"Szkoła - segregacje - nierówności"

Spis treści

Wprowadzenie – pojęciowe i teoretyczne ramy analiz 10

Podstawowe pojęcia i ich teoretyczny kontekst 11

Międzypokoleniowa ruchliwość społeczna a nierówności społeczne w edukacji 11

Pojęcia nierówności edukacyjnych i segregacji społecznych w oświacie 15

Najważniejsze teorie nierówności edukacyjnych 24

Podejście biologiczne – dziedziczenie genetyczne jako mechanizm wyjaśniający nierówności edukacyjne 24

Podejście socjologiczne – procesy społeczne jako mechanizm powstawania nierówności edukacyjnych 40

Podejście psychologiczne – procesy psychiczne jako mechanizm powstawania nierówności edukacyjnych 47

Wykorzystane zbiory danych 49

Rozdział 1. Poziom nierówności edukacyjnych w polskiej oświacie 54

Pytania wstępne, czyli kontekst analizy nierówności edukacyjnych w Polsce 56

Rozwarstwienie ekonomiczne społeczeństwa polskiego 56

Międzypokoleniowa ruchliwość społeczna 61

Poziom upowszechnienia edukacji w Polsce 61

Wykształcenie jako czynnik alokacji w strukturze społecznej 67

Nierówności edukacyjne w Polsce 69

Nierówności edukacyjne związane z SES rodziców ucznia 70

Nierówności edukacyjne powiązane z lokalizacją szkoły 83

Rozdział 2. Poziom segregacji społecznych w polskiej oświacie 98

Segregacje społeczne w oświacie ze względu na SES 99

Segregacje społeczne ze względu na SES w szkole podstawowej 99

Segregacje społeczne ze względu na SES w gimnazjach 100

Segregacje społeczne ze względu na SES w perspektywie porównawczej 114

Segregacje społeczne w gimnazjum ze względu na uprzednie osiągnięcia szkolne uczniów 124

Segregacje społeczne ze względu na uprzednie osiągnięcia w ujęciu dynamicznym 126

Nasilenie i uwarunkowania segregacji wewnątrzszkolnych w gimnazjach 137

Rozdział 3. Poziom segregacji społecznych w systemach oświatowych a nasilenie nierówności edukacyjnych 147

Poziom segregacji społecznych w systemach oświaty a nasilenie nierówności edukacyjnych 148

Makrospołeczne korelaty poziomu segregacji SES i nasilenia nierówności edukacyjnych 150

Rozdział 4. Efekt rówieśników 174

Teoretyczne ramy analizy efektu rówieśników 177

Szkolne ramy powstawania efektu rówieśników 178

Mechanizmy powstawania efektu rówieśników 179

Efekt rówieśników jako artefakt 180

Efekt rówieśników w polskim systemie oświaty szacowany ze względu na SES rodziny pochodzenia ucznia 184

Efekt rówieśników w edukacji początkowej 185

Efekt rówieśników w klasie piątej szkoły podstawowej 189

Efekt rówieśników w VIII klasie dawnej szkoły podstawowej 192

Efekt rówieśników w polskim systemie oświaty szacowany ze względu na uprzednie osiągnięcia ucznia 205

Rozdział 5. Konsekwencje segregacji wewnątrzszkolnych 221

Konsekwencje segregacji wewnątrzszkolnych ze względu na SES w gimnazjum 222

Konsekwencje segregacji wewnątrzszkolnych ze względu na SES w klasie VIII dawnej szkoły podstawowej – studium przypadku 231

Konsekwencje segregacji wewnątrzszkolnych ze względu na uprzednie osiągnięcia szkolne w świetle wyników egzaminów zewnętrznych 237

Rozdział 6. Quasi-rynek szkół publicznych, segregacje społeczne i nierówności edukacyjne 253

Koncepcja i konsekwencje polityki rynkowej w oświacie publicznej 254

Swoboda wyboru szkoły przez rodziców 255

System informacji o jakości szkół 261

Finansowanie szkół zgodnie z zasadą „pieniądze podążają za uczniem” 263

Rywalizacja między szkołami i poprawa jakości kształcenia 265

Narastająca segregacja społeczna 268

Skutki polityki rynkowej na poziomie lokalnym – studium przypadku 271

Kwidzyński rynek oświatowy 272

Wykorzystywanie przez rodziców prawa do wyboru szkoły 278

Zapaść i likwidacja szkół 279

Dynamika segregacji społecznych w oświacie 281

Dynamika nierówności edukacyjnej 284

Poprawa jakości kształcenia 287

Podsumowanie 288

Dodatek metodologiczny – wskaźnik edukacyjnej wartości dodanej 290

Bibliografia 305