"Prawo rodzinne"

Spis treści

Rozdział 1

Rozdział 2

Rozdział 3

Rozdział 4

Rozdział 5

Rozdział 6

Rozdział 7

Rozdział 8

Rozdział 9

Rozdział 10

Rozdział 11

Rozdział 12

Rozdział 13

Rozdział 14

Wykaz skrótów 15

Słowo wstępne 17

Zagadnienia wprowadzające 19

1.1. Człowiek a społeczeństwo 20

1.2. Rodzinne stosunki faktyczne i stosunki rodzinnoprawne 22

1.3. Rodzaje stosunków rodzinnoprawnych 23

1.4. Stosunki rodzinnoprawne a rodzina 26

1.5. Stosunek pokrewieństwa 30

1.6. Stosunek powinowactwa 34

2.1. Stan cywilny a stan rodzinny 35

Prawo o aktach stanu cywilnego 35

2.2. Pojęcie stanu cywilnego 36

2.3. Zdarzenia wpływające na stan cywilny 39

2.4. Rejestracja stanu cywilnego 40

2.5. Moc dowodowa akt stanu cywilnego 44

2.6. Sporządzenie aktu urodzenia 46

2.6.1. Zagadnienia wstępne 46

2.6.2. Nazwisko dziecka w akcie urodzenia – zagadnienia podstawowe 47

2.6.3. Nazwisko dziecka w akcie urodzenia – zagadnienia szczegółowe 48

2.6.4. Płeć określona w akcie urodzenia 50

2.7. Sporządzenie aktu małżeństwa 53

2.8. Sporządzenie aktu zgonu 54

2.9. Transkrypcja zagranicznych akt stanu cywilnego 55

2.10. Wzory dokumentów 60

2.10.1. Zupełny odpis aktu urodzenia (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 1) 60

2.10.2. Skrócony odpis aktu urodzenia (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 9) 62

2.10.3. Skrócony odpis aktu urodzenia dziecka martwego (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 11) 63

2.10.4. Protokół zgłoszenia urodzenia (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 17) 64

2.10.5. Karta urodzenia (Dz.U. z 2017 r. poz. 2305, załącznik 1) 66

2.10.6. Karta martwego urodzenia (Dz.U. z 2017 r. poz. 2305, załącznik 2) 68

2.10.7. Zupełny odpis aktu małżeństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 3) 70

2.10.8. Skrócony odpis aktu małżeństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 13) 72

2.10.9. Zupełny odpis aktu zgonu (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 5) 74

2.10.10. Skrócony odpis aktu zgonu (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 15) 76

2.10.11. Karta zgonu (Dz.U. z 2019 r. poz. 1085, załącznik) 77

2.10.12. Protokół zgłoszenia zgonu (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 17) 80

2.10.13. Przykładowy wzór aktu urodzenia w formie tradycyjnej – papierowej (poprzedni stan prawny) 82

2.10.14. Przykładowy wzór aktu małżeństwa w formie tradycyjnej – papierowej (poprzedni stan prawny) 83

2.10.15. Przykładowy wzór aktu zgonu w formie tradycyjnej – papierowej (poprzedni stan prawny) 84

2.10.16. Przykładowy zrzut ekranu prezentujący aktualny formularz wypełniany przez kierownika urzędu stanu cywilnego konieczny do sporządzenia aktu urodzenia w systemie „ŹRÓDŁO&rdquo 85

2.10.17. Przykładowy zrzut ekranu prezentujący aktualny formularz wypełniany przez kierownika urzędu stanu cywilnego konieczny do sporządzenia aktu małżeństwa w systemie „ŹRÓDŁO&rdquo 88

2.10.18. Przykładowy zrzut ekranu prezentujący aktualny formularz wypełniany przez kierownika urzędu stanu cywilnego konieczny do sporządzenia aktu zgonu w systemie „ŹRÓDŁO&rdquo 91

Zawarcie małżeństwa 95

3.1. Zasady małżeństwa 96

3.1.1. Zagadnienia wstępne 96

3.1.2. Zasada monogamii małżeństwa 96

3.1.3. Zasada odmiennej płci małżonków 97

3.1.4. Zasada trwałości małżeństwa 99

3.1.5. Zasada świeckości małżeństwa 99

3.1.6. Zasada egalitaryzmu małżonków 100

3.2. Dwie formy zawarcia małżeństwa 100

3.3. Charakter prawny zawarcia małżeństwa 103

3.4. Przesłanki istnienia małżeństwa 107

3.4.1. Zagadnienia wstępne 107

3.4.2. Przesłanki istnienia małżeństwa wspólne dla małżeństwa zawieranego w formie cywilnej oraz wyznaniowej ze skutkami cywilnymi 107

3.4.3. Dodatkowe przesłanki istnienia małżeństwa dla formy wyznaniowej ze skutkami cywilnymi 109

3.5. Przesłanki formalno-porządkowe 111

3.5.1. Przesłanki formalno-porządkowe wspólne dla obu form zawarcia małżeństwa 111

3.5.2. Przesłanki formalno-porządkowe właściwe dla formy cywilnej 114

3.5.3. Przesłanki formalno-porządkowe właściwe dla formy wyznaniowej 115

3.6. Przeszkody małżeńskie 117

3.7. Wady oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński 121

3.7.1. Zagadnienia wstępne 121

3.7.2. Unieważnienie małżeństwa z powodu wady oświadczenia o zawarciu małżeństwa 122

3.7.3. Unieważnienie małżeństwa z powodu wadliwego pełnomocnictwa 124

3.8. Zawarcie małżeństwa z cudzoziemcem na terenie Rzeczypospolitej Polskiej 125

3.9. Zawarcie małżeństwa konsularnego 128

3.10. Wzory dokumentów 130

3.10.1. Zapewnienie o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 35) 130

3.10.2. Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 26) 139

3.10.3. Zaświadczenie stwierdzające zawarcie małżeństwa przed duchownym (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 27) 141

3.10.4. Protokół przyjęcia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 19) 142

4.1. Zagadnienia wstępne 145

Prawa i obowiązki małżonków 145

4.2. Obowiązek zaspokajania materialnych potrzeb rodziny 148

4.3. Nazwisko małżonków 150

4.4. Uprawnienie do reprezentacji małżonka 151

4.5. Solidarna odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte na zwykłe potrzeby rodziny 153

Małżeńskie ustroje majątkowe 157

5.1. Zagadnienia wstępne 158

5.2. Ustrój wspólności ustawowej 160

5.2.1. Zagadnienia wstępne 160

5.2.2. Wspólność łączna a wspólność w częściach ułamkowych 161

5.2.3. Skład majątku wspólnego 164

5.2.4. Skład majątku osobistego 165

5.2.5. Zarząd majątkiem wspólnym 171

5.2.6. Odpowiedzialność małżonków majątkiem wspólnym za zobowiązania 178

5.2.6.1. Zagadnienia wprowadzające 178

5.2.6.2. Odpowiedzialność małżonka za zobowiązania przed 20.01.2005 r 178

5.2.6.3. Odpowiedzialność małżonka za zobowiązania zaciągnięte w obowiązującym stanie prawnym 180

5.2.7. Ustanie małżeńskiej wspólności majątkowej 184

5.2.7.1. Zagadnienia wstępne 184

5.2.7.2. Ustanie wspólności w wyniku śmierci jednego z małżonków 188

5.2.7.3. Uprawnienia małżonka do środków zgromadzonych na indywidualnych kontach emerytalnych oraz na subkoncie w ZUS 189

5.2.7.3.1. Zagadnienia wstępne 189

5.2.7.3.2. Uprawnienia małżonka do środków emerytalnych przed reformą z 2019 r 189

5.2.7.3.3. Uprawnienia małżonka do środków emerytalnych w obecnym stanie prawnym 195

5.3. Małżeńskie umowy majątkowe 196

5.4. Umowy przenoszące składniki majątkowe pomiędzy majątkami małżonków 201

5.5. Ustrój przymusowy 205

6.1. Separacja – zagadnienia wstępne 207

Separacja prawna małżonków 207

6.2. Przesłanki separacji 208

6.3. Skutki separacji 209

6.4. Orzeczenie o separacji małżonków 211

6.5. Zniesienie separacji 212

Ustanie małżeństwa 213

7.1. Zagadnienia wstępne 214

7.2. Rozwód w prawie polskim – zagadnienia wprowadzające 215

7.3. Przesłanki rozwodu 215

7.3.1. Zagadnienia wstępne 215

7.3.2. Trwały i zupełny rozkład pożycia 216

7.3.3. Sprzeczność rozwodu z dobrem małoletnich dzieci 218

7.3.4. Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego 219

7.3.5. Wyłączna wina małżonka występującego o rozwód 220

7.4. Rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym 220

7.4.1. Zagadnienia wstępne 220

7.4.2. Rozstrzygnięcie o rozwiązaniu małżeństwa 221

7.4.3. Rozstrzygnięcie o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego 221

7.4.4. Rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej 223

7.4.5. Rozstrzygnięcie o kontaktach 228

7.4.6. Rozstrzygnięcie o alimentacji wspólnych małoletnich dzieci 228

7.4.7. Rozstrzygnięcia o mieszkaniu lub domu 229

7.4.8. Rozstrzygnięcie o alimentacji byłego małżonka 231

7.4.9. Rozstrzygnięcie o podziale majątku wspólnego 233

7.5. Pozew o rozwód 234

7.6. Unieważnienie małżeństwa 238

7.7. Ustalenie nieistnienia małżeństwa 241

8.1. Zagadnienia wstępne 243

8.1.1. Pochodzenie dziecka – uwagi wprowadzające 243

Macierzyństwo i ojcostwo 243

8.1.2. Zasada prawdy obiektywnej a pochodzenie dziecka 245

8.1.3. Kryteria podmiotowe a pochodzenie dziecka 247

8.1.4. Prawo filiacyjne a ustawa o leczeniu niepłodności 248

8.2. Ustalenie pochodzenia dziecka 251

8.2.1. Ustalenie macierzyństwa 251

8.2.1.1. Ustalenie macierzyństwa w trybie administracyjnym (zwykłym) 252

8.2.1.2. Sądowe ustalenie macierzyństwa 253

8.2.1.3. Macierzyństwo zastępcze 254

8.2.5. Ustalenie ojcostwa 256

8.2.5.1. Uwagi wprowadzające 256

8.2.5.2. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki 258

8.2.5.3. Ustalenie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego 261

8.2.5.3.1. Uznanie ojcostwa 261

8.2.5.3.1.1. Uznanie ojcostwa „zwykłe&rdquo 263

8.2.5.3.1.2. Uznanie ojcostwa z art. 751 k.r.o 266

8.2.5.3.2. Sądowe ustalenie ojcostwa 268

Wzór pozwu o ustalenie ojcostwa, alimenty i roszczenia z nim związane 271

8.3. Zaprzeczenie macierzyństwa i ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa 274

8.3.1. Uwagi wstępne 274

8.3.2. Zaprzeczenie macierzyństwa 280

8.3.3. Zaprzeczenie ojcostwa 282

8.3.4. Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa 284

8.4. Ubezwłasnowolnienie całkowite lub choroba psychiczna a terminy do wytaczania powództw 287

8.5. Wzory dokumentów 288

8.5.1. Protokół uznania ojcostwa „zwykły” (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 18, część I–III) 288

8.5.2. Protokół uznania ojcostwa z art. 751 k.r.o. (Dz.U. z 2020 r. poz. 698, załącznik 18, część IV) 294

Władza rodzicielska 299

9.1. Zagadnienia wprowadzające 300

9.2. Władza rodzicielska jako stosunek zależny 302

9.3. Moment powstania władzy rodzicielskiej 304

9.3.1. Zagadnienia wstępne 304

9.3.2. Pogląd opowiadający się za brakiem władzy rodzicielskiej wobec nasciturusa 304

9.3.3. Pogląd opowiadający się za objęciem nasciturusa władzą rodzicielską 305

9.4. Czas trwania władzy rodzicielskiej 308

9.5. Podmioty sprawujące władzę rodzicielską 308

9.6. Treść władzy rodzicielskiej 310

9.6.1. Zagadnienia wstępne 310

9.6.2. Piecza nad osobą dziecka 311

9.6.3. Piecza nad majątkiem dziecka 313

9.6.4. Reprezentacja dziecka 315

9.7. Wykonywanie władzy rodzicielskiej 318

9.8. Ustanie władzy rodzicielskiej oraz jej modyfikacje 322

9.8.1. Zagadnienia wstępne 322

9.8.2. Pozbawienie władzy rodzicielskiej 323

9.8.3. Zawieszenie władzy rodzicielskiej 323

9.8.4. Ograniczenie władzy rodzicielskiej 324

9.8.4.1. Zagadnienia wstępne 324

9.8.4.2. Ograniczenie władzy rodzicielskiej z powodu rozłączenia rodziców 324

9.8.4.3. Ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie art. 109 k.r.o 327

9.8.4.4. Ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich 328

9.8.4.5. Wzór wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie art. 109 k.r.o 329

9.8.4.6. Wzór wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie art. 107 k.r.o 330

9.9. Prawa i obowiązki pomiędzy rodzicami a dzieckiem niezależne od władzy rodzicielskiej 331

9.10. Władza rodzicielska a piecza naprzemienna 334

10.1. Zagadnienia wstępne 339

Prawo do kontaktów 339

10.2. Relacje między władzą rodzicielską a prawem i obowiązkiem utrzymywania kontaktów z dzieckiem 340

10.3. Zakres podmiotowy 341

10.4. Zakres przedmiotowy 344

10.5. Ingerencja w prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem 345

10.5.1. Ograniczenie prawa i obowiązku utrzymywania kontaktów z dzieckiem 345

10.5.2. Zakaz utrzymywania kontaktów z dzieckiem 346

10.5.3. Zobowiązanie rodziców do określonego postępowania 346

10.6. Niewykonywanie prawa i obowiązku utrzymywania kontaktów z dzieckiem 347

10.6.1. Uwagi wstępne 347

10.6.2. Sankcje za niewykonywanie prawa i obowiązku kontaktów 347

10.6.3. Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem 352

10.6.4. Wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej za niewykonywanie obowiązków wynikających z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem 354

Wspieranie rodziny i system pieczy zastępczej 357

11.1. Zagadnienia wstępne 358

11.2. Wspieranie rodziny 359

11.3. Piecza zastępcza 363

11.3.1. Uwagi wstępne 363

11.3.2. Zasady i cele pieczy zastępczej 364

11.3.3. Piecza podzielona 367

11.3.4. Formy pieczy zastępczej 370

11.3.4.1. Uwagi wstępne 370

11.3.4.2. Piecza zastępcza rodzinna 371

11.3.4.3. Piecza zastępcza instytucjonalna 374

12.1. Zagadnienia wstępne 377

Przysposobienie 377

12.2. Przesłanki przysposobienia 378

12.2.1. Uwagi wstępne 378

12.2.2. Przesłanki dotyczące przysposabianego 380

12.2.2.1. Małoletność przysposobionego 380

12.2.2.2. Pozostawanie przysposobionego przy życiu 380

12.2.2.3. Zgoda albo wysłuchanie przysposobionego 381

12.2.3. Przesłanki dotyczące przysposabiających 382

12.2.3.1. Pełna zdolność do czynności prawnych 382

12.2.3.2. Odpowiednie kwalifikacje osobiste przysposabiającego 382

12.2.3.3. Uzyskanie świadectwa ukończenia szkolenia w ośrodku adopcyjnym 384

12.2.3.4. Odpowiednia różnica wieku między przysposabiającym a przysposobionym 384

12.2.3.5. Zgoda przysposabiających (złożenie wniosku o przysposobienie) 385

12.2.3.6. Pozostawanie przysposabiających przy życiu 385

12.2.3.7. Odbycie tzw. okresu preadopcyjnego 386

12.2.4. Przesłanki dotyczące innych osób 387

12.2.4.1. Uwagi wstępne 387

12.2.4.2. Zgoda rodziców dziecka 387

12.2.4.2.1. Zgoda „zwykła” na przysposobienie 387

12.2.4.2.2. Zgoda „zwykła” na przysposobienie a przysposobienie ze wskazaniem 388

12.2.4.2.3. Zgoda blankietowa 391

12.2.4.2.4. Upływ tzw. okresu karencji 392

12.2.4.3. Zgoda małżonka przysposabiającego 392

12.2.4.4. Zgoda opiekuna 393

12.3. Rodzaje przysposobienia 393

12.3.1. Uwagi wstępne 393

12.3.2. Podmiotowe rodzaje przysposobienia 394

12.3.2. Przedmiotowe rodzaje przysposobienia 397

12.3.2.1. Przysposobienie pełne 397

12.3.2.2. Przysposobienie całkowite (anonimowe) 403

12.3.2.3. Przysposobienie niepełne 404

12.3.2.4. Przysposobienie zagraniczne 406

12.4. Procedura przysposobienia 410

12.4.1. Uwagi wstępne 410

12.4.2. Udział ośrodka adopcyjnego 411

12.4.3. Postępowanie przed sądem opiekuńczym 414

12.4.4. Etap przed urzędem stanu cywilnego 416

12.4.4.1. Wzór odpisu zupełnego aktu urodzenia w razie braku sporządzenia nowego aktu urodzenia po przysposobieniu dziecka (przykład) 418

12.4.4.2. Wzór odpisu zupełnego aktu urodzenia w razie sporządzenia nowego aktu urodzenia po przysposobieniu dziecka (przykład) 420

12.5. Tajemnica przysposobienia 422

12.6. Ustanie przysposobienia 424

12.6.1. Uwagi wstępne 424

12.6.2. Rozwiązanie przysposobienia 425

13.1. Zagadnienia wstępne 429

Alimenty 429

13.2. Źródła stosunku alimentacyjnego 431

13.3. Stosunek alimentacyjny potencjalny i konkretny 433

13.4. Formy wykonywania obowiązku alimentacyjnego 435

13.5. Cechy obowiązku alimentacyjnego 436

13.6. Alimenty a inne źródła utrzymania 441

13.7. Kolejność obowiązku alimentacyjnego 442

13.8. Roszczenia regresowe 447

13.9. Przesłanki i zakres obowiązku i roszczenia alimentacyjnego 448

13.9.1. Zagadnienia wstępne 448

13.9.2. Przesłanki i zakres obowiązku alimentacyjnego po stronie uprawnionej 449

13.9.3. Przesłanki i zakres obowiązku alimentacyjnego po stronie zobowiązanej 452

13.10. Wysokość świadczenia alimentacyjnego na przykładzie alimentów na dziecko 454

13.11. Obowiązki ojca dziecka pozamałżeńskiego wobec ciężarnej matki 457

13.12. Alimentacja pomiędzy ojczymem lub macochą a pasierbem 461

13.12.1. Zagadnienia wstępne 461

13.12.2. Alimentacja pasierba w trakcie trwania małżeństwa 461

13.12.3. Alimentacja pasierba po ustaniu małżeństwa 465

13.12.4. Alimentacja ojczyma (lub macochy) przez pasierba 467

13.13. Pozew o alimenty 468

13.14. Postępowanie wobec dłużników alimentacyjnych 471

13.14.1. Zagadnienia wstępne 471

13.14.2. Prawomocność wyroku alimentacyjnego 471

13.14.3. Wyrok alimentacyjny jako tytuł egzekucyjny 473

13.14.4. Bezskuteczność egzekucji jako warunek postępowania wobec dłużnika alimentacyjnego 474

13.14.5. Rola funduszu alimentacyjnego w pomocy osobom uprawnionym do alimentów 477

14.1. Postacie opieki 481

Opieka prawna i kuratela 481

14.2. Charakter prawny i funkcje opieki prawnej 483

14.3. Zasady rządzące opieką prawną 484

14.4. Sytuacje faktyczne uzasadniające ustanowienie opieki prawnej 486

14.5. Dobór kandydata na pełnienie funkcji opiekuna prawnego 488

14.6. Ustanowienie opieki, powołanie opiekuna i objęcie opieki 490

14.7. Sprawowanie opieki prawnej 491

14.8. Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki 493

14.9. Kuratela w polskim systemie prawa 494

Bibliografia 501