"Fizjoterapia w geriatrii. Podstawy i nowe trendy"

Table of Contents

CZĘŚĆ I. PODSTAWY GERIATRII 18

1. Cechy medycyny wieku podeszłego – Barbara Bień 20

1.1. Zasady opieki nad osobami starszymi 22

1.2. Podejście geriatryczne jako atrybut medycyny wieku podeszłego 23

Pytania i polecenia podsumowujące 31

2. Całościowa ocena geriatryczna w perspektywie fizjoterapeuty – Tomasz Kostka, Joanna Kostka 32

2.1. Ocena stanu funkcjonalnego 34

2.1.1. Skala funkcjonowania codziennego według Katza 34

2.1.2. Skala funkcjonowania instrumentalnego według Lawtona 36

2.1.3. Skala Barthel 37

2.1.4. Test „Wstań i idź” 38

2.1.5. Skala Tinetti 39

2.1.6. Test zasięgu funkcjonalnego 41

2.1.7. Test równowagi Berg 42

2.1.8. Test 6-minutowego marszu 42

2.1.10. Obiektywna ocena siły mięśniowej – ocena siły uścisku ręki 43

2.1.9. Subiektywna ocena siły mięśniowej – test Lovetta 43

2.1.11. Short Physical Performance Battery 44

2.1.12. Senior Fitness Test 46

2.2. Ocena zdrowia fizycznego 47

2.1.13. Inne metody oceny funkcjonalnej 47

2.2.1. Ocena stanu odżywienia 47

2.2.2. Ocena ryzyka rozwoju odleżyn i stopnia ich zaawansowania 50

2.2.3. Ocena bólu 51

2.3. Ocena funkcji umysłowych 52

2.3.1. Skrócony test sprawności umysłowej według Hodgkinsona 52

2.3.2. Krótka skala oceny stanu psychicznego 53

2.4. Ocena jakości życia 54

2.3.3. Geriatryczna skala oceny depresji 54

2.4.1. Kwestionariusz Euro-Qol 5D 55

2.5. Ocena socjalno-środowiskowa 56

Pytania i polecenia podsumowujące 57

3. Farmakoterapia geriatryczna – Agnieszka Neumann-Podczaska 60

3.1. Ryzyko wystąpienia niekorzystnych efektów polekowych 60

3.2. Polipragmazja i jatrogenny zespół geriatryczny 61

3.3. Kaskady lekowe 62

3.4. Wielolekowość a aktywność fizyczna 63

3.5. Podstawowe zasady bezpiecznego samoleczenia bólu 64

3.5.1. Paracetamol 64

3.5.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 65

3.6. Problemy fizjoterapeutyczne u pacjentów stosujących leki psychotropowe (nasenne, uspokajające, przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne) 66

Pytania i polecenia podsumowujące 67

4. Niedożywienie – Roma Krzymińska-Siemaszko, Marta Lewandowicz-Umyszkiewicz 68

4.1. Rodzaje niedożywienia 69

4.2. Przyczyny niedożywienia w starości 70

4.3. Diagnostyka niedożywienia 70

4.3.1. Badanie przesiewowe 70

4.3.2. Właściwa diagnostyka niedożywienia 71

4.3.3. Ocena stopnia ciężkości niedożywienia 71

4.3.4. Zwiększone ryzyko niedożywienia 71

4.4. Zasady postępowania u chorych niedożywionych 72

4.4.1. Modyfikacja diety 72

4.4.2. Doustne suplementy pokarmowe 72

4.5. Niedożywienie w rehabilitacji geriatrycznej 73

4.6. Sarkopenia i jej diagnostyka 74

4.6.1. Badanie przesiewowe – kwestionariusz SARC-F 74

4.6.2. Ocena właściwa 75

4.6.3. Potwierdzenie diagnozy 76

4.6.4. Określenie stopnia ciężkości sarkopenii 76

Pytania i polecenia podsumowujące 77

4.6.5. Podjęcie interwencji 77

5. Teleopieka, telerehabilitacja, wirtualna rzeczywistość – Edyta Smolis-Bąk 80

5.1. Telemedycyna, e-medycyna, teleopieka 80

5.2. Telerehabilitacja 82

5.3. Wirtualna rzeczywistość 84

Pytania i polecenia podsumowujące 86

6. Terapia zajęciowa w kontekście pacjenta starszego – Sławomir Tobis, Bożena Ostrowska 88

6.1. Modele działania stosowane w terapii zajęciowej z osobami starszymi 90

6.2. Cele i formy terapii zajęciowej nakierowanej na pacjenta starszego 91

6.3. Główne obszary interwencji terapeutycznej 93

6.4. Metody i narzędzia oceny wykorzystywane w praktyce terapeuty zajęciowego 95

Pytania i polecenia podsumowujące 98

Część II. Profilaktyka proces ów starzenia 100

7. Zmiany narządowe towarzyszące procesowi starzenia – Małgorzata I. Sobieszczańska 102

7.1. Jak starzeje się skóra? 105

7.2. Jak starzeje się układ nerwowy? 106

7.3. Jak starzeje się układ oddechowy? 107

7.4. Jak starzeje się układ krążenia? 107

7.5. Jak starzeje się układ pokarmowy? 108

7.6. Jak starzeje się układ moczowy? 109

7.7. Jak starzeje się układ wewnątrzwydzielniczy? 109

7.8. Jak starzeje się układ odpornościowy? 110

7.9. Jak starzeje się układ kostno-stawowy? 111

Pytania i polecenia podsumowujące 112

8. Dlaczego się starzejemy? Teorie starzenia się – Kornelia Kędziora-Kornatowska 114

8.1. Podział biologicznych teorii starzenia się 115

8.2. Limit Hayflicka 115

8.3. Rodzaje starzenia się komórkowego 115

8.4. Przykładowe teorie starzenia się 116

8.4.1. Teorie stochastyczne 116

8.4.2. Teorie niestochastyczne 117

8.5. Teorie starzenia się a profilaktyka 118

Pytania i polecenia podsumowujące 118

9. Aktywność fizyczna jako modyfikowalny czynnik tempa starzenia – Anna Skrzek 120

9.1. Podstawowe zasady stosowania aktywności fizycznej 121

9.2. Aktywność fizyczna o charakterze profilaktycznym 123

9.3. Aktywność fizyczna dla osób z ograniczeniami funkcjonalnymi 125

9.4. Aktywność fizyczna dla seniorów ze schorzeniami kardio-naczyniowymi 126

9.5. Przykładowe formy aktywności fizycznej 126

9.5.1. Aktywność fizyczna dla osób młodszych: do około 70 lat 127

9.5.2. Aktywność fizyczna dla osób starszych: powyżej 70 lat 128

9.6. Skutki ograniczenia aktywności fizycznej 129

Pytania i polecenia podsumowujące 131

10. Trening osób starszych – Anna Skrzek 132

10.1. Zasady treningu fizycznego osób starszych 133

10.2. Indywidualne obciążenia treningowe osób starszych 134

10.3. Formy treningu fizycznego osób w wieku starszym 135

10.3.1. Trening wytrzymałościowy 135

10.3.2. Trening siłowy 138

10.3.3. Trening równowagi 139

10.3.4. Inne formy treningu osób starszych 141

Pytania i polecenia podsumowujące 143

Część III. Fizjoterapia w schorzeniach geriatrycznych 144

11. Wielkie zespoły geriatryczne – perspektywa geriatry i fizjoterapeuty – Katarzyna Wieczorowska-Tobis 146

Pytania i polecenia podsumowujące 151

12. Upadki 152

12.1. Geriatria – Ewa Deskur-Śmielecka 152

12.1.1. Predyspozycja osób starszych do upadków 153

12.1.2. Ocena ryzyka wystąpienia upadków i zalecane interwencje 154

12.2. Fizjoterapia – Marta Podhorecka 156

12.2.1. Formy i metody fizjoterapii osób starszych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia upadku 157

12.2.2. Sprzęt pomocniczo-wspomagający 161

12.2.3. Profilaktyka upadków osób starszych 162

Pytania i polecenia podsumowujące 165

13. Nietrzymanie moczu 166

13.1. Geriatria – Arkadiusz Styszyński 166

13.2. Fizjoterapia – Kuba Ptaszkowski 169

13.2.1. Trening pęcherza moczowego 171

13.2.2. Trening mięśni dna miednicy 172

13.2.3. Elektrostymulacja 173

13.2.4. Stymulacja elektryczna tylnego nerwu piszczelowego 174

Pytania i polecenia podsumowujące 176

13.2.5. Terapia behawioralna 176

14. Otępienie 178

14.1. Geriatria – Katarzyna Wieczorowska-Tobis 178

14.1.1. Łagodne zaburzenia funkcji poznawczych 179

14.1.2. Otępienie 179

14.1.3. Choroba Alzheimera 180

14.2. Fizjoterapia osób z deficytem poznawczym – Joanna Szczepańska-Gieracha 181

14.2.1. Zasady pracy z osobami z deficytem poznawczym 183

14.2.2. Neuromuzykoterapia 185

Pytania i polecenia podsumowujące 186

15. Zespół słabości (frailty syndrome) – Anna Skalska, Joanna Czesak 188

15.1. Definicja zespołu słabości 188

15.2. Rozpowszechnienie zespołu słabości 191

15.3. Postępowanie prewencyjne i terapeutyczne 192

15.4. Zespół słabości i jego wpływ na sprawność funkcjonalną 192

15.5. Aktywność fizyczna i jej rola w zapobieganiu wystąpienia zespołu słabości 193

15.5.1. Trening aerobowy 194

15.5.2. Trening siłowy 195

15.5.3. Kombinacje treningu w zespole słabości 197

15.6. Suplementacja żywieniowa 198

Pytania i polecenia podsumowujące 199

Część IV. Fizjoterapia w wybranyc h schorzeniach wieku podeszłego 200

16. Schorzenia kardiologiczne – Edyta Smolis-Bąk 202

Pytania i polecenia podsumowujące 209

17. Dysfunkcje narządu ruchu – Anna Skrzek 210

17.1. Osteoporoza 211

17.2. Złamania osteoporotyczne 213

17.2.1. Złamania szyjki kości udowej 214

17.2.2. Złamania krętarzowe 217

17.2.3. Złamania bliższej nasady kości ramiennej 217

17.2.4. Złamania nasady dalszej kości promieniowej typu Collesa 218

17.2.5. Złamania trzonów kręgowych 219

17.3. Choroba zwyrodnieniowa stawów 221

17.4. Reumatoidalne zapalenie stawów 222

Pytania i polecenia podsumowujące 224

18. Choroby ośrodkowego układu nerwowego – Janusz Maciaszek, Magdalena Goliwąs, Jacek Lewandowski 226

18.1. Udar mózgu 226

18.2. Fizjoterapia po udarze mózgu 229

18.3. Rola fizjoterapii i aktywności fizycznej w późnym okresie u pacjenta po udarze mózgu 233

18.4. Aktywność fizyczna u osób starszych po udarze mózgu 234

18.5. Choroba Parkinsona 235

18.5.1. Fizjoterapia osób starszych z chorobą Parkinsona 236

Pytania i polecenia podsumowujące 239

19. Choroby układu oddechowego – Krystyna Rożek-Piechura 242

19.1. Rehabilitacja pulmonologiczna 243

19.2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) 245

19.3. Astma oskrzelowa 247

Pytania i polecenia podsumowujące 249

Test sprawdzający zdobytą wiedzę – Anna Skrzek, Katarzyna Wieczorowska-Tobis 252

Skorowidz 260