"Farmakologia. Repetytorium"

Spis treści

Przedmowa 12

Rozdział I Farmakologia ogólna Jacek Jawień 14

Receptory 15

Wiadomości wstępne 15

Białka G 16

Rola cyklicznego AMP (cAMP) w organizmie 16

Botulina 17

Wapń jako wtórny przekaźnik 17

Wydzielanie mediatorów przez synapsę 17

Jak powstaje nowy lek? 18

Rozdział II Leki działające na autonomiczny układ nerwowy Jacek Jawień 20

II-1. Leki wpływające na przekaźnictwo cholinergiczne 24

Leki cholinomimetyczne 24

Muskarynowe receptory cholinergiczne 24

Nerwy cholinergiczne 24

Leki cholinolityczne (antagoniści muskarynowi) 26

Receptor nikotynowy 27

II-2. Leki wpływające na złącze nerwowo-mięśniowe 29

Związki depolaryzujące 29

Związki niedepolaryzujące 29

II-3. Leki wpływające na przekaźnictwo adrenergiczne 30

Aminy katecholowe 30

Leki pobudzające receptory adrenergiczne (leki sympatykomimetyczne) 31

Receptory adrenergiczne 31

Leki o pośrednim działaniu sympatykomimetycznym 32

Leki pobudzające receptory dopaminergiczne 32

Leki α-adrenolityczne 33

Leki sympatykolityczne 33

Selektywni antagoniści receptorów α1-adrenergicznych 33

Leki β-adrenolityczne (β-blokery) 34

Rozdział III Środki znieczulające miejscowo Rafał Olszanecki 36

Budowa chemiczna i klasyfikacja 37

Mechanizm działania 37

Zastosowanie kliniczne 37

Działania niepożądane 38

Rozdział IV Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy Paweł Wołkow 40

IV-1. Ogólna organizacja ośrodkowego układu nerwowego 45

Aminokwasy hamujące 45

Aminokwasy pobudzające 47

Aminy 47

Neuroprzekaźniki gazowe 48

Puryny, pirymidyny i ich pochodne 48

Kannabinoidy 49

Klasyfikacja leków działających na ośrodkowy układ nerwowy 49

Neuropeptydy 49

IV-2. Leki uspokajające i nasenne 50

Barbiturany 50

Benzodiazepiny 51

Agoniści receptorów melatoninowych 52

Antyhistaminiki 52

Leki działające na pozasynaptyczne receptory GABAA 52

Leki działające wybiórczo na podjednostki tworzące receptor GABAA 52

Wodzian chloralu 52

Anksjolityki niewykazujące działania nasennego 53

IV-3. Leki stosowane w zaburzeniach czynności elektrycznej ośrodkowego układu nerwowego 54

Leki przeciwpadaczkowe 54

Podział napadów padaczkowych 54

Leczenie różnych rodzajów napadów padaczkowych 58

Ogólne zasady leczenia napadów padaczkowych 58

IV-4. Opioidowe leki przeciwbólowe 60

Czyści agoniści receptorowi 60

Czyści antagoniści receptorów opioidowych – leczenie zatruć 62

Drabina analgetyczna Światowej Organizacji Zdrowia 62

Inne grupy leków przeciwbólowych 62

IV-5. Środki znieczulenia ogólnego i zasady anestezji chirurgicznej 64

Anestetyki dożylne 64

Anestetyki wziewne 65

IV-6. Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki) 67

IV-7. Leki przeciwdepresyjne i stabilizujące nastrój 69

Inhibitory wychwytu monoamin 69

Inhibitory rozkładu monoamin 70

Leki stabilizujące nastrój 70

IV-8. Leczenie zespołów otępiennych 72

IV-9. Leczenie choroby Parkinsona i innych zaburzeń układu pozapiramidowego 73

Leczenie choroby Parkinsona 73

Leczenie choroby Huntingtona 74

Leczenie stwardnienia zanikowego bocznego 74

IV-10. Wpływ alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy 75

IV-11. Psychoanaleptyki i psychodysleptyki 76

Leczenie uzależnień 77

Rozdział V Farmakologia autakoidów Jacek Jawień, Rafał Olszanecki 78

V-1. Wstęp 81

V-2. Autakoidy aminowe 82

Histamina 82

Serotonina 82

V-3. Leki stosowane w leczeniu migreny 84

Leki stosowane do przerywania i łagodzenia napadów migreny 84

Leki stosowane w profilaktyce napadów migreny 84

V-4. Autakoidy peptydowe 85

Angiotensyna 85

Bradykinina 85

Endoteliny 87

V-5. Autakoidy purynowe 88

V-6. Autakoidy gazowe 89

Tlenek azotu 89

V-7. Autakoidy lipidowe 92

Czynnik aktywujący płytki 92

Wstęp 92

Eikozanoidy 93

Szlak syntazy prostaglandyny H (cyklooksygenazy) 93

V-8. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 97

Mechanizm działania 97

Wstęp 97

V-9. Zarys farmakoterapii bólu 102

V-10. Farmakoterapia reumatoidalnego zapalenia stawów 105

Leki łagodzące objawy choroby 105

Leki modyfikujące przebieg choroby 105

V-11. Farmakoterapia dny moczanowej 107

Leki stosowane w długotrwałym leczeniu dny 107

Leki stosowane w leczeniu ostrego napadu dny 107

Rozdział VI IMMUNO FARMAKOLOGIA Rafał Olszanecki 110

VI-1. Leki immunosupresyjne 113

Wstęp 113

Leki cytotoksyczne 114

Glikokortykosteroidy 115

Leki wiążące się z immunofiliną 115

Leki przeciwcytokinowe 116

Inhibitory współstymulacji limfocytów 118

Przeciwciała przeciwko antygenom limfocytów 118

Przeciwciała przeciw molekułom adhezyjnym 119

Inne leki immunosupresyjne 120

Przeciwciała przeciwko Rh(D) 120

Przeciwciała przeciwko składnikom dopełniacza i niektórym immunoglobulinom 120

VI-2. Leki immunostymulujące 121

Interferony 121

Inne cytokiny 122

Inne leki immunostymulujące 122

Mielopoetyczne czynniki wzrostowe 122

Przeciwciała 122

Skrót wiadomości o immunizacji biernej i czynnej 123

Rozdział VII LEKI STOSOWANE W ZWALCZANIU IN FEKCJI Rafał Olszanecki 126

VII-1. Farmakobiologia infekcji 129

VII-2. Środki odkażające 131

VII-3. Leki przeciwbakteryjne i przeciw drobnoustrojom atypowym 134

Pochodne chinoliny 134

Pochodne nitrofuranu 135

Pochodne nitroimidazolu 135

Sulfonamidy 136

Inhibitory reduktazy dihydrofolianu i ich połączenia z sulfonamidami 137

Inhibitory gyrazy 138

Antybiotyki β-laktamowe 139

Antybiotyki glikopeptydowe i lipopeptydowe 147

Antybiotyki aminoglikozydowe i spektynomycyna 148

Tetracykliny i glicylcykliny 150

Antybiotyki makrolidowe, azalidowe, ketolidowe i linkozamidowe 151

Oksazolidynony 152

Inne leki przeciwbakteryjne 153

Streptograminy 153

Leki stosowane w leczeniu gruźlicy 156

Leki stosowane w leczeniu trądu 158

Ogólne zasady stosowania leków przeciwbakteryjnych 159

VII-4. Leki przeciwwirusowe 163

Leki stosowane w leczeniu zakażeń wirusami grupy Herpes simplex oraz Varicella-zoster 164

Leki stosowane w leczeniu zakażeń wirusem cytomegalii 165

Leki stosowane w leczeniu AIDS 167

Leki stosowane w leczeniu wirusowych zapaleń wątroby 171

Leki stosowane w leczeniu grypy 172

Leki stosowane w leczeniu zakażeń wywołanych RSV (respiratory syncytial virus) 173

Inne leki przeciwwirusowe 174

VII-5. Leki przeciwgrzybicze 175

Amfoterycyna B i flucytozyna 175

Azole 176

Echinokandyny 177

Gryzeofulwina 178

Inhibitory epoksydazy skwalenowej 178

Inne leki przeciwgrzybicze 178

VII-6. Leki stosowane w zakażeniach pierwotniakami 179

Leki stosowane w leczeniu malarii 179

Leki stosowane w leczeniu amebiozy 182

Leki stosowane w leczeniu toksoplazmozy 182

Inne leki przeciwpierwotniakowe 183

Leki stosowane w leczeniu rzęsistkowicy 183

VII-7. Leki stosowane w zakażeniach robakami 185

Rozdział VIII LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE Rafał Olszanecki 188

VIII-1. Wstęp 190

VIII-2. Leki cytotoksyczne 191

Leki alkilujące 194

Antymetabolity 195

Antymetabolity kwasu foliowego 196

Antybiotyki przeciwnowotworowe 197

Pochodne alkaloidów barwinka różyczkowego 199

Pochodne epipodofilotoksyny 199

Taksoidy (taksany) 199

Inne leki cytotoksyczne 200

Pochodne kamptotecyny 200

VIII-3. Leki hormonalne 201

Antagoniści i modulatory receptorów dla hormonów 201

Hormony i ich analogi 201

Inhibitory syntezy hormonów 202

VIII-4. Leki biologiczne 203

Interferony i cytokiny 203

Przeciwciała 203

Wstęp 203

Połączenia przeciwciał lub cytokin z izotopami lub toksynami 205

Adjuwanty 206

Inhibitory kinaz tyrozynowych 206

Inne leki 207

VIII-5. Inne leki przeciwnowotworowe 208

VIII-6. Ogólne zasady leczenia przeciwnowotworowego 210

Rozdział IX LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADÓW I NARZĄDÓW Jacek Jawień, Rafał Olszanecki, Paweł Wołkow 214

IX-1. Leki wpływające na układ hormonalny – Paweł Wołkow 215

Hormony oraz farmakologia podwzgórza i przysadki 216

Hormony tarczycy 219

Hormony kory nadnerczy 221

Hormony płciowe 224

Hormony i leki wpływające na metabolizm wapnia i mineralizację kości 229

Homeostaza węglowodanowa, czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki i leki przeciwcukrzycowe 233

IX-2. Leki wpływające na układ krwiotwórczy i układ krzepnięcia – Jacek Jawień 238

Leki wpływające na układ krwiotwórczy 241

Leki hamujące czynność płytek krwi 243

Leki hamujące krzepliwość krwi 245

Leki fibrynolityczne 248

Leki hamujące fibrynolizę 249

IX-3. Leki układu oddechowego – Paweł Wołkow 250

Leki ułatwiające usuwanie śluzu z dróg oddechowych 250

Leki przeciwkaszlowe 251

Leki rozszerzające oskrzela 252

Leki o działaniu przeciwzapalnym 253

Ogólne zasady leczenia astmy oskrzelowej 255

IX-4. Leki układu pokarmowego – Rafał Olszanecki 256

Leki hamujące wymioty i zapobiegające nudnościom 257

Farmakoterapia choroby refluksowej oraz choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy 259

Leki stosowane w leczeniu schorzeń przełyku 259

Leki wywołujące wymioty 259

Leki prokinetyczne 263

Leki przeczyszczające 264

Leki stosowane w zwalczaniu biegunek 266

Leki stosowane w leczeniu chorób zapalnych jelita grubego 267

Leki stosowane w leczeniu chorób wątroby 269

Wybrane leki stosowane w leczeniu chorób trzustki 271

IX-5. Leki układu moczowego – Paweł Wołkow 272

Leki moczopędne 272

Leki hamujące diurezę 275

Leczenie łagodnego przerostu prostaty 276

IX-6. Leki układu krążenia – Jacek Jawień 277

Leki stosowane w niewydolności serca 279

Blokery kanałów wapniowych 281

Leczenie niewydolności serca 281

Leki stosowane w leczeniu przewlekłego nadciśnienia tętniczego 283

Leczenie farmakologiczne przewlekłego nadciśnienia tętniczego 285

Leczenie nadciśnienia płucnego 286

Leki stosowane w leczeniu dławicy piersiowej stabilnej 286

Leki stosowane w leczeniu nagłych wzrostów ciśnienia (przełom nadciśnieniowy) 286

Leczenie ostrego zespołu wieńcowego 288

Farmakologia w reanimacji 289

Leki stosowane w leczeniu miażdżycy tętnic 289

Leki antyarytmiczne 291

IX-7. Leki stosowane w dermatologii – Paweł Wołkow 295

Leki o działaniu przeciwzapalnym i immunomodulującym 296

Leki stosowane w chorobach zakaźnych skóry 296

Leczenie trądziku pospolitego 297

Leki stosowane w łuszczycy 297

Środki keratolityczne 297

Środki przeciwświądowe 297

Leczenie oparzeń i ran 298

IX-8. Leki okulistyczne – Paweł Wołkow 299

Leczenie zakażeń w okulistyce 299

Leczenie stanów zapalnych niezwiązanych z zakażeniem 300

Leki stosowane w zwyrodnieniu plamki związanym z wiekiem 300

Leki stosowane w leczeniu jaskry 301

IX-9. Farmakoterapia w położnictwie – Rafał Olszanecki 303

Leki kurczące macicę 303

Leki hamujące skurcze macicy (tokolityczne) 304

Rozdział X ELEMENTY FARMAKOLOGII KLINICZNEJ Ryszard Korbut, Rafał Olszanecki, Paweł Wołkow 306

X-1. Farmakokinetyka – Ryszard Korbut 307

Absorpcja leków 307

Drogi podawania leków 307

Biodostępność leków 308

Dystrybucja leku w ustroju 308

Farmakokinetyka podawania leków 309

Wyznaczniki stężenia leku w osoczu i dawkowanie leków 309

Eliminacja leków 310

X-2. Zmienność odpowiedzi na lek i indywidualizacja terapii – Rafał Olszanecki 312

X-3. Farmakogenetyka i farmakogenomika – Paweł Wołkow 315

X-4. Odmienności stosowania leków u osób w starszym wieku – Rafał Olszanecki 317

X-5. Odmienności stosowania leków u dzieci – Rafał Olszanecki 319

Drogi podawania i dawkowanie leków 320

X-6. Stosowanie leków w okresie ciąży i karmienia piersią – Rafał Olszanecki 321

Przechodzenie leków przez łożysko 321

Stosowanie leków w okresie ciąży i w okresie okołoporodowym 322

X-7. Niepożądane działania leków – Paweł Wołkow 327

X-8. Interakcje leków – Rafał Olszanecki 328

Interakcje farmaceutyczne 328

Interakcje farmakodynamiczne 328

Interakcje farmakokinetyczne 329

X-9. Terapia monitorowana stężeniem leku w organizmie – Paweł Wołkow 331

Rozdział XI WYBRANE ZAGADNIENIA SPECJALNE Rafał Olszanecki 332

XI-1. Witaminy, biopierwiastki i inne suplementy diety 333

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 333

Witaminy rozpuszczalne w wodzie 334

Biopierwiastki i wybrane inne suplementy diety 336

XI-2. Wybrane informacje o preparatach ziołowych 338

XI-3. Leki dostępne bez recepty (OTC) – korzyści i zagrożenia 341

XI-4. Leki „sieroce” 343

XI-5. Elementy toksykologii 345

Ogólne postępowanie w zatruciach 345

Skorowidz 350