"Mikrobiologia. Podręcznik dla pielegniarek"
Identyfikator Librowy: 106878
Spis treści
Autorzy 3
Przedmowa 6
1. Immunologia – Monika Mak 16
Definicje 16
Odpowiedź immunologiczna 18
Narządy i komórki układu limfatycznego 20
Narządy 20
Szpik kostny 20
Grasica 21
Śledziona 21
Węzły chłonne (limfatyczne) 21
Komórki układu immunologicznego 22
Limfocyty 22
Granulocyty 23
Komórki dendrytyczne 23
Komórki NK 23
Makrofagi 23
Przeciwciała 24
Komórki tuczne (mastocyty) i bazofile 24
Budowa cząsteczkowa przeciwciała 25
Charakterystyka poszczególnych klas immunoglobulin 26
Reakcje antygen–przeciwciało 28
Odporność przeciwzakaźna 32
Odporność nieswoista w zakażeniach 33
Układ dopełniacza i neutrofile 35
Cytokiny, selektyny, integryny 37
Mechanizmy zabijania drobnoustrojów przez komórki żerne 38
Odporność swoista w zakażeniach 40
Odpowiedź immunologiczna na zakażenia bakteryjne 41
Odpowiedź immunologiczna na zakażenia wirusowe 42
Odpowiedź immunologiczna na zarażenia pasożytnicze 42
Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez drobnoustroje 43
Odpowiedź immunologiczna na zakażenia grzybicze 43
Układ odpornościowy skóry i błon śluzowych 44
System immunologiczny związany ze skórą – SALT 44
Udział błon śluzowych w obronie organizmu – MALT 45
Reakcje alergiczne 46
Nadwrażliwość typu I – reakcja anafilaktyczna 47
Nadwrażliwość typu II – reakcje cytotoksyczne 48
Nadwrażliwość typu III – reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych 50
Nadwrażliwość typu IV – komórkowa, opóźniona 51
Czynniki modulujące (zmieniające) odpowiedź immunologiczną 52
Immunosupresja i autoimmunizacja 54
Pytania sprawdzające 55
2. Immunoprofilaktyka i immunoterapia zakażeń 56
Zagadnienia ogólne – Piotr B Heczko 56
Immunoprofilaktyka zakażeń bakteryjnych – Piotr B Heczko 63
Immunoprofilaktyka w chorobach wirusowych – Małgorzata Biernat-Sudolska 65
Szczepionki atenuowane 65
Szczepionki zabite 67
Immunoglobuliny i surowice odpornościowe – Małgorzata Biernat-Sudolska 68
Szczepionki podjednostkowe 68
Pytania sprawdzające 69
3. Podstawy patogenezy zakażeń i epidemiologii infekcyjnej – Jadwiga Wójkowska-Mach, Artur Drzewiecki, Piotr B Heczko 70
Pytania sprawdzające 75
4. Bakteriologia ogólna 76
Morfologia i fizjologia bakterii – Artur Drzewiecki 76
Budowa komórki bakteryjnej 76
Fizjologia bakterii 79
Patogeneza zakażeń bakteryjnych – Artur Drzewiecki 80
Klasyfikacja bakterii – Artur Drzewiecki 83
Genetyka bakterii – Agnieszka Chmielarczyk 84
Replikacja DNA 84
Regulacja procesu transkrypcji i translacji 86
Wymiana genów między komórkami bakteryjnymi 86
Podstawy diagnostyki bakteriologicznej 89
Klasyczne metody diagnostyki bakteriologicznej – Artur Drzewiecki 89
Rekombinacja genetyczna 89
Diagnostyka serologiczna – Artur Drzewiecki 91
Metody molekularne – Agnieszka Chmielarczyk, Magdalena Strus 92
Metoda PCR 93
Hybrydyzacja 95
Metoda PFGE 96
Leczenie zakażeń bakteryjnych – Artur Drzewiecki 97
Podstawowe pojęcia i leki przeciwbakteryjne 97
Western blot 97
Oporność bakterii na leki i metody badania lekowrażliwości 102
Wprowadzenie do prawidłowej chemioterapii 104
Flora fizjologiczna – Piotr B Heczko, Magdalena Strus 106
Fizjologiczna flora jelita 107
Fizjologiczna flora skóry 107
Flora pochwy 107
Pytania sprawdzające 108
5. Bakteriologia szczegółowa 109
Ziarenkowce Gram-dodatnie 109
Rodzaj Staphylococcus (gronkowce) – Małgorzata Bulanda 109
Rodzaj Micrococcus – Małgorzata Bulanda 113
Rodzaj Streptococcus (paciorkowce) – Dorota Romaniszyn 113
Ziarenkowce Gram-ujemne – Dorota Romaniszyn 117
Rodzaj Enterococcus (enterokoki, paciorkowce grupy D, paciorkowce kałowe) – Dorota Romaniszyn 117
Rodzaj Neisseria 117
Corynebacterium diphtheriae (maczugowiec błonnicy) 120
Laseczki Gram-dodatnie niesporujące – Jadwiga Witalis 120
Rodzaj Listeria 122
Pałeczki Gram-ujemne z rodzin Enterobacteriaceae i Vibrionaceae 123
Rodzina Enterobacteriaceae 123
Escherichia coli (pałeczka okrężnicy) – Jarosław Surowiec 124
Rodzaj Salmonella – Agnieszka Chmielarczyk 126
Rodzaj Shigella – Agnieszka Chmielarczyk 127
Rodzaj Yersinia – Agnieszka Chmielarczyk 128
Rodzaj Klebsiella – Agnieszka Chmielarczyk 129
Diagnostyka laboratoryjna pałeczek Enterobacteriaceae – Agnieszka Chmielarczyk 130
Rodzaj Proteus – Agnieszka Chmielarczyk 130
Rodzaje: Enterobacter, Citrobacter, Morganella, Providencia, Serratia – Agnieszka Chmielarczyk 130
Rodzina Vibrionaceae – Agnieszka Chmielarczyk 131
Rodzaj Vibrio 131
Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) 133
Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące glukozy – Jadwiga Witalis 133
Stenotrophomonas maltophilia (dawna nazwa: Pseudomonas maltophilia) 135
Rodzaj Acinetobacter 136
Rodzaj Burkholderia 136
Pozostałe pałeczki Gram-ujemne – Andrzej Rędziak 137
Rodzaj Campylobacter 137
Rodzaj Helicobacter 137
Rodzaj Haemophilus 139
Rodzaj Bordetella 140
Rodzaj Brucella 141
Rodzaj Pasteurella 141
Rodzaj Francisella 143
Rodzaj Legionella 143
Laseczki Gram-dodatnie sporujące – Piotr Kochan 144
Rodzaj Bacillus 144
Rodzaj Clostridium 145
Bakterie beztlenowe, niesporujące 147
Rodzaj Bacteroides – Piotr Kochan 148
Rodzaj Porphyromonas – Piotr Kochan 149
Rodzaj Prevotella – Piotr Kochan 149
Gardnerella vaginalis – Magdalena Strus 150
Rodzaj Fusobacterium – Piotr Kochan 150
Rodzaj Veillonella – Piotr Kochan 150
Rodzaj Peptostreptococcus – Piotr Kochan 151
Rodzaj Propionibacterium – Piotr Kochan 151
Rodzaj Bifidobacterium – Magdalena Strus 152
Rodzaj Lactobacillus – Magdalena Strus 152
Rodzaj Peptococcus – Piotr Kochan 152
Promieniowce – Dorota Romaniszyn 153
Rodzaj Actinomyces 153
Prątki – Dorota Romaniszyn 154
Rodzaj Mycobacterium 154
Rodzaj Nocardia 154
Krętki – Dorota Romaniszyn 156
Prątki atypowe 156
Rodzaj Borrelia 157
Rodzaj Treponema 157
Mykoplazmy – Małgorzata Biernat-Sudolska 158
Rodzaj Leptospira 158
Chlamydie – Barbara Zawilińska 161
Riketsje – Sława Szostek 164
Pytania sprawdzające 166
6. Wirusologia ogólna – Barbara Zawilińska 167
Budowa, właściwości i klasyfikacja wirusów 167
Nazewnictwo i klasyfikacja wirusów 170
Replikacja (namnażanie) wirusów 172
Patomechanizm zakażeń wirusowych 174
Relacje wirus–komórka 175
Oddziaływanie wirus–organizm 176
Epidemiologia zakażeń wirusowych 179
Podstawy diagnostyki wirusologicznej 181
Metody klasyczne 182
Metody mikroskopowe 183
Metody molekularne 184
Metody serologiczne 184
Leki przeciwwirusowe 185
Pytania sprawdzające 187
7. Wirusologia szczegółowa 188
Wirusy DNA 188
Herpeswirusy – Barbara Zawilińska 188
Wirusy Herpes simplex (HSV) 189
Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV) 191
Wirus cytomegalii (CMV) 192
Wirus Epsteina–Barr (EBV) 193
Wirus herpes typu 6 193
Hepadnawirusy – Sława Szostek 194
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV – hepatitis B virus) 194
Wirusy herpes typu 7 i 8 194
Adenowirusy – Małgorzata Biernat-Sudolska 196
Parwowirusy – Małgorzata Biernat-Sudolska 198
Pokswirusy – Barbara Zawilińska 199
Poliomawirusy i papillomawirusy – Sława Szostek 200
Poliomawirusy 200
Papillomawirusy 201
Wirusy RNA 202
Ortomyksowirusy – Małgorzata Biernat-Sudolska 202
Wirus grypy 202
Paramyksowirusy – Małgorzata Biernat-Sudolska 205
Wirus świnki (nagminnego zapalenia ślinianek przyusznych) 206
Wirusy paragrypy (grypy rzekomej) 206
Syncytialny wirus oddechowy (RSV) 207
Wirus odry 207
Koronawirusy – Sława Szostek 208
Pikornawirusy – Sława Szostek 208
Enterowirusy 209
Rinowirusy 210
Togawirusy – Barbara Zawilińska 211
Alfawirusy 211
Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) 211
Flawiwirusy – Małgorzata Biernat-Sudolska 212
Wirus różyczki 212
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) 213
Rotawirusy, kaliciwirusy i astrowirusy – Sława Szostek 214
Rabdowirusy – Małgorzata Biernat-Sudolska 215
Wirus wścieklizny 216
Wirusy gorączek krwotocznych – Sława Szostek 217
Retrowirusy – Barbara Zawilińska 219
Ludzki wirus nabytego niedoboru odporności (HIV) 219
Inne retrowirusy zakażające człowieka 230
Wirusy niesklasyfikowane – Sława Szostek 231
Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV – ang. hepatitis D virus) 231
Wirus zapalenia wątroby typu E (HEV) 231
Priony – Sława Szostek 232
Wirus zapalenia wątroby typu G (HGV) 232
Pytania sprawdzające 234
8. Mykologia 235
Cechy morfologiczne i fizjologia grzybów – Bolesław Pawlik 235
Patomechanizm, epidemiologia i profilaktyka grzybic – Anna B Macura 238
Leczenie grzybic – Bolesław Pawlik 241
Antybiotyki 241
Syntetyczne leki przeciwgrzybicze 243
Grzyby drożdżopodobne – Anna B Macura 244
Rodzaj: Candida 245
Cryptococcus neoformans 246
Rodzaj Pityrosporum 246
Grzyby pleśniowe – Bolesław Pawlik 247
Rodzaj: Aspergillus 248
Scopulariopsis brevicaulis 250
Grzyby dermatofitowe – Anna B Macura 251
Inne rodzaje grzybów pleśniowych 251
Pneumocystis carinii (jiroveci) – Anna B Macura 254
Pytania sprawdzające 255
9. Parazytologia 256
Epidemiologia i profilaktyka chorób pasożytniczych – Mieczysław Dymon 256
Patogeneza chorób pasożytniczych – Mieczysław Dymon 259
Inwazje pasożytnicze w stanach immunosupresji – Mieczysław Dymon 261
Diagnostyka chorób pasożytniczych – Mieczysław Dymon 262
Postępowanie diagnostyczne w parazytozach jelitowych 263
Diagnostyka pasożytów tkankowych 265
Leczenie inwazji pasożytniczych – Mieczysław Dymon 266
Ważniejsze parazytozy i leki stosowane w ich leczeniu 267
Giardia lamblia 268
Pierwotniaki – Agata Pietrzyk 268
Pierwotniaki jelitowe 268
Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki) 269
Cryptosporidium parvum 271
Balantidium coli 272
Inne pierwotniaki jelitowe 272
Trichomonas vaginalis 273
Pasożyty dróg moczowo-płciowych 273
Pasożyty krwi i tkanek 274
Rodzaj Plasmodium (zarodźce) 274
Toxoplasma gondii 276
Rodzaj Leishmania 276
Rodzaj Trypanosoma 276
Pełzaki wolno żyjące 278
Robaki – Agata Pietrzyk 279
Przywry 279
Tasiemce 279
Taenia saginata (tasiemiec nieuzbrojony) 280
Taenia solium (tasiemiec uzbrojony) 281
Echinococcus granulosus (tasiemiec jednojamowy) 282
Echinococcus multilocularis (tasiemiec wielojamowy) 283
Hymenolepis nana (tasiemiec karłowaty) 284
Inne tasiemce 284
Enterobius vermicularis (owsik ludzki) 285
Nicienie 285
Ascaris lumbricoides (glista ludzka) 286
Trichuris trichiura (włosogłówka ludzka) 287
Strongyloides stercoralis (węgorek jelitowy) 289
Trichinella spiralis (włosień kręty) 290
Inne nicienie pasożytujące w przewodzie pokarmowym 290
Ektopasożyty – Mieczysław Dymon 292
Inne nicienie tkankowe 292
Pytania sprawdzające 295
10. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań mikrobiologicznych – Mirosław Jawień 296
Zagadnienia ogólne 296
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań bakteriologicznych 297
Krew 297
Pobieranie i przesyłanie krwi na posiew 297
Pobieranie krwi do badań serologicznych 298
Materiały z dróg oddechowych 299
Płyn mózgowo-rdzeniowy 299
Wymaz z gardła 299
Wymaz z nosa 300
Wymaz z nosogardzieli 300
Plwocina 301
Wymaz nadkrtaniowy 301
Materiały z bronchoskopii 302
Materiały z przewodu pokarmowego 303
Aspiracja przeztchawicza 303
Kał 303
Materiały z dróg moczowo-płciowych 304
Żółć 304
Mocz 304
Wymaz z cewki moczowej 305
Materiały z dróg rodnych 306
Inne 307
Materiały z ucha 307
Nasienie 307
Materiały z oka 308
Materiały ze skóry, tkanek miękkich i ran 308
Płyny z jam ciała 309
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań wirusologicznych 310
Cewniki naczyniowe 310
Wycinki tkanek 310
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań mykologicznych 313
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań parazytologicznych 314
Pytania sprawdzające 317
11. Dezynfekcja i sterylizacja 318
Wprowadzenie i podstawowe pojęcia – Maria Basta 318
Metody dezynfekcji – Maria Basta 320
Dezynfekcja chemiczna 322
Dezynfekcja termiczna 323
Praktyczne zasady doboru środków dezynfekcyjnych 323
Antyseptyka (odkażanie) – Maria Basta 324
Dezynfekcja termiczno-chemiczna 324
Metody z zastosowaniem ciepła wilgotnego 324
Zasady prawidłowej antyseptyki (mycia i/lub dezynfekcji) rąk 325
Sterylizacja – Artur Drzewiecki 326
Metody sterylizacji 326
Dekontaminacja przy podejrzeniu skażenia prionami 328
Kontrola procesów sterylizacji 329
Zasady prawidłowej sterylizacji 330
Organizacja procesów sterylizacji w zakładach opieki zdrowotnej – Jarosław Surowiec 331
Pytania sprawdzające 335
12. Zakażenia szpitalne 336
Zagadnienia ogólne – Małgorzata Bulanda 336
Podstawowe definicje i określenia – Małgorzata Bulanda 338
Czynniki ryzyka występowania zakażeń szpitalnych – Małgorzata Bulanda 339
Czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych – Małgorzata Bulanda 341
Postacie kliniczne zakażeń szpitalnych – Małgorzata Bulanda 344
Zakażenie miejsca operowanego 344
Zakażenia układu moczowego 345
Zakażenia układu oddechowego 346
Zakażenia krwi 348
Epidemiologia szpitalna – Jadwiga Wójkowska-Mach 349
Kontrola i rejestracja zakażeń szpitalnych – Jadwiga Wójkowska-Mach 350
Wskaźniki stosowane w epidemiologii szpitalnej – Jadwiga Wójkowska-Mach 352
Rola mikrobiologii klinicznej w kontroli zakażeń szpitalnych – Małgorzata Bulanda 354
Pytania sprawdzające 355
13. Bioterroryzm – Mirosław Jawień 356
Wprowadzenie 356
Rys historyczny 357
Bakterie i wirusy jako broń biologiczna 358
Pytania sprawdzające 364
Tabele 365
Najważniejsze bakterie chorobotwórcze – Artur Drzewiecki 366
Najważniejsze wirusy chorobotwórcze – Barbara Zawilińska 369
Najważniejsze grzyby chorobotwórcze – Anna Macura 373
Najważniejsze pasożyty człowieka – Agata Pietrzyk 374
Literatura uzupełniająca 376
Skorowidz 377