"Medycyna Rodzinna"
Identyfikator Librowy: 172173
Spis treści
Przedmowa 12
1.1.1. Ewolucja lecznictwa otwartego do 1918 roku 36
1. Podstawy medycyny rodzinnej 36
1.1. Zarys historii podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce – Maciej Godycki-Ćwirko, Adam Windak, Katarzyna Kosiek 36
1.1.2. Lecznictwo otwarte w latach 1918–1939 37
1.1.3. Otwarta opieka zdrowotna w latach 1945–1989 38
1.1.4. Rozwój koncepcji instytucji lekarza rodzinnego w Polsce 39
1.2.1. Koncepcja wszechstronnej medycyny 41
1.2. Pryncypia medycyny rodzinnej – Adam Windak, Maciej Godycki-Ćwirko 41
1.2.2. Kompetencje lekarza rodzinnego 43
1.2.3. Sześć podstawowych zasad dyscypliny 45
Pytania kontrolne 46
2.1.1. Stan zdrowia społeczeństwa polskiego 48
2. Lekarz rodzinny w systemie opieki zdrowotnej 48
2.1. Uwarunkowania stanu zdrowia – Jacek R. Łuczak 48
2.1.2. Czynniki warunkujące stan zdrowia 50
2.1.3. Rola lekarza rodzinnego w kształtowaniu stanu zdrowia społeczeństwa 54
2.2.1. Zasady organizacji opieki społecznej w Polsce 56
2.2. Współpraca z władzami regionu oraz innymi środowiskami zawodowymi – Jarosław Pinkas, Agnieszka Jankowska-Zduńczyk 56
2.2.2. Rola lekarza rodzinnego w zakresie komunikowania pacjenta z placówkami pomocy społecznej 61
2.2.3. Współpraca lekarza rodzinnego z samorządem terytorialnym 62
Pytania kontrolne 63
3.1.1. Struktura programu specjalizacji 64
3. Przygotowanie lekarza rodzinnego 64
3.1. Charakterystyka specjalizacji – Witold Lukas, Elżbieta Mizgała-Izworska 64
3.1.2. Rola kierownika specjalizacji 66
3.2.1. Cele kształcenia 67
3.2. Kształcenie w praktyce lekarza rodzinnego – Witold Lukas, Zbigniew J. Król 67
3.2.2. Zalecane zasady doboru lekarza rodzinnego-nauczyciela do szkoleń w praktyce 68
3.2.3. Sposób doboru lekarza rodzinnego-nauczyciela oraz rezydenta-ucznia 69
3.2.4. Lista podstawowych cech i zasad funkcjonowania praktyki lekarza rodzinnego 73
3.2.5. Lista zagadnień związanych z organizacją praktyki lekarza rodzinnego i zarządzaniem nią 74
3.2.6. Lista praktycznych umiejętności dotyczących opieki nad pacjentem 75
3.2.7. Zasady praktycznego kształcenia rezydenta 76
Piśmiennictwo 77
Pytania kontrolne 77
4.1.1. Praktyka 78
4.1.2. Osoby 78
4. Charakterystyka praktyki lekarza rodzinnego 78
4.1. Organizacja praktyki lekarza rodzinnego i zarządzanie nią – Maciej Godycki-Ćwirko, Katarzyna Kosiek 78
4.1.3. Rzeczy 82
4.1.4. Finanse 85
4.1.5. Informacja 86
4.1.6. Czas 87
4.1.7. Opieka 89
4.2.1. Co to jest akredytacja jakości? 91
4.2. Akredytacja jakości praktyk lekarzy rodzinnych – Jan Leszek Wolańczyk 91
4.2.2. Akredytacja jakości na świecie 92
4.2.3. Dlaczego taka akredytacja, a nie ISO 93
4.2.4. Krótka historia programu akredytacji w Polsce 93
4.2.5. Standardy akredytacyjne 95
4.2.6. Wizytatorzy 99
4.2.7. Procedury akredytacyjne 100
Piśmiennictwo 102
Pytania kontrolne 102
5.1.1. Systemowe rozumienie rodziny 104
5. Opieka lekarza rodzinnego nad pacjentem w kontekście rodziny 104
5.1. Rola rodziny w zdrowiu i chorobie – Bogusława Franek 104
5.1.2. Cykl życia rodziny 105
5.1.3. Wpływ rodziny na proces chorowania 106
5.1.4. Wpływ choroby przewlekłej na sytuację rodziny 107
5.2.1. Charakterystyka badań przesiewowych 108
5.2. Badania przesiewowe – Sławomir Chlabicz 108
5.2.2. Programy badań przesiewowych i ich rodzaje 109
5.2.3. Pożądane cechy testów przesiewowych 110
5.2.4. Kryteria oceny testu przesiewowego 110
5.2.5. Korzyści i ryzyko związane z zastosowaniem badań przesiewowych 111
5.2.6. Testy przesiewowe do wykrywania schorzeń u dzieci i młodzieży 112
5.2.7. Testy przesiewowe u kobiet w ciąży 113
5.2.8. Testy przesiewowe do wykrywania chorób nowotworowych u osób dorosłych 113
5.2.9. Testy przesiewowe u osób dorosłych do wykrywania chorób nienowotworowych 115
5.3.1. Informacje ogólne 116
5.3. Orzecznictwo lekarskie – Konstanty Radziwiłł 116
5.3.2. Orzekanie w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego 117
5.3.3. Orzekanie w sprawach dotyczących zatrudnienia i nauki 119
5.3.4. Orzekanie w sprawach dotyczących kierowania pojazdami 120
5.3.5. Orzekanie na potrzeby sądów 120
5.3.6. Orzekanie w pozostałych sprawach 121
5.4.1. Definicja 121
5.4. Opieka nad dzieckiem – Agnieszka Jankowska-Zduńczyk 121
Piśmiennictwo 121
5.4.2. Charakterystyka populacji dzieci 122
5.4.3. Opieka nad dzieckiem 124
5.4.4. Profilaktyka 125
Piśmiennictwo 127
5.5.1. Definicje i orzecznictwo 128
5.5. Osoba niepełnosprawna – Małgorzata Prędka 128
5.5.2. Rola rodziny w postępowaniu z osobą niepełnosprawną 130
5.5.3. Rehabilitacja zawodowa 130
5.5.4. Rehabilitacja społeczna 131
5.5.5. Rehabilitacja lecznicza 131
5.5.6. Rola lekarza w postępowaniu z osobą niepełnosprawną 131
5.5.7. Podsumowanie 132
Pytania kontrolne 132
6.1.1. Podstawowe pojęcia i definicje 134
6. Jakość opieki medycznej 134
6.1. Jakość opieki – Tomasz Tomasik, Adam Windak 134
6.1.2. Cykl poprawy jakości 135
6.1.3. Metody zapewnienia jakości 140
6.1.4. Ustawiczny rozwój zawodowy lekarzy rodzinnych 143
Piśmiennictwo 144
Pytania kontrolne 144
6.2.1. Co to jest EBM? 145
6.2.2. Praktykowanie EBM 145
6.2. Elementy EBM – Roman Topór-Mądry, Tomasz Bochenek 145
6.2.3. Metodyka EBM 146
6.2.4. Podsumowanie EBM 154
6.3.1. Farmakoekonomika 155
6.3. Farmakoekonomika i ocena technologii medycznych – Tomasz Bochenek, Roman Topór-Mądry 155
Pytania kontrolne 155
6.3.2. Rodzaje kosztów 156
6.3.3. Rodzaje analiz farmakoekonomicznych 156
6.3.4. Analizy farmakoekonomiczne „krok po kroku” 158
6.3.5. Praktyczne zastosowania analiz farmakoekonomicznych i HTA 160
Piśmiennictwo 161
Pytania kontrolne 161
7.1.1. Wprowadzenie 162
7. Psychologia na potrzeby lekarza rodzinnego – Ewa Wojtyna 162
7.1. Wybrane problemy i zaburzenia psychiczne w okresie adolescencji 162
7.1.2. Wybrane psychologiczne aspekty dojrzewania 163
7.1.3. Adolescent w systemie rodzinnym – implikacje dla lekarza rodzinnego 164
7.1.4. Wybrane problemy i zaburzenia psychiczne – rola lekarza rodzinnego w diagnozie i leczeniu 167
7.2.1. Psychologiczny aspekt wyzwań okresu dorosłości 173
7.2. Wybrane problemy i zaburzenia psychiczne w okresie dorosłości 173
7.2.2. Zaburzenia związane ze stresem i zaburzenia depresyjno-lękowe 174
7.2.3. Nadużywanie substancji psychoaktywnych, leczniczych i suplementów 179
7.2.4. Zachowania zdrowotne 181
7.2.5. Objawy psychiczne jako skutek problemów somatycznych i efekt zażywanych leków 182
7.2.6. Korzyści wtórne z choroby 182
Piśmiennictwo 183
Pytania kontrolne 183
8. Etyka w praktyce lekarza rodzinnego – Maciej Godycki-Ćwirko, Witold Lukas 184
8.1. Wartości, zasady i postawy etyczne 184
8.3.1. Prawa pacjenta 186
8.2. Tajemnica lekarska 186
8.3. Prawa i odpowiedzialność pacjenta 186
8.3.2. Odpowiedzialność pacjenta 188
Pytania kontrolne 188
9. Informatyzacja w podstawowej opiece zdrowotnej – Rafał Kacorzyk 190
9.1. Wprowadzenie 190
9.2. Informatyzacja praktyki podstawowej opieki zdrowotnej 190
9.3. Ochrona danych osobowych 192
9.4. Telemedycyna 193
9.5. Narzędzia informatyczne wspierające lekarza 194
Piśmiennictwo 195
Pytania kontrolne 195
10.1.1. Definicje 196
10.2.1. Podstawowe zabiegi podtrzymywania życia (ABC) 196
10. Stany zagrożenia życia w praktyce lekarza rodzinnego – Wojciech Gaszyński 196
10.1. Reanimacja i resuscytacja 196
10.2. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa 196
10.2.2. Utrzymanie drożności górnych dróg oddechowych 197
10.2.3. Rozpoczęcie sztucznego oddychania 197
10.2.4. Błędy i niebezpieczeństwa związane z wentylacją 199
10.3.1. Pośredni masaż serca 200
10.3. Podjęcie masażu serca – uciskanie klatki piersiowej 200
10.4. Defibrylacje (mechaniczna i elektryczna) 201
10.4.1. Postępowanie w przypadku resuscytacji dzieci poniżej 8. roku życia (pediatric basic life support, BLS-P) 203
10.5.1. A (airway) – utrzymywanie drożności górnych dróg oddechowych 204
10.5.2. B (breathing) – rozpoczęcie sztucznego oddychania 204
10.5.3. C (circulation) – podjęcie masażu serca 204
10.5. Wytyczne Polskiej i Europejskiej Rady Resuscytacji 204
10.5.4. D (drugs) – farmakoterapia 205
10.5.5. E (electrocardiography) – elektrokardiografia 207
10.5.6. F (fibrillation) – defibrylacja 207
10.5.7. Czynniki mogące zwiększać szanse przeżycia pacjenta 208
10.6. Ostra duszność krtaniowa 208
10.7.1. Farmakoterapia w niestabilnej chorobie niedokrwiennej serca 210
10.7.2. Farmakoterapia w zawale mięśnia sercowego (MONA) 210
10.7.3. Leki stosowane w niestabilnej chorobie niedokrwiennej i zawale mięśnia sercowego 210
10.7. Farmakoterapia w niestabilnej chorobie niedokrwiennej serca i zawale mięśnia sercowego 210
10.8.1. Sprzęt 211
10.8.2. Leki 211
10.8. Wyposażenie gabinetu lekarza rodzinnego w zakresie resuscytacji krążeniowo-oddechowej 211
Pytania kontrolne 211
11.1.1. Informacje ogólne 212
11. Choroby serca i nadciśnienie – Jan Henryk Goch, Aleksander Goch 212
11.1. Choroba niedokrwienna serca 212
11.1.2. Podział kliniczny choroby niedokrwiennej serca 213
11.1.3. Diagnostyka i leczenie stabilnej dławicy piersiowej 214
11.1.4. Ostry zespół wieńcowy z uniesieniem odcinka ST – zawał serca z uniesieniem ST (STEMI) 215
11.1.5. Ostry zespół wieńcowy bez uniesienia odcinka ST – zawał serca bez uniesienia ST (NSTEMI) 216
11.1.6. Niestabilna dusznica bolesna 217
11.1.7. Zawał prawej komory serca 217
11.1.8. Powikłania ostrych zespołów wieńcowych 217
11.1.9. Postępowanie po przebyciu ostrego zespołu wieńcowego 223
11.2.1. Rozwarstwienie aorty (tętniak rozwarstwiający aorty) typu A (rozwarstwienie obejmuje aortę wstępującą) i B (rozwarstwienie nie obejmuje aorty wstępującej) 223
11.2.2. Zapalenia osierdzia 223
11.2. Diagnostyka różnicowa bólów w klatce piersiowej 223
11.2.3. Bóle opłucnowe 224
11.2.4. Zatorowość płucna 224
11.2.5. Bóle mięśniowo-stawowe 224
11.2.6. Choroba refluksowa przełyku 224
11.2.7. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy 225
11.2.8. Choroby wątroby i dróg żółciowych 225
11.3.1. Gorączka reumatyczna 225
11.3.2. Pierwotne zapalenie mięśnia sercowego 225
11.3. Zapalenie mięśnia sercowego i wsierdzia 225
11.3.3. Infekcyjne zapalenie wsierdzia (IZW) 226
11.4.1. Kardiomiopatie pierwotne 227
11.4. Kardiomiopatie 227
11.4.2. Kardiomiopatie wtórne 229
11.5.1. Wrodzone wady serca 229
11.5. Wady serca 229
11.5.2. Nabyte wady serca 230
11.6.1. Zaburzenia rytmu 233
11.6. Zaburzenia rytmu i przewodzenia 233
11.6.2. Zaburzenia przewodzenia 239
11.7.1. Ostre zapalenie osierdzia 239
11.7. Choroby osierdzia 239
11.7.2. Zaciskające zapalenie osierdzia 240
11.7.3. Tamponada serca 240
11.8. Choroby serca u kobiet w ciąży 240
11.9. Niewydolność serca 241
11.10.1. Nadciśnienie tętnicze pierwotne 243
11.10. Nadciśnienie tętnicze 243
11.10.2. Nadciśnienie tętnicze wtórne 246
11.10.3. Leczenie nadciśnienia tętniczego 248
Pytania kontrolne 255
12.1.1. Zapalenie płuc (pneumonia) 256
12. Choroby układu oddechowego oraz problemy alergologiczne w praktyce lekarza rodzinnego 256
12.1. Zakażenia układu oddechowego – Iwona Grzelewska-Rzymowska 256
12.1.2. Ostre zapalenie oskrzeli 263
12.2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc – Paweł Górski, Iwona Grzelewska-Rzymowska 264
12.2.1. Fenotypy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc 268
12.2.2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc jako choroba wielonarządowa 268
12.2.3. Całościowa, zindywidualizowana ocena POChP 269
12.2.4. Postępowanie lecznicze 271
12.2.5. Zaostrzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc 278
12.3. Astma – Paweł Górski, Iwona Grzelewska-Rzymowska 279
Pytania kontrolne (do podrozdz. 12.1 i 12.2) 279
12.3.1. Fenotypy astmy 282
12.3.2. Ocena stopnia ciężkości astmy 283
12.3.3. Ocena kontroli astmy 283
12.3.4. Długotrwałe leczenie astmy 284
12.3.5. Astma ciężka (oporna na leczenie) 287
12.3.6. Zaostrzenia astmy 288
12.3.7. Astma z nadwrażliwością na ASA (aspirynę) i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne 289
12.3.8. Astma a ciąża 289
12.3.9. Zespół nakładania astma–POChP 290
12.4. Ostry napad astmy – Paweł Górski 291
Pytania kontrolne 291
12.5. Wstrząs anafilaktyczny – Paweł Górski 293
Pytania kontrolne 293
12.6.1. Odma pourazowa 294
12.6.2. Odma samoistna 294
12.6. Odma opłucnowa – Adam Antczak, Adam Białas, Paweł Górski 294
Pytania kontrolne 294
Pytania kontrolne 295
12.7. Rak płuca – Iwona Grzelewska-Rzymowska 296
12.8. Choroby śródmiąższowe płuc – Wojciech J. Piotrowski 302
Pytania kontrolne 302
12.8.1. Wybrane choroby śródmiąższowe 304
12.8.2. Zadania lekarza rodzinnego 308
12.9. Alergiczny nieżyt nosa – Piotr Kuna, Marta Kołacińska-Flont 308
Pytania kontrolne 308
12.10. Atopowe i kontaktowe zapalenie skóry – Piotr Kuna, Marta Kołacińska-Flont 314
12.11. Pokrzywki i obrzęk naczynioruchowy – Piotr Kuna, Marta Kołacińska-Flont 318
12.12. Obturacyjny bezdech senny w praktyce lekarza rodzinnego – Maciej Król, Dariusz Nowak 321
Pytania kontrolne (do podrozdz. 12.9–12.11) 321
Pytania kontrolne 324
13. Podstawy onkologii – Piotr Potemski 326
13.1.1. Profilaktyka pierwotna 327
13.1. Profilaktyka pierwotna i wtórna 327
13.1.2. Profilaktyka wtórna 328
13.2.1. Nieprawidłowe krwawienia 329
13.2.2. Niegojące się owrzodzenia skóry lub błon śluzowych 329
13.2.3. Zmiany barwnikowe, które zmieniają swój wygląd lub powiększają się 329
13.2.4. Chrypka 329
13.2.5. Kaszel 329
13.2. Najczęstsze objawy wskazujące na konieczność wdrożenia diagnostyki w kierunku choroby nowotworowej 329
13.2.10. Objawy dysuryczne 330
13.2.11. Utrata ciężaru ciała, przewlekła gorączka, osłabienie 330
13.2.12. Ból 330
13.2.13. Guz 330
13.2.6. Niedokrwistość 330
13.2.7. Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego 330
13.2.8. Objawy dyspeptyczne 330
13.2.9. Zaburzenia połykania 330
13.3. Zasady postępowania w wybranych objawach i stanach towarzyszących chorobie nowotworowej 330
13.3.1. Ból 331
13.3.2. Duszność 335
13.3.3. Gorączka 335
13.3.4. Infekcje 335
13.3.5. Krwawienie 336
13.3.6. Niedokrwistość 336
13.3.7. Biegunka 336
13.3.10. Oliguria 337
13.3.11. Niedrożność przewodu pokarmowego 337
13.3.8. Obrzęki 337
13.3.9. Powikłania zakrzepowo-zatorowe 337
13.3.12. Stany psychiatryczne 338
13.3.13. Zespół ciasnoty śródczaszkowej (obrzęk mózgu) 338
13.3.14. Zespół żyły głównej górnej 338
13.3.15. Hiperkalcemia 338
13.4.1. Powikłania hematologiczne 338
13.4. Postępowanie u chorych z wybranymi objawami niepożądanymi leczenia przeciwnowotworowego 338
13.4.2. Nudności i wymioty 339
13.4.3. Zapalenie błon śluzowych jamy ustnej i przewodu pokarmowego 339
13.4.4. Uszkodzenie układu krążenia 340
13.5.1. Rak piersi 340
13.5.2. Rak jelita grubego 340
13.5.3. Rak płuca 340
13.5.4. Rak gruczołu krokowego 340
13.5. Badania kontrolne po zakończonym leczeniu onkologicznym 340
Pytania kontrolne 341
14.1.1. Zgaga (łac. pyrosis) 342
14.1.2. Choroba refluksowa (GERD) 342
14.1.3. Dysfagia 342
14. Choroby układu pokarmowego w praktyce lekarza rodzinnego – Maciej Gonciarz, Zbigniew Gonciarz 342
14.1. Objawy chorobowe ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego 342
14.1.4. Zaburzenia motoryki przełyku 343
14.1.5. Zakażenie bakteriami Helicobacter pylori 344
14.1.6. Profilaktyka uszkodzeń przewodu pokarmowego wywołanych niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ) 344
14.1.7. Rak przełyku 345
14.1.8. Zapalenia żołądka 345
14.1.9. Wrzód trawienny żołądka i dwunastnicy 346
14.1.10. Rak żołądka 347
14.2.1. Choroba trzewna (celiakia) 347
14.2. Choroby jelita cienkiego 347
14.2.2. Wrażliwość na gluten niezwiązana z celiakią 348
14.2.3. Alergie pokarmowe i nietolerancje pokarmowe 348
14.2.4. Niedokrwienie jelit 348
14.2.5. Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego 349
14.2.6. Guzy jelita cienkiego 349
14.3.1. Biegunka 349
14.3. Objawy chorobowe ze strony dolnego odcinka przewodu pokarmowego 349
14.3.2. Choroby czynnościowe jelit 350
14.3.3. Choroby jelita grubego 350
14.4.1. Interpretacja laboratoryjnych testów wątrobowych 355
14.4. Choroby wątroby 355
14.4.2. Ocena zdolności syntetyzujących hepatocytów 356
14.4.3. Badania wskazujące na etiologię chorób wątroby 356
14.4.4. Zapalenia wątroby 357
14.4.5. Metaboliczne choroby wątroby 359
14.4.6. Alkoholowe choroby wątroby 360
14.4.7. Niealkoholowe stłuszczeniowe choroby wątroby (non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD) 361
14.4.8. Autoimmunologiczne choroby wątroby 361
14.4.10. Marskość wątroby 363
14.4.9. Polekowe uszkodzenia wątroby (drug induced liver injury, DILI) 363
14.4.11. Choroby naczyniowe wątroby 366
14.4.12. Zmiany ogniskowe wątroby 367
14.4.13. Pierwotne nowotwory złośliwe wątroby 368
14.5.1. Kamica żółciowa 369
14.5.2. Kamica pęcherzyka żółciowego 369
14.5. Choroby dróg żółciowych 369
14.5.3. Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego 370
14.5.4. Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego 370
14.5.5. Kamica przewodowa 370
14.6.1. Ostre zapalenie trzustki (OZT) 371
14.6. Choroby trzustki 371
14.6.2. Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) 372
14.6.3. Autoimmunologiczne zapalenie trzustki (AZT) 372
14.6.4. Rak trzustki 372
Pytania kontrolne 373
15. Problemy pediatryczne w praktyce lekarza rodzinnego 374
15.1. Opieka nad noworodkiem – Urszula Godula-Stuglik 374
15.1.1. Pielęgnacja skóry i kikuta pępowiny 375
15.1.2. Odrębności badania przedmiotowego noworodka 376
15.1.3. Żywienie noworodka 378
15.1.4. Szczepienia u noworodków – obowiązki lekarza rodzinnego 382
15.1.5. Najczęstsze problemy zdrowotne noworodka 382
15.1.6. Noworodek matki HIV (+) 389
15.1.7. Postępowanie z noworodkiem z letalną wadą rozwojową (zgodnie z zasadami Deklaracji Helsińskiej i Dyrektywą Unii Europejskiej) 390
15.1.8. Wizyta patronażowa 390
15.2. Wybrane aspekty relacji lekarz–rodzice–dziecko – Witold Lukas, Aleksandra Oleksiak 391
15.2.1. Podejmowanie decyzji o udaniu się do lekarza 393
15.2.2. Wzajemne oddziaływanie – budowanie kontaktu 395
15.2.3. Definiowanie problemu zdrowotnego pacjenta 398
15.2.4. Wyjaśnienie sytuacji zdrowotnej pacjenta 401
15.2.5. Ustalenie zakresu zgodności poglądów i planu działania (sformułowanie zaleceń lekarskich) 401
15.3.1. Podstawowe prawa rozwoju dziecka 402
15.3. Ocena rozwoju psychoruchowego niemowlęcia i małego dziecka – Witold Lukas, Elżbieta Mizgała-Izworska 402
15.3.2. Metody oceny rozwoju psychoruchowego dostępne w praktyce lekarza rodzinnego 403
15.3.3. Czynniki wpływające negatywnie na prawidłową ocenę rozwoju psychoruchowego 403
15.3.4. Funkcjonalna diagnostyka rozwojowa jako ocena kompleksowa rozwoju dziecka 404
15.3.5. Badanie niemowlęcia według Vojty 410
15.4.1. Wskaźniki prawidłowego wzrastania i dojrzewania 414
15.4. Ocena rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka w wieku od 3 do 18 lat – Maria Rybakowa 414
15.4.2. Rozwój psychiczny w okresie wczesnego dzieciństwa, szkolnym i pokwitania – metody oceny 432
15.5.1. Żywienie dzieci w 1. roku życia 433
15.5. Żywienie dzieci zdrowych – Janusz Książyk 433
15.5.2. Żywienie dzieci w 2.–3. roku życia 435
Piśmiennictwo 436
15.6.1. Zapobieganie krzywicy 438
15.6. Prewencja w wieku rozwojowym – Witold Lukas 438
15.6.2. Zapobieganie próchnicy 443
15.6.3. Profilaktyczne badanie lekarskie populacji w wieku rozwojowym – Mirosław Ruciński 447
15.7.1. Podstawy prawne wykonywania szczepień ochronnych 453
15.7. Szczepienia ochronne w praktyce lekarza rodzinnego – Honorata Błaszczyk 453
Piśmiennictwo 453
15.7.2. Organizacja punktu szczepień 455
15.7.3. Ogólne zasady wykonywania szczepień 456
15.7.4. Realizacja szczepień ochronnych w sytuacjach szczególnych 458
15.7.5. Objawy niepożądane i przeciwwskazania do szczepień 460
Piśmiennictwo 461
15.8.1. Ostre epizody w codziennej praktyce ambulatoryjnej 462
15.8. Częstość występowania chorób wieku dziecięcego – Urszula Godula-Stuglik 462
15.8.2. Wybrane choroby uwarunkowane genetycznie i choroby metaboliczne 466
15.8.3. Choroby przewlekłe 468
15.9.1. Gorączka – definicja i charakter zjawiska 473
15.9.2. Pirogeneza 473
15.9. Dziecko z gorączką – codzienny gość w poradni i szpitalnym oddziale ratunkowym – Jacek Grygalewicz 473
15.9.3. Gorączka u dzieci – występowanie 475
15.9.4. Stan gorączkowy – komponenty 475
15.9.5. Bardzo wysoka gorączka i hipertermia 475
15.9.6. Gorączka: granica bezpieczeństwa 476
15.9.7. Gorączka jako sojusznik 476
15.9.8. Postępowanie przeciwgorączkowe 476
15.9.10. Gorączka niejasnego pochodzenia u dzieci (fever of unknown origin, FUO; fever without source, FWS) 478
15.9.9. Miejsca i sposoby mierzenia ciepłoty ciała u dzieci 478
15.9.11. Gorączki okresowe 480
Piśmiennictwo 481
15.10.1. Patofizjologia i leczenie objawowe zakażeń dróg oddechowych 482
15.10. Symptomatologia i leczenie chorób układu oddechowego – Andrzej Radzikowski, Aleksandra Banaszkiewicz 482
15.10.2. Podstawy racjonalnej antybiotykoterapii w zakażeniach dróg oddechowych 488
15.11.1. Wymioty 496
15.11.2. Bóle brzucha 496
15.11. Symptomatologia najczęściej występujących chorób układu pokarmowego – Jerzy Socha 496
15.11.3. Biegunka 498
15.11.4. Nieswoiste zapalenie jelit 499
15.11.5. Zaparcia 500
15.11.6. Żółtaczka 500
15.11.7. Ostra i przewlekła niewydolność wątroby 502
15.11.8. Niedożywienie 502
15.12.1. Fizjologiczne odrębności układu krążenia w wieku rozwojowym 504
15.12. Diagnostyka i leczenie chorób układu krążenia w wieku rozwojowym – Lesław Szydłowski, Maria Popczyńska-Marek 504
15.12.2. Symptomatologia wad i chorób serca 507
15.12.3. Badania pomocnicze w podstawowej diagnostyce układu krążenia 508
15.12.4. Postępowanie doraźne w stanach naglących pochodzenia kardiogennego 513
15.12.5. Udział i rola lekarza rodzinnego w kompleksowym leczeniu wad i chorób serca u dzieci 519
15.13.1. Podział niedokrwistości 521
15.13.2. Podstawowe badania laboratoryjne 521
15.13.3. Niedokrwistości niedoborowe 521
15.13. Wybrane problemy z zakresu hematologii – Danuta Sońta-Jakimczyk 521
15.13.4. Zwiększony rozpad krwinek czerwonych (niedokrwistość hemolityczna) 523
15.13.5. Sferocytoza wrodzona 523
15.13.6. Hemoglobinopatie 523
15.13.7. Skazy krwotoczne 524
15.13.8. Białaczki i chłoniaki złośliwe 528
15.13.9. Powiększone węzły chłonne 530
15.14. Wybrane problemy endokrynologiczne – Maria Rybakowa 532
15.14.1. Opóźnione wzrastanie 533
15.14.2. Choroby tarczycy u dzieci i młodocianych 536
15.14.3. Zaburzenia odżywiania 539
15.14.4. Wrodzony przerost nadnerczy 543
15.14.5. Choroba i zespół Cushinga 544
15.15.1. Gorączka reumatyczna 545
15.15. Reumatologia wieku rozwojowego – Lidia Rutkowska-Sak 545
15.15.2. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) 546
15.15.3. Młodzieńcze zapalenie skórno-mięśniowe (MZSM) 549
15.15.4. Toczeń rumieniowaty układowy (TRU) 550
15.15.5. Twardzina 551
15.15.6. Zapalenia naczyń 552
15.16. Pediatria metaboliczna na potrzeby lekarza rodzinnego – Ewa Pronicka 554
Piśmiennictwo 554
15.16.1. Rola i zasady konsultacji metabolicznej w pracy lekarza rodzinnego 557
15.16.2. Formy konsultacji metabolicznej 559
15.16.3. Szczegółowa symptomatologia wad metabolizmu 560
15.17. Problemy nastolatków i młodocianych w praktyce lekarza rodzinnego – Maria Rybakowa 562
15.17.1. Układ hormonalny w okresie pokwitania i dojrzewania 563
15.17.2. Konstytucyjne opóźnienie wzrostu i rozwoju 564
15.17.3. Zaburzenia miesiączkowania u dziewcząt 565
15.17.4. Hirsutyzm 566
15.17.5. Ginekomastia 566
15.17.6. Psychospołeczne zaburzenia wieku młodzieńczego i ich profilaktyka 566
15.18.1. Podstawowe badania w diagnostyce chorób układu moczowego 568
15.18. Wybrane zagadnienia z nefrologii dziecięcej w praktyce lekarza rodzinnego – Danuta Zwolińska 568
15.18.2. Wskaźniki funkcji nerek 571
15.18.3. Diagnostyka radiologiczna chorób układu moczowego 571
15.18.4. Zakażenie układu moczowego u dzieci 572
15.18.5. Kamica układu moczowego 580
15.18.6. Moczenie nocne 583
15.18.7. Kłębuszkowe zapalenie nerek (KZN) 589
15.18.8. Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek (OKZN) 589
15.18.9. Nefropatia IgA 590
15.18.10. Zewnątrzwłośniczkowe kłębuszkowe zapalenie nerek 591
15.18.11. Błoniaste kłębuszkowe zapalenie nerek (nefropatia błoniasta) 592
15.18.12. Błoniastorozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek (mezangiokapilarne kłębuszkowe zapalenie nerek) 593
15.18.13. Zespół nerczycowy (ZN) 594
15.18.14. Ostre uszkodzenie nerek (acute kidney injury, AKI) 598
15.18.15. Przewlekła choroba nerek (PChN) 602
Piśmiennictwo 604
15.19. Wady postawy. Skrzywienia kręgosłupa – Ireneusz M. Kowalski 605
Piśmiennictwo 621
15.20.1. Rany 622
15.20. Problemy chirurgii dziecięcej – Józef Dzielicki, Wojciech Korlacki 622
15.20.2. Zakażenia tkanek miękkich 625
15.20.3. Złamania kości 627
15.20.4. Stłuczenia, skręcenia i zwichnięcia 628
15.20.5. Oparzenia 629
15.20.6. Obrażenia i schorzenia chirurgiczne w obrębie głowy 631
15.20.7. Schorzenia chirurgiczne w obrębie szyi 633
15.20.8. Urazy, wady rozwojowe i schorzenia klatki piersiowej 634
15.20.9. Urazy i schorzenia chirurgiczne jamy brzusznej 639
15.20.10. Pojęcia „ostrego brzucha” i „ostrej moszny” 643
15.20.11. Wady zewnętrznych narządów płciowych 643
15.20.12. Podstawowe zasady znieczulania 645
15.20.13. Współpraca z oddziałem chirurgii jednego dnia 646
15.20.14. Chirurgia małoinwazyjna 647
15.21.1. Choroby wysypkowe 648
15.21. Najczęstsze choroby zakaźne – Urszula Godula-Stuglik 648
15.21.2. Inne choroby zakaźne 653
15.21.3. Choroby odzwierzęce 656
15.22.1. Drogi zakażenia HIV 660
15.22. Problemy HIV i AIDS u dzieci i młodzieży – Magdalena Marczyńska, Małgorzata Szczepańska-Putz 660
15.22.2. Przebieg zakażenia wertykalnego HIV u dzieci 661
15.22.3. Diagnostyka dzieci matek HIV-dodatnich 661
15.22.4. Klasyfikacja zakażenia HIV u dzieci 662
15.22.5. Zasady leczenia zakażenia HIV 663
15.22.6. Profilaktyka zakażeń oportunistycznych 664
15.22.7. Program szczepień ochronnych 665
Pytania kontrolne 666
16.1.1. Anatomia żeńskich narządów płciowych 668
16.1.2. Cykl miesiączkowy 668
16. Problemy położnictwa i ginekologii w praktyce lekarza rodzinnego – Jacek Suzin, Wiesław Tyliński, Grzegorz Surkont, Edyta Wlaźlak, Maria Szubert, Katarzyna Kowalczyk-Amico 668
16.1. Fizjologia układu rozrodczego 668
16.1.3. Zapłodnienie 670
16.1.4. Menopauza 670
16.1.5. Badanie ginekologiczne 671
16.2.1. Nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych 672
16.2. Stany nagłe w ginekologii 672
16.2.2. Stany zapalne żeńskich narządów płciowych 674
16.2.3. Bóle podbrzusza 679
16.3. Uroginekologia 680
16.3.1. Dolegliwości w obrębie pęcherza moczowego i cewki moczowej 681
16.3.2. Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu i pęcherza nadreaktywnego 682
16.3.3. Inne postacie nietrzymania moczu 685
16.3.4. Zaburzenia statyki 685
16.3.5. Skierowanie pacjentki z dolegliwościami uroginekologicznymi do specjalisty z dziedziny uroginekologii 686
16.4. Ciąża i stany nagłe w położnictwie 686
16.4.1. Określanie długości trwania ciąży i spodziewanego terminu porodu 689
16.4.2. Zmiany ogólnoustrojowe w przebiegu ciąży 690
16.4.3. Ogólne zalecenia dla ciężarnych 691
16.4.4. Poród 691
16.4.5. Połóg 692
16.4.6. Patologia połogu 693
16.4.7. Stany nagłe w położnictwie 694
16.5.1. Antykoncepcja 695
16.5. Leczenie hormonalne w ginekologii 695
16.5.2. Menopauza 705
16.5.3. Leczenie hormonalne z innych wskazań 708
16.6.1. Przyczyny niepłodności 708
16.6. Niepłodność 708
16.6.2. Metody umożliwiające ocenę owulacji 710
16.6.3. Badanie nasienia 710
16.6.4. Metody stosowane w medycynie rozrodu 711
16.7.1. Rak sromu 711
16.7. Onkologia ginekologiczna 711
16.7.2. Rak pochwy 712
16.7.3. Rak szyjki macicy 713
16.7.4. Rak endometrium 714
16.7.5. Rak jajnika 715
16.7.6. Rozrosty i nowotwory trofoblastu 717
Pytania kontrolne 718
17. Cukrzyca – Józef Drzewoski 720
17.1. Patogeneza cukrzycy 721
17.2. Główne czynniki sprzyjające rozwojowi T2DM 723
17.3. Insulinooporność 724
17.4. Osłabienie czynności i redukcja masy komórek β 725
17.5.1. Kryteria rozpoznania cukrzycy 726
17.5. Rola lekarza medycyny rodzinnej w zapobieganiu stanom hiperglikemicznym (prediabetes i cukrzyca) oraz ich leczeniu 726
17.5.2. Leczenie zaburzeń gospodarki węglowodanowej 728
17.6. Podsumowanie 731
Pytania kontrolne 732
18. Podstawy otorynolaryngologii dla dorosłych i dzieci – red. J. Bożydar Latkowski 734
18.1. Wybrane choroby uszu oraz współistniejące uszkodzenia słuchu i układu równowagi – J. Bożydar Latkowski, Alina Morawiec-Sztandera 734
18.1.1. Narząd słuchu 734
18.1.2. Układ równowagi 743
18.2.1. Nos i zatoki przynosowe 747
18.2. Częste choroby nosa, gardła i krtani oraz stany zakłócające ich sprawność – J. Bożydar Latkowski, Jerzy Kopczyński 747
18.2.2. Gardło 754
18.2.3. Krtań 758
18.3.1. Stany nagłe w otolaryngologii dziecięcej 761
18.3. Otorynolaryngologia dziecięca – Anna Zakrzewska 761
18.3.2. Najczęstsze choroby laryngologiczne u dzieci 763
Pytania kontrolne 767
19.1.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 768
19. Choroby reumatyczne w praktyce lekarza rodzinnego – Irena Zimmermann-Górska 768
19.1. Uogólnione choroby tkanki łącznej 768
19.1.2. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów 771
19.1.3. Toczeń rumieniowaty układowy 771
19.1.4. Twardzina układowa 772
19.1.5. Zapalenie wielomięśniowe 772
19.1.6. Zespół antyfosfolipidowy 773
19.1.7. Polimialgia reumatyczna 773
19.1.8. Zespół Sjögrena 774
19.1.9. Rumień guzowaty 775
19.2.1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 775
19.2. Spondyloartropatie 775
19.2.2. Łuszczycowe zapalenie stawów 778
19.2.3. Reaktywne zapalenie stawów 779
19.3. Zapalenia stawów spowodowane bezpośrednio zakażeniem bakteryjnym 780
19.4. Zapalenie stawów wywoływane przez kryształy 781
19.4.1. Dna moczanowa 782
19.5. Choroba zwyrodnieniowa stawów 784
19.6. Osteoporoza 786
19.7.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 788
19.7.2. Toczeń rumieniowaty układowy 788
19.7.3. Zespół antyfosfolipidowy 788
19.7.4. Leczenie farmakologiczne chorób reumatycznych w okresie ciąży i karmienia piersią 788
19.7. Choroby reumatyczne a ciąża 788
Pytania kontrolne 789
20.1.1. Bóle głowy 790
20. Problemy neurologiczne w praktyce lekarza rodzinnego – Antoni Prusiński 790
20.1. Diagnostyka najczęstszych objawów i zaburzeń neurologicznych 790
20.1.2. Zawroty głowy 792
20.1.3. Bóle barku 793
20.1.4. Bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej 793
20.1.5. Zaburzenia czynności ruchowych 793
20.1.6. Zaburzenia przytomności 794
20.1.7. Zaburzenia mowy 795
20.1.8. Zaburzenia snu 796
20.2.1. Choroby naczyniowe mózgu 797
20.2. Krótki przegląd ważniejszych jednostek chorobowych i zespołów w neurologii 797
20.2.2. Urazy mózgu 800
20.2.3. Guzy mózgu 801
20.2.4. Zatrucia układu nerwowego 802
20.2.5. Wybrane choroby zwyrodnieniowe i metaboliczne 802
20.2.6. Stwardnienie rozsiane 803
20.2.7. Padaczka 804
20.2.8. Migrena i inne samoistne bóle głowy 805
20.2.10. Bólowe zespoły korzeniowe 807
20.2.9. Uszkodzenia pojedynczych nerwów (mononeuropatie) 807
20.2.11. Polineuropatie 808
20.2.12. Choroby mięśni i nerwowo-mięśniowe 809
20.2.13. Zaburzenia neurologiczne w chorobach ogólnoustrojowych i narządów wewnętrznych 810
Pytania kontrolne 811
21. Problemy chirurgiczne i choroby naczyń w praktyce lekarza rodzinnego – Ryszard Markert 812
21.1. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego 812
21.2. Kamica żółciowa 813
21.3.1. Żółtaczka mechaniczna 814
21.3.2. Wirusowe zapalenie wątroby 814
21.3. Żółtaczka jako objaw 814
21.4. Ostre zapalenie trzustki 815
21.5.1. Niedrożność wysoka 816
21.5.2. Niedrożność niska 816
21.5. Niedrożność jelit 816
21.6.1. Przepuklina pachwinowa i udowa 817
21.6. Uwięźnięcie przepukliny zewnętrznej 817
21.6.2. Przepuklina pępkowa 818
21.7.1. Rak sutka 818
21.7. Choroby sutka 818
21.7.2. Zapalenie i ropień sutka 819
21.8. Choroby naczyń 819
21.8.1. Choroby układu tętniczego 820
21.8.2. Choroby układu żylnego 822
21.9. Proktologia 824
21.10.1. Zakażenia skóry i tkanki podskórnej 826
21.10. Chirurgia ambulatoryjna 826
21.10.2. Kończyna górna 827
21.10.3. Kaszak 830
21.10.4. Brodawki skórne 831
21.10.5. Rak skóry 831
21.10.6. Kończyna dolna 831
Pytania kontrolne 833
22. Podstawowe problemy rehabilitacji w praktyce lekarza rodzinnego 834
22.1. Metody lecznicze stosowane w rehabilitacji medycznej – Jolanta Kujawa, Jolanta Taczała, Agnieszka Zawadzka, Kamila Gworys 834
22.1.1. Kinezyterapia 835
22.1.2. Metody neurofizjologiczne 838
22.1.3. Fizykoterapia 839
22.1.4. Masaż leczniczy 841
22.2.1. Rehabilitacja w przypadku chorób i zaburzeń wieku rozwojowego 842
22.2. Wybrane zagadnienia z rehabilitacji medycznej – Jolanta Kujawa, Jolanta Taczała, Agnieszka Zawadzka, Kamila Gworys 842
22.2.2. Rehabilitacja osób starszych 845
22.2.3. Rehabilitacja kardiologiczna 847
22.2.4. Rehabilitacja osób z chorobami układu oddechowego 848
22.2.5. Rehabilitacja osób z chorobami reumatycznymi 851
Pytania kontrolne 854
22.3. Rehabilitacja głosu u chorych po laryngektomii całkowitej – Alina Morawiec-Sztandera 855
Piśmiennictwo (do podrozdz. 22.1 i 22.2) 855
22.4. Rehabilitacja słuchu – Elżbieta Malenda-Modzelewska, J. Bożydar Latkowski 857
Pytania kontrolne 857
22.4.1. Zasada rehabilitacji głuchot (metoda klasyczna) 860
Pytania kontrolne 861
23. Problemy osób starszych w praktyce lekarza rodzinnego – Krzysztof Socha, Tomasz Kostka 862
23.1. Starzenie się człowieka 862
23.1.1. Chorobowość osób starszych 863
23.1.2. Całościowa ocena geriatryczna 864
23.2.1. Upadki 865
23.2. Wybrane geriatryczne jednostki i stany chorobowe 865
23.2.2. Zespół słabości (zespół kruchości, frailty syndrome) 866
23.2.3. Otępienie 867
23.2.4. Nietrzymanie moczu 869
23.2.5. Nietrzymanie stolca 870
23.2.6. Odleżyny 871
23.2.7. Odmienny obraz kliniczny chorób u osób starszych 873
Piśmiennictwo 875
Pytania kontrolne 875
24. Podstawy farmakologii klinicznej – Józef Drzewoski, Agnieszka Śliwińska 878
Pytania kontrolne 882
25. Choroby układu krwiotwórczego w praktyce lekarza rodzinnego – Tadeusz Robak, Krzysztof Chojnowski, Piotr Smolewski, Halina Urbańska-Ryś, Agata Wrzesień-Kuś 884
25.1. Najczęściej występujące niedokrwistości 884
25.1.1. Niedokrwistość z niedoboru żelaza 886
25.1.2. Niedokrwistości megaloblastyczne 887
25.1.3. Niedokrwistości hemolityczne 888
25.1.4. Niedokrwistość aplastyczna 889
25.2.1. Naczyniowe skazy krwotoczne 890
25.2. Skazy krwotoczne 890
25.2.2. Skazy krwotoczne małopłytkowe 892
25.2.3. Skazy krwotoczne osoczowe 895
25.3. Ostre białaczki 898
25.4. Przewlekłe nowotwory mieloproliferacyjne 903
25.4.1. Przewlekła białaczka szpikowa (CML) 904
25.4.2. Czerwienica prawdziwa (PV) 905
25.4.3. Nadpłytkowość samoistna (ET) 906
25.4.4. Pierwotna mielofibroza (PMF) 907
25.5. Chłoniaki złośliwe 908
25.5.1. Chłoniaki nie-Hodgkina (NHL) 909
25.5.2. Chłoniak Hodgkina 911
25.5.3. Przewlekła białaczka limfocytowa 913
25.5.4. Szpiczak mnogi 914
Pytania kontrolne 916
26.1.1. Badania diagnostyczne w chorobach tarczycy 918
26. Choroby układu endokrynnego i choroby metaboliczne w praktyce lekarza rodzinnego 918
26.1. Choroby tarczycy – Jolanta Kunert-Radek 918
26.1.2. Nadczynność tarczycy 921
26.1.3. Niedoczynność tarczycy 924
26.1.4. Wole obojętne rozlane i guzkowe 926
26.1.5. Rak tarczycy 927
26.1.6. Zapalenia tarczycy 929
26.1.7. Incydentaloma tarczycy 930
26.2.1. Układ podwzgórzowo-przysadkowy – nadrzędna rola w układzie endokrynnym 931
26.2. Choroby przysadki – Jolanta Kunert-Radek 931
Pytania kontrolne 931
26.2.2. Nadczynność przysadki 932
26.2.3. Niedoczynność przysadki 936
26.2.4. Incydentaloma przysadki 937
26.3.1. Regulacja czynności hormonalnej kory nadnerczy 938
26.3. Choroby kory nadnerczy – Henryk Stępień 938
Piśmiennictwo 938
Pytania kontrolne 938
26.3.2. Niedoczynność kory nadnerczy 939
26.3.3. Nadczynność kory nadnerczy 942
26.3.4. Wskazania i przeciwwskazania do kortykoterapii 945
26.3.5. Rakowiak 948
26.4.1. Nadczynność przytarczyc 950
26.4. Pierwotna nadczynność gruczołów przytarczycznych – Jan Komorowski 950
Pytania kontrolne 950
26.4.2. Niedoczynność przytarczyc 952
26.4.3. Hipokalcemia 952
26.5.1. Otyłość 953
26.5. Otyłość i jadłowstręt psychiczny – Jan Komorowski 953
Pytania kontrolne 953
26.5.2. Jadłowstręt psychiczny 956
Pytania kontrolne 958
27.1.1. Braki i ubytki kończyny 960
27.1.2. Przerosty kończyn 960
27.1.3. Wrodzony zrost promieniowo-łokciowy 960
27. Podstawy chorób narządu ruchu 960
27.1. Wady wrodzone narządu ruchu – Marek Synder 960
27.1.4. Rozwojowa (zwana dawniej wrodzoną) dysplazja stawu biodrowego (developmental dysplasia of the hip, DDH) 961
27.2.1. Wrodzone wysokie ustawienie łopatki (tzw. choroba Sprengla) 962
27.2.2. Klatka piersiowa lejkowata 962
27.2. Wady wrodzone klatki piersiowej – Marek Synder 962
27.2.3. Klatka piersiowa kurza (pectus carinatum) 963
27.2.4. Wrodzony kręcz szyi (torticollis) 963
27.3. Wady postawy – Marek Synder 963
27.3.1. Plecy okrągłe 964
27.3.2. Boczne skrzywienie kręgosłupa, tzw. skolioza 964
27.3.3. Zaburzenia statyki 965
27.4.1. Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego 966
27.4. Zmiany zwyrodnieniowe stawów – Marek Synder 966
27.4.2. Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego 967
27.4.3. Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa 968
27.4.4. Zmiany zwyrodnieniowe stawu ramiennego 968
27.5. Postępowanie po urazach narządu ruchu – Andrzej Grzegorzewski 968
27.5.1. Postępowanie u pacjentów z opatrunkiem gipsowym 969
27.5.2. Postępowanie po urazach więzadłowo-torebkowych 969
27.6. Zmiany przeciążeniowe narządu ruchu – Andrzej Grzegorzewski 970
Pytania kontrolne 971
28. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa – zespoły bólowe – Andrzej Radek, Maciej Radek 972
28.1. Rola krążka międzykręgowego i jego patologia 972
28.2. Diagnostyka chorób zwyrodnieniowych kręgosłupa 972
28.3. Procesy chorobowe krążka międzykręgowego 973
28.4. Leczenie 975
Pytania kontrolne 976
29.1. Krwiomocz 978
29. Problemy urologiczne w praktyce lekarza rodzinnego – Andrzej Prelich 978
29.2. Tamponada pęcherza moczowego 979
29.3. Ostre zapalenie pęcherza moczowego 979
29.4. Zatrzymanie moczu 980
29.5. Ostre zapalenie gruczołu krokowego 981
29.6. Kolka nerkowa 981
29.7. Zakażone wodonercze 982
29.8. Zapalenie najądrza i jądra 982
29.9. Skręt jądra 982
29.10. Zgorzel Fourniera 983
29.11. Guzy jądra 983
29.12. Rak stercza 984
29.13. Parafimoza (zadzierzgnięcie napletka) 984
29.14. Uraz nerki 985
29.15. Uraz pęcherza moczowego 985
29.16. Uraz cewki moczowej 985
29.17. Urazy moszny i jąder 986
Piśmiennictwo 986
Pytania kontrolne 986
30.1.1. Zapalenie mieszków włosowych (folliculitis) 988
30.1.2. Czyrak (furunculus) 988
30. Podstawowe problemy dermatologii w praktyce lekarza rodzinnego 988
30.1. Zakażenia bakteryjne – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 988
30.1.3. Róża (erysipelas) 989
30.1.4. Liszajec zakaźny (impetigo contagiosa) 989
30.1.5. Niesztowica (ecthyma) 990
30.2.1. Gruźlica toczniowa (tuberculosis luposa) 990
30.3.1. Grzybica skóry gładkiej (tinea cutis glabrae) 990
30.2. Gruźlica – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 990
30.3. Grzybice skóry – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 990
30.3.2. Grzybica stóp (tinea pedis) 991
30.3.3. Grzybica paznokci (tinea unguium) 991
30.3.4. Łupież pstry (pityriasis versicolor) 992
30.4.1. Świerzb (scabies) 992
30.4.2. Wszawica głowowa (pediculosis capillitii) 992
30.4. Zakażenia pasożytnicze – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 992
30.5.1. Półpasiec (zoster) 993
30.5.2. Opryszczka zwykła (herpes simplex) 993
30.5. Choroby wirusowe – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 993
30.5.3. Brodawki zwykłe (verrucae vulgares) 994
30.6.1. Rumień wielopostaciowy wysiękowy (erythema exsudativum multiforme) 995
30.6.2. Toksyczna nekroliza naskórka (toxic epidermal necrolysis, syndroma Lyell – zespół Lyella) 995
30.6. Rumienie – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 995
30.6.3. Rumień guzowaty (erythema nodosum) 996
30.7. Atopowe zapalenie skóry 996
30.8. Łuszczyca zwyczajna (psoriasis vulgaris) – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 996
30.9.1. Pęcherzyca (pemphigus) 997
30.9. Choroby pęcherzowe – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 997
30.9.2. Pemfigoid 998
30.9.3. Opryszczkowate zapalenie skóry (dermatitis herpetiformis, morbus Duhring – choroba Dühringa) 998
30.10.1. Zmiany skórne w przebiegu tocznia rumieniowatego 999
30.10. Choroby tkanki łącznej – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 999
30.10.2. Zmiany skórne w przebiegu zapalenia skórno-mięśniowego 1000
30.10.3. Twardzina układowa (systemic sclerosis) 1000
30.10.4. Twardzina ograniczona (morphea, sclerodermia circumscripta) 1001
30.11. Owrzodzenie goleni 1002
30.12. Trądzik – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 1002
30.13.1. Rak podstawnokomórkowy (basal cell carcinoma, BCC) 1003
30.13.2. Rak kolczystokomórkowy (carcinoma spinocellulare) 1003
30.13. Nowotwory skóry – Anna Woźniacka, Anna Sysa-Jędrzejowska 1003
30.13.3. Czerniak złośliwy (melanoma malignum) 1004
Pytania kontrolne (do podrozdz. 30.1–30.13) 1004
30.14.1. Kiła (lues, syphilis) 1005
30.14. Choroby przenoszone drogą płciową – Jolanta Dorota Torzecka 1005
30.14.2. Rzeżączka (gonorrhoea) 1006
30.14.3. Nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej 1008
Pytania kontrolne 1009
31.1.1. Grzybice nosa i zatok przynosowych 1010
31. Niektóre postacie grzybic – Piotr Kurnatowski, Anna J. Kurnatowska 1010
31.1. Grzybice układu oddechowego 1010
31.1.2. Grzybice krtani 1011
31.1.3. Grzybice dolnych dróg oddechowych 1012
31.2.1. Grzybice jamy ustnej i gardła 1015
31.2. Grzybice układu pokarmowego 1015
31.2.2. Grzybice przełyku, żołądka i jelit 1017
31.3. Grzybice wieloogniskowe i uogólnione 1018
Piśmiennictwo 1020
Pytania kontrolne 1020
32.1.1. Zapalenie kątów ust (zajady) 1022
32.1.2. Zapalenie jamy ustnej protetyczne (stomatopatia protetyczna) 1022
32. Podstawowe choroby jamy ustnej – Anna J. Kurnatowska, Piotr Kurnatowski 1022
32.1. Choroby jamy ustnej przebiegające z zanikiem błony śluzowej 1022
32.1.3. Zapalenie jamy ustnej w przebiegu cukrzycy 1023
32.2. Choroby jamy ustnej przebiegające z wytwarzaniem aft 1023
32.3.1. Zapalenie jamy ustnej białaczkowe 1024
32.3. Zapalenie jamy ustnej ze zmianami martwiczo-wrzodziejącymi 1024
32.4. Zmiany w jamie ustnej w przebiegu AIDS 1024
32.5. Stomatodynia (pieczenie jamy ustnej) 1025
32.6. Ropień okołozębowy (ropień przyzębny) 1026
32.7. Stany przedrakowe 1026
32.8. Zapalenie jamy ustnej uczuleniowe (kontaktowa alergia, alergiczne zapalenie błony śluzowej) 1027
32.10. Zaburzenia czynności stawów skroniowo-żuchwowych (artropatia skroniowo-żuchwowa, dysfunkcja skroniowo-żuchwowa, mioartropatia, zespół Costena) 1029
32.9. Cuchnienie z ust (cuchnący oddech, halitosis, przykry zapach z ust) 1029
Piśmiennictwo 1030
Pytania kontrolne 1030
33. Podstawy nefrologii – Michał Nowicki 1032
33.1. Przewlekła choroba nerek 1032
33.2. Ostre uszkodzenie nerek (acute kidney injury, AKI) 1036
33.3. Kłębuszkowe choroby nerek, diagnostyka białkomoczu i krwinkomoczu 1037
33.4. Nefropatie cewkowo-śródmiąższowe (śródmiąższowe zapalenia nerek, ŚZN) 1041
33.5. Wrodzone choroby nerek 1042
33.6. Zmiany metabolizmu leków w chorobach nerek, nefrotoksyczność leków 1043
Piśmiennictwo 1046
Pytania kontrolne 1046
34.1.1. Zachowania samobójcze 1048
34. Problemy psychiatryczne i zachowania samobójcze w praktyce lekarza rodzinnego – Antoni Florkowski 1048
34.1. Stany zagrożenia życia w psychiatrii 1048
34.1.2. Zachowania agresywne 1051
34.1.3. Majaczenie 1052
34.1.4. Złośliwy zespół neuroleptyczny 1053
34.1.5. Ostra katatonia 1054
34.1.6. Zespół serotoninowy 1055
34.2.1. Depresja 1056
34.2. Wybrane choroby i zaburzenia psychiczne przewlekłe 1056
34.2.2. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe 1061
34.2.3. Schizofrenia i inne psychozy urojeniowe 1062
34.2.4. Procesy otępienne i wybrane zagadnienia psychiatrii wieku podeszłego 1068
34.2.5. Zaburzenia lękowe i związane ze stresem 1070
34.2.6. Zaburzenia psychiczne spowodowane piciem alkoholu 1074
34.2.7. Zaburzenia psychiczne spowodowane nadużywaniem benzodiazepin (BZD) 1077
34.2.8. Zaburzenia psychiczne spowodowane nadużywaniem środków odurzających 1077
Piśmiennictwo 1079
Pytania kontrolne 1079
35.1.1. Ostre wirusowe zapalenie wątroby 1082
35. Choroby zakaźne w praktyce lekarza rodzinnego – Anna Piekarska 1082
35.1. Wirusowe zapalenia wątroby (WZW) 1082
35.1.2. Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby (PZW) 1083
35.1.3. Pozapalna marskość wątroby oraz rak wątrobowokomórkowy 1083
35.1.4. Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B – postępowanie 1084
35.1.5. Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C – postępowanie 1084
35.1.6. Immunoprofilaktyka WZW 1085
35.2.1. Zakażenia wirusowe 1085
35.2. Zakażenia przewodu pokarmowego 1085
35.2.2. Zakażenia bakteryjne 1086
35.3. Neuroinfekcje 1086
35.4.1. Borelioza z Lyme 1088
35.4. Zakażenia przenoszone przez kleszcze 1088
35.4.2. Kleszczowe zapalenie mózgu 1089
35.5. Zakażenia skóry i tkanki podskórnej 1090
35.6. Zakażenie HIV/AIDS 1090
35.7. Grypa 1092
35.8. Gruźlica 1093
35.9.1. Ospa wietrzna i półpasiec 1094
35.9. Choroby wysypkowe 1094
35.9.2. Różyczka 1095
35.9.3. Odra 1096
35.9.4. Płonica 1096
35.9.5. Rumień zakaźny 1096
35.9.6. Mononukleoza zakaźna 1097
35.9.7. Zmiany skórne w przebiegu zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego 1097
35.10.1. Postępowanie przed wyjazdem 1098
35.10. Zakażenia związane z podróżowaniem do strefy tropikalnej 1098
35.10.2. Postępowanie po powrocie 1099
Pytania kontrolne 1100
36.1.1. Choroby aparatu ochronnego i dróg łzowych 1102
36. Okulistyka w praktyce lekarza rodzinnego – Mirosława Grałek 1102
36.1. Odcinek przedni oka 1102
36.1.2. Zapalenie rogówki (keratitis) 1105
36.1.3. Zapalenie błony naczyniowej (uveitis) 1105
36.1.4. Choroby soczewki 1106
36.2.1. Obraz prawidłowy 1107
36.2.2. Choroby siatkówki i nerwu wzrokowego 1107
36.2. Odcinek tylny oka (siatkówka i nerw wzrokowy) 1107
36.2.3. Jaskra (glaucoma) 1110
36.3.1. Urazy oka (trauma oculi) 1110
36.3. Inne choroby narządu wzroku 1110
36.3.2. Nowotwory złośliwe 1111
36.3.3. Wady refrakcji 1111
36.3.4. Zaburzenia mięśni okoruchowych 1112
Pytania kontrolne 1112
37. Wybrane zagadnienia toksykologii klinicznej – Lech Panasiuk 1114
37.1. Zatrucia lekami 1114
37.2. Zatrucia alkoholami i glikolami 1116
37.3. Zatrucie tlenkiem węgla 1119
37.4. Zatrucia grzybami 1120
37.5. Zatrucia substancjami żrącymi 1122
37.6. Zatrucia narkotykami i środkami halucynogennymi 1123
37.7. Zatrucia „pigułkami gwałtu” i dopalaczami 1125
Pytania kontrolne 1127
38.1.1. Układ krążenia osoby wytrenowanej, serce sportowca 1128
38. Wybrane zagadnienia medycyny sportowej dla lekarzy rodzinnych – Anna Jegier 1128
38.1. Wpływ regularnej aktywności fizycznej na organizm człowieka 1128
38.1.2. Wpływ aktywności fizycznej na układ ruchu 1131
38.2. Zasady orzekania o udziale w sporcie dzieci i młodzieży 1133
38.3. Wydolność fizyczna organizmu podstawą programowania obciążeń treningowych 1137
38.4. Medyczne aspekty sportu dzieci i młodzieży 1138
38.5. Sportowe urazy i uszkodzenia układu ruchu 1139
38.5.1. Entezopatie 1140
38.5.2. Zapalenia ścięgien 1141
38.5.3. Złamania zmęczeniowe 1142
38.5.4. Jałowe martwice kości 1142
38.5.5. Zespoły ciasnoty przedziałów powięziowych 1142
38.5.6. Ostre urazy 1142
38.6. Zalecenia aktywności fizycznej w promocji zdrowia i prewencji pierwotnej chorób przewlekłych dla osób dorosłych 1143
Piśmiennictwo 1146
Pytania kontrolne 1146
Skorowidz 1148