 150

5.2.2. Usuwanie ciał obcych z przewodów nosowych 150

5.2.3. Repozycje w złamaniach kości nosa 151

5.2.4. Krwawienia z nosa 152

5.2.5. Płukanie zatok przynosowych metodą Proetza 158

5.2.6. Punkcja zatoki szczękowej 160

5.2.7. Przepłukiwanie zatok szczękowych po operacji Caldvella–Luca 161

5.2.8. Nacinanie krwiaka i ropnia przegrody nosa 161

5.3. Jama ustna i gardło 162

5.3.1. Płukanie jamy ustnej i gardła 162

5.3.2. Znieczulenie błony śluzowej części ustnej gardła 163

5.3.3. Usuwanie ciał obcych 164

5.3.4. Nacięcie wędzidełka języka 164

5.3.5. Nakłucia i nacięcia ropni okołomigdałkowych 164

5.4. Krtań 165

5.4.1. Inhalacje 165

5.4.2. Usuwanie ciał obcych z krtani 166

5.4.3. Intubacja 167

5.4.4. Konikotomia i tracheotomia 169

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA 172

6. Patomechanizm urazów w otorynolaryngologii – J. Bożydar Latkowski 172

6.1. Uwagi ogólne 172

6.2. Nos i zatoki przynosowe 175

6.3. Gardło i krtań 176

6.4. Ucho 177

6.5. Zranienia postrzałowe 178

7. Choroby ucha – Tomasz Durko 181

7.1. Choroby ucha zewnętrznego 181

7.1.1. Choroby ucha zewnętrznego pochodzenia zapalnego – ograniczone 181

7.1.1.1. Czyrak przewodu słuchowego zewnętrznego 181

7.1.2. Choroby ucha zewnętrznego pochodzenia zapalnego – rozlane 182

7.1.2.1. Zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego pochodzenia bakteryjnego 182

7.1.2.2. Róża małżowiny 183

7.1.2.3. Zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego pochodzenia grzybiczego 183

7.1.3. Choroby ucha zewnętrznego o innej etiologii 184

7.1.3.1. Krwiak małżowiny 184

7.1.3.2. Odmrożenie małżowiny 185

7.1.3.3. Ciało obce w zewnętrznym przewodzie słuchowym 186

7.2. Choroby ucha środkowego 187

7.2.1. Choroby ucha środkowego pochodzenia zapalnego o przebiegu ostrym 187

7.2.1.1. Ostre nieżytowe zapalenie trąbki słuchowej 187

7.2.1.2. Ostre zapalenie ucha środkowego 188

7.2.1.3. Wysiękowe zapalenie ucha środkowego u dzieci 189

7.2.1.4. Ostre zapalenie wyrostka sutkowatego 191

7.2.2. Choroby ucha środkowego pochodzenia zapalnego o przebiegu przewlekłym 192

7.2.2.1. Przewlekłe nieżytowe zapalenie trąbki słuchowej 192

7.2.2.2. Przewlekłe zapalenie ucha środkowego 192

7.2.2.3. Grzybicze zapalenie ucha środkowego 196

7.2.3. Choroby ucha środkowego o innej etiologii 197

7.2.3.1. Otoskleroza 197

7.3. Choroby ucha wewnętrznego 199

7.3.1. Choroby ucha wewnętrznego pochodzenia zapalnego 199

7.3.1.1. Zapalenie błędnika ograniczone 199

7.3.1.2. Zapalenie błędnika surowicze rozlane 199

7.3.2. Choroby ucha wewnętrznego o innej etiologii 200

7.3.2.1. Choroba Ménière’a 200

7.3.2.2. Głuchota starcza 201

7.3.2.3. Urazy akustyczne 202

7.4. Powikłania wewnątrzczaszkowe pochodzenia usznego 204

7.4.1. Zapalenie opon mózgowych 205

7.4.2. Ropień zewnątrzoponowy 205

7.4.3. Ropień mózgu i móżdżku 206

7.4.4. Ropień podtwardówkowy 206

7.4.5. Zapalenie zakrzepowe zatoki esowatej 207

7.4.6. Porażenie nerwu twarzowego pochodzenia usznego 207

7.4.7. Zapalenie części skalistej kości skroniowej 208

8. Choroby nosa i zatok przynosowych – Marek Łukomski 209

8.1. Urazy nosa 209

8.1.1. Przerwanie ciągłości tkanek miękkich nosa zewnętrznego 210

8.1.2. Krwiak przegrody nosa 210

8.1.3. Ropień przegrody nosa 211

8.1.4. Zwichnięcie i złamanie rusztowania chrzęstno-kostnego nosa 212

8.1.5. Złamanie kości nosa 212

8.2. Urazy zatok przynosowych 214

8.2.1. Złamanie zatok czołowych 214

8.2.2. Złamanie zatok sitowych 217

8.2.3. Złamanie zatok klinowych 217

8.2.4. Złamania zatok szczękowych 218

8.2.4.1. Złamania oczodołowe „blow-out” 218

8.2.4.2. Izolowane złamanie zatoki szczękowej 218

8.2.4.3. Złamania Le Forta 219

8.3. Krwawienia z nosa 221

8.4. C zyrak przedsionka nosa 223

8.5. Odmrożenie nosa zewnętrznego 223

8.6. Ciało obce w nosie 224

8.7. Ostry nieżyt nosa 225

8.8. Przewlekłe nieżyty nosa 226

8.8.1. Przewlekły prosty nieżyt nosa 226

8.8.2. Przewlekły przerostowy nieżyt nosa 227

8.8.3. Przewlekły zanikowy nieżyt nosa 228

8.9. Alergiczny nieżyt nosa 229

8.8.4. Przewlekły cuchnący zanikowy nieżyt nosa (ozena) 229

8.9.1. Katar sienny (sezonowy alergiczny nieżyt nosa, gorączka sienna) 230

8.9.2. Całoroczny alergiczny nieżyt nosa 231

8.10. Idiopatyczny (naczynioruchowy) nieżyt nosa 232

8.11. Polipy nosa 232

8.12. Zapalenia zatok przynosowych 234

8.11.1. Polip choanalny 234

8.12.1. Ostre i przewlekłe zapalenie zatok szczękowych 235

8.12.1.1. Ostre zapalenie zatok szczękowych 235

8.12.1.2. Przewlekłe zapalenie zatoki szczękowej 236

8.12.2. Ostre i przewlekłe zapalenie zatok czołowych 239

8.12.2.1. Ostre zapalenie zatok czołowych 239

8.12.2.2. Przewlekłe zapalenie zatok czołowych 239

8.12.3. Ostre i przewlekłe zapalenia zatok sitowych 240

8.12.3.1. Ostre zapalenie zatok sitowych 240

8.13. Nowotwory nosa i zatok przynosowych 241

8.13.1. Nowotwory niezłośliwe 241

8.12.3.2. Przewlekłe zapalenie zatok sitowych 241

8.13.1.1. Brodawczak 241

8.13.1.2. Kostniak 241

8.13.1.3. Polip krwawiący przegrody nosa 242

8.13.1.4. Włókniak młodzieńczy, naczyniakowłókniak młodzieńczy 242

8.13.2. Nowotwory złośliwe 243

9. Choroby jamy ustnej i ślinianek – Anna J. Kurnatowska 246

9.1. Objawy podmiotowe ze strony jamy ustnej 246

9.1.1. Uczucie suchości 246

9.1.2. Zwiększone wydzielanie śliny 247

9.1.3. Zaburzenia smaku 248

9.1.4. Stomatodynia 248

9.1.5. Cuchnięcie z ust 249

9.2. Zmiany przedmiotowe w przebiegu chorób innych narządów i układów 250

9.1.6. Szczękościsk 250

9.2.1. C horoby zakaźne 250

9.2.2. Choroby krwi i układu krążenia 251

9.2.3. Zaburzenia wydzielania dokrewnego 251

9.3. C horoby jamy ustnej przebiegające z zanikiem błony śluzowej 252

9.2.4. Niedobory witamin 252

9.3.1. Zapalenie kątów ust 252

9.3.2. Protetyczne zapalenie jamy ustnej 252

9.3.3. Zapalenie jamy ustnej w przebiegu cukrzycy 253

9.3.4. C horoby jamy ustnej przebiegające z wytwarzaniem aft 253

9.4. Zapalenie jamy ustnej ze zmianami martwiczo-wrzodziejącymi 254

9.4.1. Zapalenie jamy ustnej białaczkowe 254

9.4.2. Zapalenie jamy ustnej gruźlicze 254

9.4.3. Zapalenie jamy ustnej kiłowe 254

9.4.4. Zmiany w jamie ustnej w przebiegu AIDS 255

9.5. Choroby ze zmianami dotyczącymi języka 257

9.5.1. Zapalenie języka 257

9.5.2. Język geograficzny (rumień wędrujący języka) 258

9.5.3. Język pofałdowany (pobruzdowany) 258

9.5.4. Język włochaty 258

9.5.5. Nieżytowe ostre zapalenie jamy ustnej 258

9.5.6. Wysiękowe zapalenie jamy ustnej 258

9.5.7. Zanikowe zapalenie jamy ustnej 259

9.5.8. Ropne podśluzówkowe zapalenie jamy ustnej 259

9.6. Zaburzenia czynności stawów skroniowo-żuchwowych (zespół Costena) 260

9.7. Choroby przyzębia 261

9.7.1. Zapalenie dziąseł 261

9.7.2. Zapalenie dziąseł wrzodziejące 262

9.7.3. Zapalenie dziąseł rozrostowe 262

9.8. Stany przednowotworowe i nowotworowe 263

9.7.4. Zapalenia przyzębia 263

9.8.1. Stany przednowotworowe 263

9.9. Zapalenie jamy ustnej alergiczne 265

9.8.2. Rak jamy ustnej 265

9.10. Kamica ślinianek 267

9.11. Zapalenie nagminne ślinianek przyusznych (świnka) 267

9.12. Zapalenia ślinianek 267

9.13. Sialozy 268

9.14. Guz mieszany (gruczolak wielopostaciowy) 269

10. Choroby gardła – Maciej Gryczyński 271

10.1. Ciało obce w gardle 272

10.2. Przerost migdałka gardłowego 272

10.3. Przerost migdałków podniebiennych 274

10.4. Ostre zapalenie błony śluzowej i tkanki chłonnej gardła 274

10.4.1. Ostre zapalenie gardła 275

10.4.2. Ostre zapalenie migdałków 275

10.5. Angina 276

10.6. Powikłania angin i ostrego zapalenia migdałków podniebiennych 278

10.6.1. Powikłania miejscowe 278

10.6.2. Powikłania ogólne 280

10.7. Angina Plauta–Vincenta 282

10.8. Przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych 283

10.9. Zmiany w gardle w przebiegu chorób zakaźnych 284

10.10. Zmiany w gardle w przebiegu chorób krwi 286

10.11. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej gardła 287

10.12. Gruźlica gardła 287

10.13. Nowotwory części ustnej i części nosowej gardła 288

10.13.1. Rak migdałka podniebiennego 288

10.13.2. Naczyniakowłókniak 289

10.13.3. Rak części nosowej gardła 290

11. Choroby krtani – Maciej Gryczyński 292

11.1. Ciało obce w krtani 292

11.2. Urazy krtani 293

11.3. Ostre zapalenie krtani 294

11.4. Ostre podgłośniowe zapalenie krtani u dzieci 295

11.5. Przewlekłe zapalenie krtani 295

11.6. Duszność krtaniowa 296

11.7. Gruźlica krtani 300

11.8. Nowotwory krtani 300

11.8.1. Rak krtani 301

12. Grzybice – Piotr Kurnatowski 306

12.1. Grzybice nosa i zatok przynosowych 307

12.2. Grzybice jamy ustnej, gardła i krtani 310

12.3. Grzybice ucha 312

12.4. Grzybice wieloogniskowe i uogólnione 314

12.5. Postępowanie w grzybicach 315

13. Podstawy bronchoskopii i ezofagoskopii 319

13.1. Bronchoskopie – Wojciech Piotrowski 319

13.1.1. Narzędzia 320

13.1.2. Podstawowe zasady przeprowadzania badania bronchoskopowego 321

13.1.3. Bronchoskopia diagnostyczna i sposoby uzyskiwania materiału diagnostycznego 322

13.1.4. Bronchoskopia lecznicza 323

13.1.5. Zasady bezpieczeństwa, przeciwwskazania i powikłania 325

13.2. Ezofagoskopie – J. Bożydar Latkowski 327

14. Zasady wykonywania niektórych operacji – J. Bożydar Latkowski 330

14.1. Nos i zatoki przynosowe 330

14.2. Jama ustna i gardło 331

14.3. Krtań 332

14.4. Ucho 333

15. Bóle i zawroty głowy o etiologii otorynolaryngologicznej – J. Bożydar Latkowski 336

15.1. Bóle związane z chorobami nosa i zatok przynosowych 336

15.2. Bóle związane z chorobami gardła 338

15.3. Bóle związane z chorobami uszu 340

15.4. Zawroty głowy 342

15.5. Podstawy diagnostyki różnicowej zawrotów głowy 343

15.6. Schemat leczenia farmakologicznego zawrotów głowy 344

15.6.1. Leczenie objawowe 344

15.6.2. Leczenie przyczynowe 345

15.7. Uwagi o postępowaniu chirurgicznym 347

16. Profilaktyka i rehabilitacja słuchu i mowy – Maciej Gryczyński 348

17. Profilaktyka i rehabilitacja układu równowagi – Piotr Kurnatowski 352

18. Leki często stosowane w otorynolaryngologii – J. Bożydar Latkowski 354

18.1. Antybiotyki 354

18.2. Inne leki 358

19. Pro memoria – J. Bożydar Latkowski 363

20. 100 zestawów pytań egzaminacyjnych – J. Bożydar Latkowski 366

Skorowidz 388