"Parazytologia kliniczna w ujęciu wielodyscyplinarnym"

Spis treści

Przedmowa – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 16

CZĘŚĆ OGÓLNA 18

1. Wprowadzenie do parazytologii klinicznej – Zbigniew S. Pawłowski 20

2. Rola kształcenia problemowego i konsultacji w parazytologii klinicznej –Leon Drobnik 23

Kształcenie problemowe 23

Konsultacje 25

3. Epidemiologia chorób pasożytniczych w Polsce – Józef Piotr Knap 26

Inwazje pasożytnicze w Polsce 26

Tasiemczyce, wągrzyca i bąblowica 27

Giardioza, rzęsistkowica, toksoplazmoza, pełzakowica 29

Włośnica 29

Inwazje pasożytów zewnętrznych 30

Toksokaroza i inne inwazje pasożytnicze 30

Ocena sytuacji epidemiologicznej 31

Inwazje zawlekane do Polski: malaria i leiszmanioza 31

Inwazje pasożytnicze podlegające obowiązkowi zgłaszania 33

4. Inwazje pasożytnicze a zdrowie międzynarodowe – Zbigniew S. Pawłowski 35

Znaczenie inwazji pasożytniczych w skali globalnej 35

Ochrona zdrowia jednym z podstawowych praw człowieka 36

Medycyna tropikalna i zdrowie międzynarodowe 37

5. Badania laboratoryjne w parazytologii – Zbigniew S. Pawłowski 38

Wprowadzenie 38

Materiał i metody badania 39

Wynik badania laboratoryjnego 42

Interpretacja wyniku badania laboratoryjnego 42

6. Rozpoznawanie obrazowe w parazytologii klinicznej –Włodzimierz Paprzycki 48

Obrazowanie przewodu pokarmowego 48

Obrazowanie narządów miąższowych jamy brzusznej 49

Obrazowanie narządów klatki piersiowej 51

Obrazowanie układu moczowo-płciowego 51

Obrazowanie mięśni, skóry i tkanek miękkich 52

Obrazowanie ośrodkowego układu nerwowego i narządu wzroku 52

Obrazowanie układu chłonnego 53

Obrazowanie układu kostnego 53

7. Immunologia inwazji pasożytniczych – Małgorzata Paul 55

Adaptacja pasożytów do rozwoju w organizmie żywiciela 55

Mechanizmy obrony żywiciela przeciw pasożytom zewnątrzkomórkowym i wewnątrzkomórkowym 57

Następstwa immunopatologiczne inwazji pasożytniczych 60

Immunomodulacja jako nowa perspektywa leczenia chorób pasożytniczych 61

Szczepionki przeciwpasożytnicze 61

8. Leki przeciw inwazjom pasożytniczym – Jerzy Stefaniak 63

Leki przeciw zarażeniu pierwotniakami 63

Malaria (zimnica) 63

Toksoplazmoza 65

Giardioza, pełzakowica i inne inwazje jelitowe 66

Leki przeciw robaczycom 67

Pneumocystoza 67

Tasiemczyce 67

Zarażenie nicieniami jelitowymi 68

Zarażenie przywrami 68

Leki przeciw pasożytom zewnętrznym 69

Leki przeciw świerzbowi 69

Leki przeciw wszawicy 69

9. Parazytologia medyczna w Internecie – Aniela Piotrowicz 71

10. Sprawdzian testowy w parazytologii klinicznej– Norbert Rehlis 78

Rodzaje testów 78

Zadania egzaminu testowego 78

Testy jednokrotnego wyboru 79

Testy wielokrotnego wyboru 82

Zastosowanie testów w nauczaniu problemowym 83

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA KLINICZNA 88

11. Stany naglące w parazytologii klinicznej – Jerzy Stefaniak 90

Bąblowica jednojamowa (wywołana przez Echinococcus granulosus) 90

Bąblowica wielojamowa (wywołana przez Echinococcus multilocularis) 92

Glistnica (askarioza) 92

Ropień pełzakowy 92

Malaria (zimnica) 93

12. Gorączka – Zbigniew S. Pawłowski 96

Definicja gorączki 96

Charakterystyka toru gorączkowego 97

Gorączka w inwazjach pasożytniczych 98

Mechanizmy gorączki 98

Gorączki o nieznanym pochodzeniu 99

13. Ból brzucha – Jacek Szmeja 102

Ból brzucha a bolesność 102

Przyczyny bólu brzucha 102

Mechanizmy powstawania ostrego bólu 103

Patofizjologia bólu trzewnego 106

Rodzaje bólu brzucha 107

Badanie podmiotowe 108

Czas trwania bólu 108

Początek bólu 108

Umiejscowienie bólu 109

Charakter bólu 110

Czynniki modulujące nasilenie bólu 110

Badanie przedmiotowe w bólach brzucha 111

Objawy towarzyszące bólowi brzucha 111

Badania dodatkowe 113

„Ostry brzuch” 114

14. Biegunki – Zbigniew S. Pawłowski 117

Występowanie biegunek 117

Definicja biegunek 118

Mechanizm biegunek 119

Giardioza 122

Kryptosporydioza 123

Rozpoznawanie biegunek 124

Leczenie biegunek 125

15. Zmiany hematologiczne w inwazjach pasożytniczych – Zbigniew S. Pawłowski, Janusz Furmaniuk 127

Niedokrwistości 127

Eozynofilia 129

Zmiany w układzie białokrwinkowym 129

Zaburzenia krzepnięcia krwi 131

16. Powiększenie węzłów chłonnych – Jan Bręborowicz 133

Metody badania węzłów chłonnych 133

Wstęp 133

Badanie palpacyjne i badania obrazowe 133

Badanie histologiczne 134

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa 134

Zmiany chorobowe prowadzące do powiększenia węzłów chłonnych 135

Lymphonodulitis acuta 135

Lymphonodulitis reactiva 135

Sinus histiocytosis 135

Określenie czynnika etiologicznego 136

Lymphonodulitis granulomatosa 136

Lymphonodulitis necroticans 136

Leiszmanioza 137

Toksoplazmoza 137

Trypanosomoza 137

Chłoniaki nieziarnicze 138

Filarioza 138

Ziarnica złośliwa 138

Mononukleoza zakaźna 139

Przerzuty nowotworowe do węzłów chłonnych 139

Węzły chłonne w zakażeniu HIV 139

Inne zmiany w węzłach chłonnych 140

17. Choroby pasożytnicze wątroby – Jerzy Stefaniak 141

Bąblowica jednojamowa (echinokokoza wywołana przez Echinococcus granulosus) 142

Bąblowica wielojamowa (echinokokoza wywołana przez Echinococcus multilocularis) 145

Ropień pełzakowy wątroby 148

Glistnica (askarioza) 150

Toksokaroza (toxocarosis, zespół larwy wędrującej trzewnej) 151

Schistosomoza (bilharcjoza) 152

Leiszmanioza trzewna (splenomegalia tropikalna, kala-azar) 153

18. Objawy ze strony układu oddechowego – Witold Młynarczyk, Szczepan Cofta 155

Kaszel 155

Inne objawy pulmonologiczne 156

Inwazje pasożytnicze wywołujące zmiany w układzie oddechowym 157

Parazytozy o objawach klinicznych miejscowych 158

Parazytozy o objawach klinicznych rozsianych 159

Pneumocystozowe śródmiąższowe zapalenie płuc 160

19. Objawy neurologiczne – Mieczysław Wender 162

Bóle głowy 162

Wprowadzenie 162

Zawroty głowy 164

Zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych 165

Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe (ciasnota śródczaszkowa) 166

Napady padaczkowe 167

Objawy pozapiramidowe, objawy móżdżkowe, ośrodkowe zaburzenia czucia 167

Objawy rdzeniowe i korzeniowe 168

20. Bóle mięśni i stawów – Zbigniew S. Pawłowski 170

Bezpośrednie inwazje pierwotniaków pasożytniczych do tkanki mięśniowej 170

Bezpośrednie inwazje robaków pasożytniczych do tkanki mięśniowej 172

Odczynowe bóle stawów 174

Zmiany naczyniowe w układzie stawowo-mięśniowym 175

21. Zaburzenia widzenia – Krystyna Pecold 176

Toksoplazmoza (toxoplasmosis) 176

Choroba Chagasa (trypanosomiasis cruzi) 182

Inwazje niektórych innych pierwotniaków 182

Inwazje nitkowców (Filarioidea) 183

Onchocerkoza (onchocercosis, nitkowica oczna, gorączka rzeczna) 183

Toksokaroza (toxocarosis) 184

Loaoza (loaosis) 184

Inwazje larw tasiemców (Cestoidea) 185

Włośnica (trichinellosis) 185

Muszyca oczna (ophthalmomyiosis) 186

22. Zaburzenia psychiczne a inwazje pasożytnicze – Filip Rybakowski 187

Zaburzenia urojeniowe, których treścią jest zarażenie pasożytami 187

Zespół Ekboma 187

Inne zaburzenia psychiczne, w których treścią objawów psychopatologicznych jest zarażenie pasożytami 189

Zaburzenia psychiczne powstające w następstwie zarażenia pasożytami 190

Inwazje pasożytnicze u pacjentów z upośledzeniem umysłowym 192

23. Zmiany skórne – Wojciech Silny, Magdalena Czarnecka-Operacz 194

Świerzb (scabies) 195

Wszawica (pediculosis) 196

Zmiany skórne wywołane ukłuciem pcheł, pluskiew, meszek, pająków i komarów 197

Inwazja nużeńca ludzkiego (Demodex folliculorum) 198

Larwa wędrująca skórna (larva migrans cutanea) 199

Leiszmanioza skórna (leishmaniosis cutis) 199

24. Układ rozrodczy a inwazje pasożytnicze – Krzysztof Drews, Emilia Brzezińska 201

Zapalenia i zakażenia dróg rozrodczych 201

Rzęsistkowica (trichomonosis) 202

Świerzb (scabies) 203

Schistosomoza (schistosomosis) 203

Wszawica łonowa (pediculosis pubis) 203

Pełzakowica (amoebosis) 205

Inwazje pasożytnicze w ciąży 206

Wuchererioza 206

25. Pacjent wyjeżdżający do tropiku – Elżbieta Kacprzak 208

Chemioprofilaktyka malarii 210

Szczepienia ochronne 214

Zalecenia ogólne dla podróżnych 217

Zalecenia dla szczególnych grup podróżnych 218

Podróżujące kobiety (także ciężarne) i dzieci 218

Podróżujące osoby starsze, z cukrzycą, z chorobami układu krążenia 219

Apteczka podróżna 220

Podróżujący zakażeni HIV 220

26. Pacjent powracający z tropiku – Wacław Leszek Nahorski 222

27. Parazytozy w stanach osłabionej odporności – Danuta Prokopowicz 227

Odporność w relacjach pasożyt–żywiciel 227

Wpływ niedoboru odporności na rozwój parazytozy 229

Inwazje oportunistyczne 230

Rzadkie inwazje oportunistyczne 231

Inwazje pasożytnicze u pacjentów z HIV/AIDS 232

Sposoby zwiększania odporności na inwazje pasożytnicze 234

28. Parazytologia kliniczna w pediatrii – Jacek Wysocki 236

Wprowadzenie 236

Zarażenia wrodzone 237

Parazytozy z objawami ze strony przewodu pokarmowego 238

Giardioza (lamblioza) 239

Glistnica 240

Eozynofilia u dzieci 241

Owsica 241

Toksokaroza 242

Włośnica 243

Powiększenie węzłów chłonnych 244

Toksoplazmoza 246

Choroby pasożytnicze u dzieci z zaburzeniami odporności 247

Kryptosporydioza 247

Pneumocystoza 247

Inwazje pasożytów zewnętrznych u dzieci 248

Świerzb 248

Wszawica głowowa 249

29. Problemy parazytologiczne w praktyce lekarza rodzinnego – Wanda Horst-Sikorska 250

Inwazje pasożytnicze w praktyce lekarza rodzinnego 251

Specyfika pracy lekarza rodzinnego 251

Proces diagnostyczno-leczniczy w inwazjach pasożytniczych 252

Inwazje pasożytnicze często spotykane w praktyce lekarza rodzinnego 254

Giardioza (lamblioza) 254

Glistnica 255

Toksoplazmoza 255

Inwazja włosogłówki ludzkiej (trichurioza) 256

Owsica 257

Tasiemczyca 257

Włośnica 258

Oświata zdrowotna dotycząca inwazji pasożytniczych 259

Świerzb i wszawica 259

30. Problemy parazytologiczne w praktyce chirurgicznej – Jerzy A. Polański 261

Bąblowica wielojamowa (alweokokoza) 261

Ropnie pasożytnicze 263

Schistosomoza 264

Torbiele pasożytnicze 264

Fascjoloza 265

Glistnica 265

Inne choroby pasożytnicze 265

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA PARAZYTOLOGICZNA 268

31. Pasożyty według ich umiejscowienia w poszczególnych narządach – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 270

I. PARAZYTOZY PRZEWODU POKARMOWEGO 272

32. Giardioza (lamblioza, giardiosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 273

33. Kryptosporydioza (cryptosporidiosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 276

34. Glistnica (askarioza, ascariosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 278

35. Trichurioza (trichuriosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 282

36. Owsica (enterobioza, enterobiosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 284

37. Strongyloidoza (węgorczyca, strongyloidosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 287

38. Tasiemczyce (taenioses) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 290

39. Inne parazytozy przewodu pokarmowego – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 293

II. PARAZYTOZY KRWI I TKANEK 296

40. Malaria (zimnica, malaria) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 297

41. Toksoplazmoza (toxoplasmosis) – Małgorzata Paul 304

42. Pneumocystoza (pneumocystosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 313

43. Rzęsistkowica (trichomonoza, trichomonosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 317

44. Włośnica (trichinelloza, trichinellosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 320

45. Toksokaroza (toxocarosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 324

46. Wągrzyca (cysticerkoza, cysticercosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 329

47. Bąblowica (echinokokoza, echinococcosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 332

Bąblowica jednojamowa (echinococcosis cystica) 332

Bąblowica wielojamowa (alweokokoza, echinococcosis alveolaris) 334

48. Inne parazytozy krwi i tkanek – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 337

III. PARAZYTOZY „EGZOTYCZNE” 340

49. Pełzakowica (amoebosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 342

50. Leiszmanioza (leishmaniosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 345

51. Trypanosomozy (trypanosomoses) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 348

52. Schistosomoza (bilharcjoza, schistosomosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 351

53. Filariozy (filarioses) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 354

IV. INWAZJE PASOŻYTÓW ZEWNĘTRZNYCH 358

54. Świerzb (scabies, sarcoptosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 359

55. Wszawica (pediculosis) – Zbigniew S. Pawłowski, Jerzy Stefaniak 361

Skorowidz 363