"Filozofia europejskiego wymiaru sprawiedliwości. O ewolucji fundamentów unijnego porządku prawnego"

Spis treści

Wykaz skrótów | str 15

Od autora | str 17

Martin ShapirForeword | str 25

Martin ShapirSłowo wstępne | str 29

1. Prawnik i Prawo Granicy | str 33

ProloDlaczego książka o unijnym sądzeniu 16 lat po Akcesji? | str 33

2. Kontekst | str 39

3. Przejmowanie państwa i obywatelskie TAK lub NIE | str 42

4. Polityka resentymentu jako doktryna konstytucyjna | str 56

5. Instytucja i fundamenty | str 59

5.1. Wspólnota prawa: bez wojny | str 59

5.2. Nie ma Unii bez sądu | str 60

5.3. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej: Prawo – Etos – Trwanie – Przetrwanie | str 63

5.4. Wierność unijnemu systemowi ochrony prawnej | str 67

5.5. Sędziowska obietnica w prawie unijnym | str 75

5.6. Czujne jednostki – prawdziwi strażnicy prawa europejskiego | str 82

5.7. NIE dla samopomocy | str 87

5.8. Prawo europejskie w sądach polskich | str 89

Część pierwsz„Wspólnotowy umysł” | str 93

1. Aktywizm sądowy. Mit i rzeczywistość | str 95

1.1. Problem i terminologia | str 95

1.2. Jak pisać o Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej i jak rozumieć jego rolę? | str 101

2. Uzurpacja („aktywizm”) funkcji prawodawczej czy obrona systemu prawnego przed dezintegracją? | str 104

3. Jak rozumuje sędzia unijny? | str 106

3.1. Model | str 106

3.1.1. Sprawy łatwe – trudne i pytanie o dyskrecjonalność sędziowską | str 106

3.1.2. Sędzia unijny w świecie niedoskonałego tekstu | str 112

3.1.3. Trzy konteksty rozumowania sędziego Trybunału Sprawiedliwości | str 113

Podsumowanie. Od sądowego aktywizmu do unijnej racjonalności argumentacyjnej | str 119

1. Teoria | str 122

1.1. Filozofia art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej i wspólnota prawa | str 122

Część drug„Wspólnotowa metoda”. Teoria i aplikacja | str 122

1.2. Pluralizm argumentacyjny | str 125

1.3. Spójność powiązania argumentów | str 126

1.4. Substrat unijnej rozumności: zasady, | str. , wartości | str 128

2. Unijna metoda. Aplikacja | str 129

2.1. Od „ducha” i systemu Traktatu do bezpośredniego skutku prawa europejskiego | str 130

2.2. Łączenie i konstruowanie argumentów wzajemnie się wspierających. Sprawa ADBHU | str 133

2.3. Porządki pierwszeństwa argumentów w ramach spójnego systemu kontroli sądowej. Sprawa Les Verts | str 135

2.4. W obronie integralności systemu prawnego. Sprawa Foto-Frost | str 140

3. Europejska filozofia sądzenia. W służbie wspólnoty prawa i obywateli | str 146

4. Precedens w prawie europejskim | str 155

4.1. Europejski precedens. Nie „czy?”, ale „jak?” | str 155

4.1.1. Fundamenty traktatowe | str 159

4.1.2. Fundamenty proceduralne | str 163

4.2. Unijna ścieżka precedensu | str 164

4.2.1. Rekonstrukcja | str 164

4.2.2. Aplikacja | str 167

4.2.3. Problem instrumentalizacji precedensu | str 173

4.2.4. Precedens i aktorzy integracji | str 174

4.2.5. Precedens i sąd wobec wyzwania „zmiany” | str 177

4.3. Jakość precedensu i tożsamość sądu | str 179

5. Dialog sądowy w prawie europejskim | str 184

5.1. Unijny dialog sądowy. Postępowanie prejudycjalne | str 186

5.1.1. Dialog jako istota postępowania prejudycjalnego | str 188

5.1.2. Dialog i podział jurysdykcji na podstawie art. 267 TFUE | str 193

5.1.3. Artykuł 267 TFUE i jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości | str 197

5.1.4. W kierunku dialogu kontrolowanego | str 200

5.1.4.1. Sprawy Foglia v. Novello jako cezura jurysdykcyjna | str 200

5.1.4.2. Warunki dostępu sądów krajowych do Trybunału Sprawiedliwości | str 213

5.1.5. Jaki dialog? | str 218

5.2. Dialog sądowy w europejskiej wspólnocie sądów. Trybunał Sprawiedliwości v. Europejski Trybunał Praw Człowieka | str 227

5.3. Sądowy dialog w działaniu. Sąd nad rzecznikiem (adwokatem) generalnym w Trybunale Sprawiedliwości | str 234

5.3.1. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka | str 235

5.3.2. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości | str 237

5.3.3. W kierunku konwergencji | str 246

5.4. Sądowy dialog konstytucyjny i wspólnota sędziów | str 248

5.5. Sądowy dialog i sędziowski temperament | str 252

6. Wspólnotowa chain novel. Sędzia jako krytyk, twórca i kontynuator tradycji orzeczniczej | str 253

6.1. Ronald Dworkin i koncepcja chain novel | str 253

6.2. Chain novel i Trybunał Sprawiedliwości | str 256

6.3. Chain novel i Parlament Europejski | str 256

7. Orzeczenia wstępne Trybunału Sprawiedliwości: struktura i lektura. Jak czytać, aby zrozumieć? | str 263

7.1. Część wstępna | str 263

7.2. Uzasadnienie | str 264

7.3. Pytania czy problem prawny? | str 265

7.4. Odpowiedzi | str 265

7.5. Cytowanie orzecznictwa | str 266

7.6. Sentencja | str 267

Podsumowanie. Najpierw zrozum instytucje i kontekst, a potem krytykuj | str 268

1. Odkrywanie Van Gend en Loos. Sąd – Procedura – Obywatel | str 271

Część trzeciPrawo i sala sądowa. O obietnicach i granicach | str 271

1.1. Wyrok Van Gend en Loos i wielopoziomowa rekonstrukcja | str 272

1.1.1. Poziom konstytucyjnego odczytania wyroku | str 272

1.1.2. Poziom aplikacji wyroku | str 274

1.1.3. Poziom implikacji wyroku | str 275

1.2. Filozofia Van Gend en Loos. Więcej niż metafora? | str 277

1.3. Wyrok Van Gend en Loos i idea Europy | str 279

1.4. Van Gend en Loos jako uprawomocnienie sądu krajowego | str 282

1.5. „Jednostka – sąd – procedura” i legitymizacja prawa europejskiego | str 283

1.6. Van Gend en Loos. Od uprawnionej jednostki do partycypatywnego obywatela | str 286

1.7. Van Gend en Loos i zobowiązany obywatel | str 289

1.8. Van Gend en Loos jako sądowy pakt dla Europy wczorajszej, dzisiejszej i jutrzejszej | str 293

2. Godność | str 294

2.1. Spór o godność | str 294

2.2. Prawo europejskie wobec godności | str 299

2.3. Sąd unijny wobec godności | str 301

2.3.1. Przełamanie milczenia. Sprawa Omega | str 302

2.3.2. Sprawa Omega i podwaliny jurysprudencji konstytucyjnej | str 305

2.3.3. „Życie na granicy systemów” | str 308

3. Rzecznik (adwokat) generalny – najbardziej wpływowy głos prawa unijnego | str 309

4. Ochrona tymczasowa w Trybunale Sprawiedliwości. Od Rospudy do Białowieży | str 316

4.1. Postępowanie w przedmiocie ochrony tymczasowej | str 316

4.2. Warunki dopuszczalności ochrony tymczasowej | str 318

4.3. Ochrona tymczasowa. Przegląd orzecznictwa | str 320

4.4. Ochrona tymczasowa w Dolinie Rospudy | str 322

4.5. Sprawa Puszczy Białowieskiej | str 323

5. „Prawo” jako racja argumentacyjna. Przypadek Gazociągu Północnego | str 330

5.1. Argumentacyjny walor prawa europejskiego | str 330

5.2. Prawo w (nie)działaniu | str 331

5.3. Gazociąg Północny jako precedens na dzisiaj. Iura vigilantibus scripta sunt? | str 336

Podsumowanie. Ścieżki integracji i walor odkrywania „starych” precedensów | str 340

1. Walor procedury | str 342

Część czwartForum | str 342

2. Filozofia i istota procedury unijnej. Rekonstrukcja modelu | str 349

2.1. Wartości proceduralne. Filozofia unijnej procedury | str 350

2.2. Cechy i zasady proceduralne. Istota procedury unijnej | str 354

2.3. Aplikacja modelu na przykładzie postępowania prejudycjalnego | str 359

2.3.1. Cechy postępowania prejudycjalnego | str 359

2.3.2. Zasady proceduralne w świetle cech postępowania prejudycjalnego | str 363

3. Autonomia proceduralna państw członkowskich. Pragmatyczne przewartościowanie czy pryncypialne utrzymywanie status quo? | str 368

3.1. Wyzwanie racjonalizacji orzecznictwa | str 368

3.2. Orzecznictwo jako kontinuum | str 370

3.3. „Sfera remedialna” i przewartościowanie autonomii proceduralnej | str 373

3.4. Orzecznicze generacje | str 376

3.5. Precedens Unibet. Co się stało z autonomią proceduralną? | str 377

3.6. W kierunku pragmatycznego przewartościowania | str 380

Podsumowanie. Orzeczniczy „Catch 22” | str 390

1. Sędziowie czy quasi-prawodawcy? Jaka jest rola sędziów w prawie europejskim? | str 392

1.1. Bariery naszego myślenia o prawodawczej roli sądów | str 392

Część piątSędziowska obietnica w prawie europejskim | str 392

1.2. Szczególna rola prawodawcza sądów | str 395

2. Model kooperacyjny prawodawcy unijnego | str 398

2.1. Prawodawcza funkcja sądu unijnego | str 402

2.2. Kooperacja prawodawcy | str 408

2.3. Fluktuacja funkcji sądowego prawodawcy | str 424

2.4. Model kooperacyjny prawodawcy wobec równowagi władz i dynamiki prawa unijnego | str 426

2.5. Komplementarność funkcji prawodawcy sądowego | str 431

2.6. Sąd-prawodawca jako katalizator | str 436

2.7. Problem stronniczości prawodawcy sądowego | str 440

Podsumowanie. Obietnica sędziowska w obronie fundamentów Unii | str 444

1. Jak myśleć i mówić o Europie w Polsce w czasie konstytucyjnego kryzysu? | str 447

Epilog czy... nowy Prolog? Quo vadis Polonia? | str 447

2. Rzecz o polexicie | str 472

2.1. Obietnica roku 1989 i marzenie o Europie | str 472

2.2. Polexit, czyli co? | str 475

Wojciech SzczurePosłowie | str 483

Wybrana literatura | str 485