"Poeta-Nauczyciel(ka)-Dziecko. Twórczość dla dzieci Juliana Tuwima i Jana Brzechwy w zmieniającej się rzeczywistości przedszkolnej"

Spis treści

Wprowadzenie 10

Rozdział 1. W poszukiwaniu źródeł twórczości dla dzieci Juliana Tuwima i Jana Brzechwy 14

1.1. Wybrane fakty z biografii Juliana Tuwima 18

1.1.1. Wspomnienia dzieciństwa i domu rodzinnego 19

1.1.2. Dziecięcość Tuwima – wybrane kwestie 27

1.1.3. Dżońcio – literacka inspiracja 32

1.1.4. Wiersze dla dzieci w Elementarzu Mariana Falskiego 35

1.1.5. Twórczość dla najmłodszych i ich odbiór w środowisku pedagogów 40

1.1.6. Późniejsze wznowienia wierszy dla dzieci i ich społeczny odbiór 49

1.1.7. Ewa – adresatka „ostatniego” dziecięcego wiersza 53

1.2. Wybrane fakty z biografii Jana Brzechwy 58

1.2.1. Dzieciństwo i dom rodzinny 59

1.2.2. Debiut Brzechwy jako autora dla dzieci 61

1.2.3. Lata wojenne – twórczość dla młodych czytelników 66

1.2.4. Lata powojenne – obfitość utworów dla dzieci 69

1.2.5. Spotkania Brzechwy z młodymi czytelnikami 84

1.2.6. Pożegnanie z poetą 89

1.3. Podsumowanie 90

Rozdział 2. Utwory Tuwima i Brzechwy w zmieniającej się rzeczywistości 92

2.1. Różnice pokoleniowe jako czynnik determinujący interpretację utworu literackiego 95

2.2. Język jako odzwierciedlenie doświadczeń kolejnych pokoleń 102

2.2.1. Utwory Brzechwy i Tuwima w procesie transmisji językowej 105

2.3. Nowatorstwo, uniwersalność, przemijalność utworów Brzechwy i Tuwima 109

2.3.1. Nowatorstwo utworów Brzechwy i Tuwima 109

2.3.2. Uniwersalność utworów Tuwima i Brzechwy 112

2.3.3. Utwory Brzechwy i Tuwima wobec zmian w rzeczywistości społecznej 117

2.4. Upośrednianie jako tworzenie strefy najbliższego rozwoju w kontakcie dziecka z utworem literackim 129

2.4.1. Dorosły jako pośrednik w relacji dziecko – utwór literacki 130

2.5. Podsumowanie 138

Rozdział 3. Dzieci są kompetentne – utwory Jana Brzechwy i Juliana Tuwima w perspektywie potencjału rozwojowego dzieci przedszkolnych 140

3.1. Proces akceleracji rozwoju dziecka jako rezultat społecznego wsparcia 142

3.2. Dzieci są sprawcze 146

3.3. Dzieci są twórcze 151

3.4. Dzieci bawią się słowami 154

3.5. Dzieci mają poczucie humoru 159

3.6. Dzieci zastanawiają się nad światem i sobą w świecie 163

3.7. Dzieci potrzebują norm i reguł 168

3.8. Podsumowanie 173

Rozdział 4. Utwory Brzechwy i Tuwima w zmieniającej się rzeczywistości przedszkolnej w świetle materiałów z czasopisma „Wychowanie w Przedszkolu” 174

4.1. Utwory Brzechwy i Tuwima w perspektywie zmieniających się założeń programowych edukacji przedszkolnej 175

4.2. Strategie upośredniania dzieciom utworów Jana Brzechwy i Juliana Tuwima – propozycje nauczycielek w czasopiśmie „Wychowanie w Przedszkolu” 192

4.2.1. Czytanie/recytowanie jako podstawowa forma upośredniania utworu 196

4.2.2. Od słuchania utworu do zabawy 197

4.2.3. Od słuchania utworu do swobodnej ekspresji dzieci 199

4.2.4. Od czytania do eksperymentowania 201

4.2.5. Czytanie/recytowanie luźno powiązane z innymi celami edukacyjnymi 202

4.2.6. Czytanie dziecku jako sposób porządkowania jego doświadczeń i przeżyć 204

4.2.7. Dzielenie się doświadczeniem jako sposób zainteresowania dzieci utworem literackim 207

4.3. Pułapki w pracy z utworami literackimi na przykładzie wierszy Brzechwy i Tuwima 208

4.3.1. Pułapka pierwsza – ignorowanie faktów 209

4.3.2. Pułapka druga – infantylizacja 210

4.3.3. Pułapka trzecia – instruktażowość 214

4.3.4. Pułapka czwarta – utrwalanie stereotypów 216

4.3.4. Podsumowanie 219

Zakończenie 221

Bibliografia 223

1. Mniej znane utwory Jana Brzechwy – wybór 239

Aneks 239

2. Mniej znane utwory Juliana Tuwima 247

Poet – Teacher – Child. Works for Children by Julian Tuwim and Jan Brzechwa in the Changing Pre-school Reality. Summary 250