"Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. Podręcznik dla studentów akademii wychowania fizycznego i akademii medycznych"

Spis treści

Współautorzy 3

Przedmowa 6

Przedmowa do wydania II 8

1. UKŁAD NERWOWY 14

Budowa i czynność układu nerwowego - Piotr Krutki, Jan Celichowski 14

Komórki glejowe 15

Neuron 15

Anatomiczna organizacja ośrodkowego układu nerwowego 35

Receptory i czucie 47

Odruchy rdzeniowe 66

Sterowanie ruchami dowolnymi 73

Wyższe czynności nerwowe 82

Autonomiczny układ nerwowy 88

Czynność układu nerwowego w procesie treningu - Jan Celichowski, Piotr Krutki 95

Wpływ układu nerwowego na siłę skurczu mięśnia 96

Trening układu nerwowego 97

Rola receptorów 98

Zmęczenie 98

Koordynacja czynności mięśni w czasie ruchów 100

Nauczanie ruchów 100

2. UKŁAD MIĘŚNIOWY 103

Budowa i czynność tkanki mięśniowej - Jan Celichowski 103

Budowa mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych 103

Pobudliwość tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej 108

Unerwienie motoryczne mięśni poprzecznie prążkowanych 111

Struktura czynnościowa mięśni poprzecznie prążkowanych 116

Czynność jednostek ruchowych w czasie ruchów dowolnych 125

Czynność elektryczna mięśni szkieletowych 134

Receptory mięśniowe 137

Tkanka mięśniowa gładka 143

Wpływ wysiłku fizycznego na mięśnie szkieletowe - Łucja Pilaczyńska-Szczęśniak, Jan Celichowski 146

Zmienność składu mięśni jako uwarunkowanie aktywności ruchowej 146

Adaptacja tkanki mięśniowej do obciążenia wysiłkiem fizycznym 147

Trening wytrzymałościowy 149

Trening siły mięśniowej 153

3. UKŁAD KRĄŻENIA - Ewa Czyżewska, Jan Górski 158

Serce 158

Elektrofizjologia komórek mięśnia sercowego 161

Podstawy elektrokardiografii 168

Skurcz mięśnia sercowego 172

Naczynia krwionośne 179

Krwiobieg duży i krwiobieg mały (płucny) 181

Regulacja funkcji układu krążenia 193

Mikrokrążenie 202

Rodzaje krążenia narządowego 207

Czynność układu krążenia podczas wysiłku - Krystyna Nazar 220

Reakcja układu krążenia na wysiłki dynamiczne 220

Reakcja układu krążenia na wysiłki statyczne 229

Wpływ treningu na układ krążenia 230

4. UKŁAD ODDECHOWY - Ewa Czyżewska, Jan Górski 236

Mechanika oddychania 236

Geneza rytmu oddechowego 250

Regulacja oddychania 252

Czynność układu oddechowego podczas wysiłku - Krystyna Nazar 260

Wymiana gazowa 260

Wentylacja płuc (V_E) 261

Mechanizmy reakcji układu oddechowego na wysiłek 265

Wpływ treningu na układ oddechowy 266

5. UKŁAD POKARMOWY - Jan Stasiewicz 268

Ślina 273

Żucie i połykanie 274

Przełyk 275

Żołądek 277

Trzustka 282

Układ żółciowy 285

Jelito cienkie 287

Jelito grube 289

Wątroba 290

Wpływ wysiłku na czynność przewodu pokarmowego 292

Wpływ wysiłku na zarzucanie treści żołądkowej do przełyku 293

Wpływ wysiłku fizycznego na czynność żołądka 294

Wpływ wysiłku fizycznego na czynność jelita cienkiego 295

Wpływ wysiłku fizycznego na czynność jelita grubego 295

6. UKŁAD WEWNĘTRZNEGO WYDZIELANIA - Maria Górska 297

Wprowadzenie 297

Biosynteza i wydzielanie hormonów 299

Transport hormonów we krwi 299

Mechanizmy regulacji wydzielania hormonów 300

Mechanizmy działania hormonów 301

Rytmy wydzielania hormonów 301

Podwzgórze i przysadka mózgowa 305

Nerwowa część przysadki mózgowej 310

Tarczyca 312

Hormonalna regulacja metabolizmu wapnia 316

Nadnercza 320

Wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki 326

Gruczoły płciowe 331

Inne narządy o czynności wewnątrzwydzielniczej 336

Wpływ wysiłku na układ wewnętrznego wydzielania - Maria Górska, Jan Górski 342

7. FIZJOLOGIA KRWI - Krzysztof Spodaryk 355

Elementy morfotyczne krwi 355

Erytrocyty (układ czerwonokrwinkowy) 356

Leukocyty (układ białokrwinkowy) 361

Hemostaza 363

Zmiany hematologiczne pod wpływem wysiłku i treningu fizycznego 365

8. FIZJOLOGIA NEREK I WYDALANIE MOCZU - Olgierd Smoleński 369

Budowa i czynność nerek 369

Budowa nerki 369

Nerkowy przepływ krwi 371

Filtracja kłębuszkowa 372

Czynność kanalików 373

Badania czynnościowe nefronu 374

Wytwarzanie moczu 375

Bilans wodny organizmu 376

Nerkowa regulacja gospodarki elektrolitowej 377

Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej przez nerki 378

Nerkowy transport substancji nieelektrolitowych 381

Wewnątrzwydzielnicza funkcja nerek 382

Wydalanie moczu 382

Wpływ wysiłku fizycznego na czynność nerek 383

9. RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA - Krzysztof Duda 389

Stałość środowiska wewnętrznego ustroju 389

Dobowy bilans jonu wodorowego 393

Układy buforowe ustroju 396

Parametry i podział zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej 400

Równowaga kwasowo-zasadowa w czasie wysiłku fizycznego 405

Wpływ treningu na równowagę kwasowo-zasadową organizmu 413

10. FIZJOLOGIA KOŚCI - Krzysztof Spodaryk 415

Wpływ wysiłku i treningu fizycznego na tkankę kostną 418

11. TERMOREGULACJA - Hanna Kaciuba-Uścilko 420

Fizjologiczne podstawy regulacji temperatury ciała 420

Wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem 421

Podstawowe elementy układu termoregulacji 422

Reakcje termoregulacyjne na gorąco 425

Reakcje termoregulacyjne na zimno 425

Adaptacja do zmiennych warunków środowiska termicznego 427

Cykliczne zmiany temperatury wewnętrznej 427

Zaburzenia mechanizmów termoregulacji 429

Hipertermia 429

Hipotermia 429

Gorączka 430

Regulacja temperatury podczas wysiłków fizycznych 431

12. METABOLIZM SUBSTRATÓW ENERGETYCZNYCH - Jan Górski 436

Glukoza 438

Wolne kwasy tłuszczowe 439

Aminokwasy 440

Regulacja metabolizmu substratów energetycznych 441

Glikogen 442

Regulacja stężenia glukozy we krwi 443

Kwasy tłuszczowe 445

AMPK 449

Udział kinazy białkowej aktywowanej przez adenozynomonofosforan oraz receptorów aktywowanych przez proliferatory peroksysomów w regulacji metabolizmu węglowodanów i tłuszczów 449

Związki ketonowe 449

Białka i aminokwasy 450

PPAR 450

Wpływ wysiłku na metabolizm substratów energetycznych 452

Węglowodany 452

Wpływ treningu na wykorzystanie węglowodanów 455

Znaczenie wielkości zasobów węglowodanowych ustroju w kształtowaniu zdolności do wysiłku 456

Tłuszcze 457

Wpływ treningu wytrzymałościowego na wykorzystanie tłuszczów 459

Suplementacja tłuszczu 460

Zależność pomiędzy wykorzystaniem węglowodanów a tłuszczów 460

Białka i aminokwasy 462

Zapotrzebowanie na białko w czasie treningu 464

13. WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA CZŁOWIEKA - Jerzy A. Żołądź 466

Pojęcie wydolności fizycznej 466

Wydolność w wysiłkach krótkotrwałych o mocy maksymalnej 468

Moc maksymalna mięśni szkieletowych człowieka 468

Energetyka wysiłków krótkotrwałych o mocy maksymalnej 469

Znaczenie budowy morfologicznej mięśnia w generowaniu mocy maksymalnej 474

Przyczyny zmęczenia w wysiłkach krótkotrwałych o mocy maksymalnej 476

Bolesność mięśni wywołana wysiłkiem fizycznym 479

Wpływ starzenia się na moc maksymalną mięśni szkieletowych człowieka 482

Wpływ treningu na maksymalną siłę izometryczną, maksymalną szybkość skracania mięśnia oraz na moc maksymalną mięśni szkieletowych człowieka 484

Metody oceny wydolności w wysiłkach krótkotrwałych o mocy maksymalnej 486

Wydolność w wysiłkach długotrwałych 496

Podział intensywności wysiłków długotrwałych 496

Energetyka wysiłków długotrwałych 497

Maksymalny pobór tlenu 500

Pobór tlenu w wysiłkach o stałej mocy 518

Iloraz oddechowy 522

Koszt energetyczny wysiłku 523

Współczynnik pracy użytecznej 524

Próg mleczanowy (LT) 525

Zmęczenie w wysiłkach długotrwałych 530

Trening a wydolność w wysiłkach długotrwałych 531

Wpływ warunków wysokogórskich na wydolność fizyczną 534

14. FIZJOLOGICZNE NASTĘPSTWA BEZCZYNNOŚCI RUCHOWEJ I DŁUGOTRWAŁEGO POZOSTAWANIA W POZYCJI LEŻĄCEJ - Hanna Kaciuba-Uściłko, Krystyna Nazar 538

Skutki zaprzestania lub ograniczenia treningu 538

Fizjologiczne następstwa długotrwałego pozostawania w pozycji leżącej 539

15. ZNACZENIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ W ZAPOBIEGANIU CHOROBOM CYWILIZACYJNYM - Krystyna Nazar, Hanna Kaciuba-Uściłko 547

Zwiększenie wydolności i sprawności ruchowej 548

Profilaktyka chorób układu krążenia 549

Aktywność ruchowa w zapobieganiu i leczeniu otyłości 553

Aktywność ruchowa a osteoporoza 555

Podstawowe zasady „treningu zdrowotnego” 556

Piśmiennictwo 559

Skorowidz 561