"Embriologia"

Spis treści

Część ogólna 16

1. Zarys historii embriologii 18

Zarys historii embriologii medycznej w Polsce 31

2. Układ rozrodczy 40

Układ rozrodczy żeński 40

Narządy rozrodcze wewnętrzne 40

Układ rozrodczy męski 47

Narządy rozrodcze zewnętrzne 47

Narządy rozrodcze wewnętrzne 49

Narządy rozrodcze zewnętrzne 53

3. Gametogeneza 56

Oogeneza 56

Cykl płciowy żeński 61

Spermatogeneza 72

Budowa plemnika 76

Czynniki wpływające na aktywność plemnikotwórczą jądra 78

Regulacja hormonalna spermatogenezy 78

Nasienie 80

Mejoza 83

4. Początek rozwoju prenatalnego człowieka. Pierwszy tydzień rozwoju 92

Zapłodnienie 92

Molekularne mechanizmy zapłodnienia 98

Zapłodnienie poza ustrojem kobiety 120

Piętnowanie genomowe rodzicielskie (imprinting genomowy) 125

Stany patologiczne i zespoły wad wrodzonych oraz inne zaburzenia związane z piętnowaniem genomowym rodzicielskim 128

Inaktywacja chromosomu X 130

Bruzdkowanie 131

Zagnieżdżenie 143

5. Genetyczne i molekularne podstawy rozwoju 147

Molekuły sygnałowe 148

Molekularne szlaki przekazywania sygnału w procesie rozwoju zarodkowego 149

Sygnalizacja Wnt 153

Sygnalizacja Tgf-β 156

Sygnalizacja Hedgehog 158

Sygnalizacja Kinazy tyrozynowej 160

Sygnalizacja Notch 163

Sygnalizacja Integryną 165

Szlak sygnałowy Kwasu retinowego 167

Geny sterujące rozwojem a nowotwory 168

Podstawowe pojęcia oraz nazewnictwo genów zwierzęcych i genów człowieka 169

6. Drugi tydzień rozwoju 171

Powstanie dwulistkowej tarczy zarodkowej 171

Zaburzenia w rozwoju w pierwszych dwóch tygodniach 175

7. Trzeci tydzień rozwoju 177

Gastrulacja 177

Powstanie trzylistkowej tarczy zarodkowej 177

Pierwotny układ sercowo-naczyniowy 183

8. Okres zarodkowy. Od 4. do 8. tygodnia rozwoju 186

Mezoderma wewnątrzzarodkowa 186

Endoderma 196

Ektoderma 197

Błony płodowe 200

Teoria listków zarodkowych 200

Fałdowanie się zarodka 210

9. Charakterystyka morfologiczna zarodka i płodu 215

Najważniejsze cechy morfologiczne zarodka 220

Najważniejsze charakterystyczne cechy płodu 225

Czynniki wpływające na wzrost wewnątrzmaciczny płodu 233

Określanie czasu trwania ciąży, terminu porodu, wieku zarodka i płodu 234

10. Łożysko 236

Budowa łożyska 236

Czynność łożyska 251

Wady w rozwoju łożyska oraz inne stany patologiczne łożyska i błon płodowych 255

Sznur pępowinowy 261

Ciąża mnoga 262

Próby ciążowe 273

11. Wady wrodzone 274

Podział wad rozwojowych 280

Zaburzenia genetyczne 282

Uszkodzenia (mutacje) pojedynczego genu 282

Aberracje chromosomowe 284

Wady wrodzone ze znacznym udziałem czynnika genetycznego 289

Wady pochodzenia wieloczynnikowego (dziedziczenie wieloczynnikowe) 289

Wady wywołane przez czynniki teratogenne środowiska zewnętrznego 291

Czynniki teratogenne 297

Diagnostyka prenatalna 342

Ultrasonografia 343

Amniocenteza 345

Biopsja kosmówki 347

Kordocenteza 347

Fetoskopia 348

Nieinwazyjna diagnostyka prenatalna 348

Wskazania do diagnostyki prenatalnej 349

Część szczegółowa 352

12. Jamy ciała, krezki oraz przepona 354

Podział wewnątrzzarodkowej jamy ciała 357

Rozwój przepony 360

Torba sieciowa i krezka grzbietowa żołądka 363

Krezki 366

Zaburzenia w rozwoju jam ciała, pierwotnych krezek i przepony 369

13. Narząd gardłowy i jego pochodne. Twarz oraz szyja 371

Narząd gardłowy (skrzelowy) 371

Łuki gardłowe 371

Kieszonki gardłowe 375

Błony gardłowe 379

Bruzdy gardłowe 379

Zaburzenia w rozwoju narządu gardłowego 380

Język 382

Zaburzenia w rozwoju języka 382

Ślinianki 384

Tarczyca 384

Zaburzenia w rozwoju tarczycy 384

Twarz 387

Jamy nosowe 391

Podniebienie 391

Zaburzenia w rozwoju twarzy i podniebienia 394

14. Układ oddechowy 398

Molekularne mechanizmy rozwoju tchawicy i drzewa oskrzelowego 404

Zaburzenia w rozwoju układu oddechowego 407

15. Układ pokarmowy 410

Jelito pierwotne przednie 410

Przełyk 411

Dwunastnica 412

Żołądek 412

Wątroba i pęcherzyk żółciowy 419

Śledziona 420

Trzustka 420

Jelito pierwotne środkowe 421

Jelito pierwotne tylne 425

Molekularne mechanizmy różnicowania pierwotnego jelita 428

Zaburzenia w rozwoju układu pokarmowego 433

Wady jelita pierwotnego przedniego 433

Wady jelita pierwotnego środkowego 434

Wady jelita pierwotnego tylnego 438

16. Układ moczowo-płciowy 441

Układ moczowy 441

Nerka 444

Pęcherz moczowy i cewka moczowa 450

Gruczoł krokowy (stercz) 455

Układ płciowy 456

Rozwój gonad 456

Rozwój narządów płciowych wewnętrznych 464

Rozwój narządów płciowych zewnętrznych 471

Rozwój kanału pachwinowego i zstępowanie jąder 475

Zaburzenia w rozwoju układu moczowo-płciowego 479

Wady układu moczowego 479

Wady wrodzone układu płciowego 482

17. Układ sercowo-naczyniowy 488

Rozwój serca 490

Podział kanału przedsionkowo-komorowego, pierwotnego przedsionka i pierwotnej komory 498

Zatoka żylna 503

Lewy przedsionek i pierwotna żyła płucna 504

Podział pierwotnej komory 504

Układ przewodzący serca 505

Pierwotne i wtórne pole sercotwórcze, sercowe komórki grzebienia nerwowego oraz molekularne mechanizmy embriogenezy serca 506

Układ tętniczy 515

Układ żylny 520

Układ limfatyczny 524

Układ krążenia płodu i noworodka 526

Krążenie płodowe 526

Zmiany w układzie krążenia po urodzeniu 528

Zaburzenia w rozwoju układu sercowo-naczyniowego 530

Wady wrodzone serca i dużych naczyń krwionośnych 530

Wrodzone wady łuku aorty 535

Zaburzenia w rozwoju układu żylnego i limfatycznego 536

18. Układ nerwowy 537

Układ nerwowy ośrodkowy 543

Rdzeń kręgowy 543

Opony 546

Mózgowie 548

Mielinizacja 548

Molekularne podstawy różnicowania płytki, rynienki i cewy nerwowej 563

Układ nerwowy obwodowy 569

Nerwy czaszkowe 569

Układ nerwowy autonomiczny 570

Układ nerwowy przywspółczulny 570

Układ nerwowy współczulny 570

Zaburzenia w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego 573

Wady wrodzone rdzenia kręgowego 573

Wady wrodzone mózgowia 578

Wady wrodzone gruczołu nadnerczowego 582

Komórki grzebienia nerwowego 583

Zaburzenia związane z komórkami grzebienia nerwowego 590

19. Oko, ucho, narząd węchu 595

Oko 595

Siatkówka, ciało rzęskowe i tęczówka 598

Soczewka, ciało szkliste i rogówka 601

Molekularne mechanizmy rozwoju oka 603

Nerw wzrokowy i pozostałe struktury oka 603

Zaburzenia w rozwoju narządu wzroku 609

Ucho 611

Ucho zewnętrzne 611

Ucho środkowe 615

Ucho wewnętrzne 615

Molekularne mechanizmy rozwoju ucha wewnętrznego 621

Wady wrodzone małżowiny usznej 625

Zaburzenia w rozwoju narządu słuchu i równowagi 625

Narząd węchu 626

Wady wrodzone narządu węchu 626

20. Krew 630

Erytrocytopoeza 633

Granulocyty 633

Limfocyty 634

Płytki krwi 634

Limfocyty T 634

Limfocyty B 637

Monocyty – makrofagi (jednojądrowe fagocyty), komórki NK 640

Zaburzenia związane z krwią oraz rozwojem odporności 641

Konflikt matczyno-płodowy 641

α-Talasemia 643

Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa 643

Wrodzone zaburzenia układu odpornościowego (zespoły niedoborów odporności) 643

21. Układ szkieletowy 644

Rozwój chrząstki 644

Rozwój kości 645

Kostnienie na podłożu błoniastym 645

Kostnienie na podłożu chrzęstnym 646

Molekularne mechanizmy rozwoju układu kostnego 647

Rozwój stawów 654

Molekularne mechanizmy powstawania i różnicowania się elementów chrzęstnych i kostnych w kości długiej 654

Szkielet osiowy 656

Kości obręczy kończyny górnej i dolnej oraz kończyn 666

Zaburzenia w rozwoju układu szkieletowego 667

Wady wrodzone szkieletu osiowego 667

Wady czaszki 670

Uogólnione wady układu kostnego 671

22. Układ mięśniowy 672

Mięśnie poprzecznie prążkowane szkieletowe 672

Molekularne mechanizmy rozwoju mięśni 680

Zaburzenia rozwojowe mięśni 682

23. Kończyny 683

Molekularne mechanizmy rozwoju kończyn 690

Zaburzenia w rozwoju kończyn 693

24. Powłoka wspólna 697

Skóra 697

Gruczoły łojowe 700

Gruczoły potowe 700

Włosy 700

Paznokcie 703

Gruczoły sutkowe 704

Molekularne mechanizmy rozwoju skóry i jej wytworów 706

Zęby 707

Molekularne mechanizmy rozwoju zębów 713

Zaburzenia w rozwoju powłoki wspólnej 716

Wady wrodzone skóry 716

Wady wrodzone paznokci 717

Wady wrodzone włosów 717

Wady gruczołu sutkowego 718

Wady wroodzone zębów 718

25. Klonowanie 720

26. Komórki macierzyste 730

Słownik podstawowych terminów embriologicznych 744

Podziękowania 767

Skorowidz 773