"Terapia w dermatologii"

Spis treści

Przedmowa Jacek Szepietowski, Wojciech Baran 18

Wykaz skrótów 20

Rozdział 1. ZASADY LECZENIA MIEJSCOWEGO Maria Cisło, Agata Kozłowska, Piotr Nockowski 28

1.1. Zasady ogólne 28

1.1.1. Uwalnianie 29

1.1.2. Adsorpcja 29

1.1.3. Absorpcja 29

1.1.4. Resorpcja 31

1.2. Podłoża 32

1.2.1. Podłoża jednofazowe 33

1.2.2. Podłoża dwufazowe 39

1.2.3. Podłoża trójfazowe 43

1.3. Wybrane grupy leków stosowanych miejscowo 44

1.3.1. Steroidy 44

1.3.2. Inhibitory kalcyneuryny 53

1.3.3. Antybiotyki i chemioterapeutyki 55

1.3.4. Preparaty przeciwgrzybicze 60

1.3.5. Preparaty przeciwpasożytnicze 62

1.3.6. Retinoidy 63

1.3.7. Pochodne witaminy D3 64

1.3.8. Leki i substancje stosowane w chorobach wirusowych 65

Rozdział 2. ZASADY LECZENIA OGÓLNEGO Jacek Szepietowski, Rafał Białynicki-Birula 71

2.1. Steroidy 71

2.1.1. Mechanizm działania 71

2.1.2. Wskazania 72

2.1.3. Dawkowanie 72

2.2. Leki immunosupresyjne 73

2.1.4. Działania niepożądane 73

2.2.1. Mechanizm działania 74

2.2.2. Wskazania 74

2.2.3. Dawkowanie 75

2.2.4. Działania niepożądane 75

2.3. Retinoidy 76

2.3.1. Mechanizm działania 77

2.3.2. Wskazania 77

2.3.3. Dawkowanie 77

2.4. Sulfony 78

2.3.4. Działania niepożądane 78

2.4.1. Mechanizm działania 78

2.5. Antybiotyki 79

2.4.2. Wskazania 79

2.4.3. Dawkowanie 79

2.4.4. Działania niepożądane 79

2.5.1. Mechanizm działania 80

2.5.2. Wskazania 80

2.5.3. Dawkowanie 80

2.5.4. Działania niepożądane 80

2.6. Leki przeciwgrzybicze 81

2.6.1. Mechanizm działania 81

2.6.2. Wskazania 82

2.6.3. Dawkowanie 82

2.6.4. Działania niepożądane 82

2.7. Leki przeciwhistaminowe 83

2.7.1. Mechanizm działania 83

2.7.2. Wskazania 83

2.8. Leki biologiczne 84

2.7.3. Dawkowanie 84

2.7.4. Działania niepożądane 84

Rozdział 3. NIEFARMAKOLOGICZNE METODY LECZENIA Iwona Chlebicka 86

3.1. Leczenie chirurgiczne 86

3.1.1. Antyseptyka 87

3.1.2. Znieczulenie 87

3.1.3. Wycięcie klasyczne (elipsoidalne) 87

3.1.4. Chirurgia mikrograficzna metodą Mohsa 88

3.1.5. Wycięcie styczne 88

3.2. Łyżeczkowanie 89

3.3. Dermabrazja 89

3.4. Elektrokoagulacja 90

3.5. Laseroterapia 90

3.6. Leczenie zimnem 91

3.7. Terapia fotodynamiczna 92

3.8. Radioterapia 93

3.9. Fototerapia i fotochemioterapia 93

3.9.1. Fototerapia UVB (280–320 nm) 96

3.9.2. Fototerapia UVA (320–400 nm) 96

3.9.3. Fotochemioterapia (PUVA) 97

3.9.4. Fotofereza pozaustrojowa 97

Rozdział 4. CHOROBY BAKTERYJNE Kalina Welz-Kubiak, Jacek Szepietowski 99

4.1. Zakażenia gronkowcowe 99

4.1.1. Gronkowcowy zespół oparzonej skóry (choroba Rittera) 100

4.1.2. Zapalenie mieszków włosowych 100

4.1.3. Czyrak, czyraczność 101

4.2. Zakażenia mieszane 102

4.2.1. Liszajec zakaźny 102

4.3. Zakażenia paciorkowcowe 103

4.3.1. Róża 103

4.4. Zakażenia prątkami 104

4.4.1. Gruźlica skóry 104

4.5. Zakażenia krętkami 105

4.5.1. Borelioza 105

4.6. Maczugowce 106

4.6.1. Łupież rumieniowy 106

4.6.2. Trichomycosis axillaris 106

4.7. Inne bakterie Gram-dodatnie 107

4.6.3. Rogowiec pobrużdżony (keratoliza dziobata) 107

4.7.1. Promienica 107

Rozdział 5. ZAKAŻENIA GRZYBICZE POWIERZCHOWNE Anita Hryncewicz-Gwóźdź 109

5.1. Dermatofitozy 109

5.1.1. Grzybica stóp i paznokci stóp, grzybica rąk i paznokci rąk 110

5.1.2. Grzybica skóry gładkiej, grzybica twarzy i grzybica pachwin 112

5.1.3. Grzybica owłosionej skóry głowy 113

5.2. Kandydozy (drożdżyce) 114

5.2.1. Kandydoza jamy ustnej 115

5.2.2. Kandydoza sromu i pochwy 115

5.2.3. Kandydoza żołędzi i napletka 117

5.2.4. Wyprzenie drożdżakowe 117

5.2.5. Kandydoza pieluszkowa u niemowląt 118

5.2.6. Kandydoza wałów i płytek paznokciowych 118

5.2.7. Łupież pstry 119

5.3. Zakażenia wywołane przez grzyby dimorficzne 120

5.3.1. Sporotrychoza 120

Rozdział 6. CHOROBY WIRUSOWE Marta Wojciechowska-Zdrojowy 122

6.1.1. Opryszczka pospolita 122

6.1.2. Półpasiec 124

6.1.3. Kłykciny kończyste 125

6.1.4. Brodawki zwykłe 127

6.1.5. Brodawki stóp 128

6.1.6. Brodawki płaskie 128

6.1.7. Mięczak zakaźny 129

6.1.8. Grudkowatość bowenoidalna 131

Rozdział 7. CHOROBY PASOŻYTNICZE Joanna Salomon 133

7.1.1. Wszawica głowowa, łonowa i odzieżowa 133

7.1.2. Świerzb 136

7.1.3. Larwa wędrująca 139

Rozdział 8. POKRZYWKA I WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY Joanna Salomon 141

8.1.1. Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy 141

8.1.2. Wstrząs anafilaktyczny 149

Rozdział 9. CHOROBY WYPRYSKOWE Wojciech Baran 154

9.1.1. Atopowe zapalenie skóry 154

9.1.2. Łupież biały 159

9.1.3. Pieluszkowe zapalenie skóry 160

9.1.4. Kontaktowe zapalenie skóry 161

Rozdział 10. CHOROBY RUMIENIOWE Joanna Maj, Małgorzata Tupikowska-Marzec 164

10.1.1. Rumień wielopostaciowy 164

10.1.2. Zespół Stevensa-Johnsona i toksyczna nekroliza naskórka (zespół Lyella) 167

10.1.3. Rumień trwały – utrwalone reakcje polekowe 169

10.1.4. Rumień guzowaty 170

10.1.5. Ostra gorączkowa dermatoza neutrofilowa (zespół Sweeta) 172

10.1.6. Rumień obrączkowaty odśrodkowy 173

10.1.7. Rumień nekrolityczny wędrujący 174

10.1.8. Rumień wyniosły i długotrwały 175

10.1.9. Rumień wędrujący 176

Rozdział 11. FOTODERMATOZY Piotr Nockowski, Agata Kozłowska 179

11.1.1. Oparzenie słoneczne 182

11.1.2. Elastoza posłoneczna 184

11.1.3. Pokrzywka świetlna 185

11.1.4. Wielopostaciowe osutki świetlne 189

11.1.5. Opryszczka ospówkowata 164 11.1.6. Świerzbiączka letnia 193

11.1.7. Trądzik letni 194

11.1.8. Fototoksyczne zapalenie skóry 195

11.1.10. Fitofotodermatoza 196

11.1.9. Berloque dermatitis 196

11.1.11. Fotoalergiczne zapalenie skóry 197

11.1.12. Przewlekłe posłoneczne zapalenie skóry 198

Rozdział 12. Rozdział ŚWIĄD Katarzyna Włodarek, Jacek Szepietowski 203

Rozdział 13. CHOROBY GRUDKOWO-ZŁUSZCZAJĄCE Alina Jankowska-Konsur 224

13.1.1. Liszaj płaski 224

13.1.2. Przyłuszczyca 228

13.1.3. Łupież czerwony mieszkowy 229

13.1.4. Łupież różowy Giberta 230

13.1.5. Zespół Gianottiego- -Crostiego 231

13.1.6. Liszaj lśniący 232

13.1.7. Liszaj przewlekły 232

13.1.8. Liszaj pasmowaty 233

Rozdział 14. ŁUSZCZYCA Aleksandra Batycka-Baran, Piotr Nockowski, Wojciech Baran 235

Rozdział 15. CHOROBY PĘCHERZOWE Rafał Białynicki-Birula, Radomir Reszke 252

15.1. Pęcherzyce 254

15.1.1. Pęcherzyca zwykła 254

15.1.2. Pęcherzyca bujająca 259

15.1.3. Pęcherzyca liściasta – rumieniowata i łojotokowa 259

15.1.4. Pęcherzyca opryszczkowata 261

15.1.5. Pęcherzyce IgA 261

15.1.6. Pęcherzyca paraneoplastyczna 262

15.2. Inne choroby pęcherzowe 263

15.2.1. Pemfigoid pęcherzowy 263

15.2.2. Pemfigoid bliznowaciejący, pemfigoid bliznowaciejący błon śluzowych 266

15.2.3. Pemfigoid ciężarnych 267

15.2.4. Nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka 268

15.2.5. Opryszczkowate zapalenie skóry (choroba Duhringa) 269

15.2.6. Linijna IgA pęcherzowa dermatoza 271

Rozdział 16. AUTOIMMUNOLOGICZNE CHOROBY TKANKI ŁĄCZNEJ Rafał Białynicki-Birula, Radomir Reszke 275

16.1.1. Twardzina ograniczona 275

16.1.2. Twardzina układowa 280

16.1.3. Toczeń rumieniowaty układowy 287

16.1.4. Skórny toczeń rumieniowaty 293

16.1.5. Toczeń rumieniowaty polekowy 297

16.1.6. Toczeń rumieniowaty noworodkowy 298

16.1.7. Zespół antyfosfolipidowy 298

16.1.8. Zapalenie skórno-mięśniowe 301

16.1.10. Mieszana choroba tkanki łącznej 306

16.1.9. Zespół antysyntetazowy 306

16.1.11. Liszaj twardzinowy 307

Rozdział 17. CHOROBY NACZYNIOWE Magdalena Żychowska, Wojciech Baran 314

17.1. Czynnościowe zaburzenia naczyniowe 314

17.1.1. Siność siatkowata (siateczkowate rozszerzenie naczyń, skóra marmurkowata) 314

17.1.2. Czerwienica bolesna kończyn 315

17.1.3. Choroba i zespół Raynauda 316

17.2. Zapalenia naczyń 317

17.2.1. Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic 319

17.2.2. Guzkowe zapalenie tętnic 320

17.2.3. Choroba Kawasakiego 321

17.2.4. Ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (ziarniniakowatość Wegenera) 323

17.2.5. Eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (zespół Churga-Strauss) 325

17.2.6. Mikroskopowe zapalenie naczyń 326

17.2.7. Zapalenie naczyń związane z krioglobulinemią 326

17.2.8. Zapalenie naczyń związane z IgA (choroba Schönleina-Henocha) 327

17.2.9. Pokrzywkowe zapalenie naczyń z hipokomplementemią 328

17.2.10. Choroba Behçeta 329

17.2.11. Leukocytoklastyczne zapalenie naczyń skóry 331

17.3. Choroby żył 332

17.3.1. Owrzodzenia żylne podudzi 332

17.4. Inne choroby naczyniowe 336

17.4.1. Livedo waskulopatia 336

17.4.2. Barwnikowe dermatozy plamicze 338

17.4.3. Piodermia zgorzelinowa 338

Rozdział 18. CHOROBY ZIARNINIAKOWE I MASTOCYTOZY Marta Wojciechowska-Zdrojowy 341

18.1.1. Sarkoidoza 341

18.1.2. Ziarniniak obrączkowaty 344

18.1.3. Obrączkowaty elastolityczny ziarniniak olbrzymiokomórkowy 345

18.1.4. Zespół Melkerssona- -Rosenthala 346

18.1.5. Obumieranie tłuszczowate 347

18.1.6. Mastocytoza 349

Rozdział 19. GENODERMATOZY Joanna Maj, Małgorzata Ponikowska 354

19.1.1. Rybia łuska zwykła 355

19.1.2. Rybia łuska związana z płcią 357

19.1.3. Rybia łuska wrodzona 357

19.1.4. Rybia łuska jeżasta (wrodzona erytrodermia rybiołuskowata pęcherzowa) 359

19.1.5. Rogowiec dłoni i stóp 359

19.1.6. Rogowacenie mieszkowe 361

19.1.7. Choroba Dariera 361

19.1.8. Nerwiakowłókniakowatość 363

19.1.9. Stwardnienie guzowate 363

19.1.10. Skóra pergaminowata i barwnikowa 364

19.1.11. Choroba Haileya-Haileya 365

19.1.12. Wrodzone pęcherzowe oddzielanie się naskórka 366

19.1.13. Postać zwykła pęcherzowego oddzielania się naskórka – odmiana uogólniona 367

19.1.14. Postać graniczna pęcherzowego oddzielania się naskórka – odmiana nie-Herlitz i Herlitz 368

19.1.15. Ciężka dystroficzna postać pęcherzowego oddzielania się naskórka 369

Rozdział 20. ZNAMIONA I NOWOTWORY ŁAGODNE Karolina Wójcicka, Łukasz Matusiak 372

20.1. Znamiona 373

20.1.1. Znamiona barwnikowe nabyte 373

20.1.2. Znamiona barwnikowe wrodzone 373

20.1.3. Znamię Spitz 374

20.1.4. Znamię Suttona 374

20.1.5. Znamię błękitne 375

20.1.6. Znamię dysplastyczne oraz zespół znamion dysplastycznych 375

20.1.7. Znamię naskórkowe 376

20.1.8. Znamię łojowe 376

20.2. Nowotwory łagodne 377

20.2.1. Anomalie naczyniowe 377

20.2.2. Brodawka łojotokowa 380

20.2.3. Włókniak 381

20.2.4. Bliznowiec i blizny przerostowe 382

20.2.5. Tłuszczak 384

Rozdział 21. STANY PRZEDNOWOTWOROWE, RZEKOMONOWOTWOROWE I RAKI IN SITU Karolina Wójcicka 387

21.1. Stany przednowotworowe 387

21.1.1. Rogowacenie słoneczne 387

21.1.2. Róg skórny 391

21.1.3. Rogowacenie białe 391

21.1.4. Porentgenowskie późne uszkodzenie skóry 392

21.2. Stany rzekomonowotworowe 393

21.2.1. Rogowiak kolczystokomórkowy 393

21.3. Raki in situ 395

21.3.1. Choroba Bowena 395

21.3.2. Erytroplazja Queyrata 396

Rozdział 22. NOWOTWORY ZŁOŚLIWE SKÓRY Karolina Wójcicka, Łukasz Matusiak 398

22.1. Profilaktyka nowotworów złośliwych skóry 399

22.2. Metody leczenia nowotworów złośliwych skóry 400

22.2.1. Metody leczenia miejscowego 400

22.2.2. Metody leczenia ogólnego 403

22.3. Nowotwory złośliwe pochodzenia naskórkowego 404

22.3.1. Rak podstawnokomórkowy 405

22.3.2. Rak kolczystokomórkowy 406

22.3.3. Czerniak 409

Rozdział 23. CHŁONIAKI PIERWOTNIE SKÓRNE Alina Jankowska-Konsur, Joanna Maj 417

23.1. Pierwotnie skórne chłoniaki T-komórkowe 417

23.1.1. Ziarniak grzybiasty 417

23.1.2. Zespół Sézary’ego 425

23.1.3. Pierwotnie skórny chłoniak anaplastyczny z dużych komórek CD30+ 427

23.1.4. Lymphomatoid papulosis 427

23.1.5. Chłoniak z komórek T typu zapalenia tkanki podskórnej 428

23.1.6. Pierwotnie skórny chłoniak z małych/średnich komórek T CD4+ 429

23.1.7. Pierwotnie skórny chłoniak z komórek TΓΔ 429

23.1.8. Pierwotnie skórny agresywny chłoniak epidermotropowy z cytotoksycznych komórek T CD8+ 430

23.1.9. Pozawęzłowy chłoniak z komórek NK/T typu nosowego 430

23.2. Pierwotnie skórne chłoniaki B-komórkowe 431

23.1.10. Pierwotnie skórny chłoniak akralny CD8+ 431

23.2.1. Pierwotnie skórny chłoniak z ośrodków rozmnażania 431

23.2.2. Pierwotnie skórny chłoniak strefy brzeżnej 432

23.2.3. Pierwotny skórny chłoniak rozlany z dużych komórek B typu kończynowego 432

Rozdział 24. CHOROBY GRUCZOŁÓW POTOWYCH I ZWIĄZANE Z NADMIERNYM POCENIEM Danuta Nowicka 434

24.1. Choroby gruczołów ekrynowych 434

24.1.1. Uogólnione pocenie nadmierne 434

24.1.2. Zlokalizowane pocenie nadmierne 435

24.1.3. Pocenie zmniejszone 436

24.1.4. Poty złowonne 437

24.1.5. Potówki 438

24.2. Choroby gruczołów potowych apokrynowych 439

24.1.6. Ziarnistość czerwona nosa 439

24.2.1. Choroba Foxa-Fordyce’a (potówki apokrynowe) 439

24.3. Potnica 440

24.2.2. Poty barwne 440

Rozdział 25. CHOROBY GRUCZOŁÓW ŁOJOWYCH Danuta Nowicka 442

25.1.1. Łupież łojotokowy 442

25.1.2. Trądzik zwykły (pospolity) 443

25.1.3. Zapalenie łojotokowe skóry 446

25.1.4. Trądzik różowaty 447

Rozdział 26. HIDRADENITIS SUPPURATIVA Łukasz Matusiak, Małgorzata Ponikowska 451

Rozdział 27. ŁYSIENIE Anita Hryncewicz-Gwóźdź 460

27.1.1. Łysienie androgenowe mężczyzn i łysienie kobiet 461

27.1.2. Łysienie telogenowe 464

27.1.3. Łysienie plackowate 466

27.1.4. Liszaj płaski mieszkowy 468

27.1.5. Dissecting cellulitis of the scalp 469

27.1.6. Wyłysiające zapalenie mieszków włosowych 470

Rozdział 28. ZABURZENIA BARWNIKOWE Kalina Welz-Kubiak, Jacek Szepietowski 474

28.1.1. Bielactwo nabyte 474

28.1.2. Ostuda 479

Rozdział 29. PORFIRIE Rafał Białynicki-Birula, Justyna Kwapisz 482

29.1.1. Porfiria skórna późna 483

Rozdział 30. PSYCHODERMATOZY Przemysław Pacan, Jacek Szepietowski 489

30.1.1. Dysmorficzne zaburzenie ciała (dysmorfofobia) 490

30.1.2. Trichotillomania 491

30.1.3. Obłęd pasożytniczy 492

30.1.4. Dermatoza wywołana 493

30.1.5. Zadrapania obsesyjno-kompulsywne (zadrapania neurotyczne) 494

30.1.6. Trądzik z samouszkodzenia (trądzik z wydrapania) 495

Rozdział 31. CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ PŁCIOWĄ Aleksandra Batycka-Baran, Janina Ruczkowska 498

31.1.1. Kiła 499

31.1.2. Rzeżączka 502

31.1.3. Rzęsistkowica 504

31.1.4. Wrzód miękki 504

31.1.5. Ziarnica weneryczna pachwin 505

31.1.6. Chlamydiowe zakażenie dróg moczowych i spojówek 506

31.1.7. Zakażenie cewki moczowej wywołane przez mykoplazmy 507

31.1.8. Opryszczka narządów płciowych 508

Skorowidz 511