"Psychogeriatria"
Identyfikator Librowy: 271796
Spis treści
1. Zagadnienia związane z psychiką osób w wieku podeszłym. Psychopatologia Dominika Dudek 18
1.1. Wprowadzenie 18
1.2. Czynniki psychologiczno-społeczne związane ze starzeniem się 20
1.3. Starzenie się mózgu i procesy neurodegeneracyjne. Zaburzenia psychoorganiczne 22
1.3.1. Otępienie 23
1.3.2. Majaczenie 23
1.3.3. Inne zaburzenia psychoorganiczne 24
1.4. Choroby somatyczne 25
1.5. Zmiany w obrazie psychopatologicznym zaburzeń, które rozpoczęły sięwe wcześniejszych okresach życia 26
1.6. Podsumowanie 28
2. Zaburzenia otępienne w populacji osób powyżej 60. roku życia Kornelia Kędziora-Kornatowska, Anna Polak-Szabela 30
2.1. Wprowadzenie 30
2.2. Definicja 30
2.3. Epidemiologia 32
2.4. Etiopatogeneza 33
2.5. Obraz kliniczny 34
2.5.1. Otępienie w chorobie Alzheimera 35
2.5.2. Otępienie z ciałami Lewy’ego 36
2.5.3. Otępienie naczyniopochodne 36
2.6. Rozpoznanie 37
2.5.4. Otępienie czołowo-skroniowe 37
2.5.5. Otępienie w chorobie Parkinsona 37
2.7. Leczenie 39
2.8. Podsumowanie 41
3. Choroba Alzheimera jako najczęstsza postać otępienia Maria Barcikowska 44
3.1. Definicja 44
3.2. Epidemiologia 44
3.3. Etiopatogeneza 44
3.4. Obraz kliniczny 46
3.5. Badania dodatkowe w diagnostyce choroby Alzheimera 47
3.5.1. Badanie genetyczne 48
3.6. Obraz kliniczny choroby Alzheimera – charakterystyka trzech stadiów choroby 49
3.5.2. Markery biochemiczne 49
3.6.1. Pierwsze stadium choroby Alzheimera (2–5 lat) 49
3.6.2. Drugie stadium choroby Alzheimera (2–12 lat) 50
3.6.3. Trzecie stadium choroby Alzheimera (1–3 lata) 50
3.7. Kryteria diagnostyczne rozpoznawania choroby Alzheimera 52
3.8. Różnicowanie 56
3.8.1. Otępienie naczyniopochodne i mieszane MIXED 56
3.8.2. Otępienie z ciałami Lewy’ego 56
3.9. Leczenie choroby Alzheimera 58
3.8.3. Otępienie czołowo-skroniowe 58
3.8.4. Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD) 58
3.8.5. Zespół Hakima 58
3.10. Podsumowanie 60
4. Zaburzenia psychotyczne u osób starszych Wojciech Kosmowski, Aleksander Araszkiewicz 62
4.1. Wprowadzenie 62
4.2. Definicja 62
4.3. Epidemiologia 63
4.4. Etiopatogeneza 65
4.5. Obraz kliniczny 65
4.6. Rozpoznanie 68
4.7. ICD-10 a ICD-11 73
4.8. Leczenie 79
4.9. Podsumowanie 82
5. Choroba afektywna dwubiegunowa u pacjentów w podeszłym wieku Tadeusz Parnowski 86
5.1. Wprowadzenie 86
5.2. Definicja 86
5.3. Epidemiologia 86
5.4. Etiopatogeneza 87
5.5. Trudności w rozpoznawaniu CHAD o późnym początku 90
5.5.1. Epizody depresyjne i/lub maniakalne u chorego z rozpoznaną CHAD z wczesnym początkiem, występujące po 50. roku życia 91
5.5.2. Wystąpienie po raz pierwszy zespołu depresyjnego i/lub maniakalnego po 50. roku życia 92
5.5.3. Związek depresji i manii z chorobami somatycznymi oraz czynnikami jatrogennymi 93
5.6. Kryteria diagnostyczne i obraz kliniczny 95
5.7. Kryteria diagnostyczne depresji i manii naczyniowej 96
5.8. Leczenie 99
5.9. Podsumowanie 101
6. Zaburzenia depresyjne wśród osób starszych Leszek Bidzan 104
6.1. Wprowadzenie 104
6.2. Epidemiologia 107
6.2.1. Epizod depresyjny 108
6.2.2. Dystymia 108
6.2.3. Depresje psychotyczne 109
6.2.4. Depresja nawracająca 109
6.3. Objawy depresyjne w przebiegu zaburzeń funkcji poznawczych 110
6.2.5. Objawy depresyjne („mała depresja”) 110
6.4. Rokowanie 111
6.5. Terapia zaburzeń depresyjnych 112
6.5.1. Ogólne zasady 112
6.5.2. Neuroleptyki (leki przeciwpsychotyczne) 114
6.6. Podsumowanie 115
6.5.3. Elektrowstrząsy 115
7. Zaburzenia lękowe wśród osób starszych Agata Szulc, Anna Mosiołek 118
7.1. Wprowadzenie 118
7.2. Definicja 119
7.3. Epidemiologia 121
7.4. Etiopatogeneza 122
7.4.1. Czynniki biologiczne 122
7.4.2. Psychologiczne przyczyny wystąpienia lęku u osób w podeszłym wieku 122
7.4.3. Choroby somatyczne 123
7.4.4. Leki i substancje 123
7.5. Obraz kliniczny 124
7.6. Rozpoznanie 124
7.6.1. Zespół lęku napadowego 124
7.6.2. Fobia 126
7.6.3. Zaburzenia lękowe uogólnione (GAD) 126
7.6.4. Zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane 128
7.6.5. Zaburzenia związane ze stresem 128
7.7. Leczenie zaburzeń lękowych w podeszłym wieku 129
7.7.1. Psychoterapia w zaburzeniach lękowych wieku podeszłego 129
7.7.2. Farmakoterapia 129
7.8. Ryzyko związane ze stosowaniem farmakoterapii u pacjentów w podeszłym wieku 130
7.9. Podsumowanie 131
8. Zaburzenia psychosomatyczne wśród osób starszych Agata Orzechowska, Aleksandra Skiba, Piotr Gałecki 134
8.1. Wprowadzenie 134
8.2. Definicja 134
8.3. Klasyfikacja 136
8.3.1. Zaburzenia somatyzacyjne i zjawisko somatyzacji w wieku podeszłym 136
8.3.2. Zaburzenia hipochondryczne 138
8.3.3. Ból psychogenny 139
8.3.4. Neurastenia 139
8.4. Leczenie 140
8.5. Podsumowanie 142
9. Zaburzenia snu w grupie seniorów Wojciech Jernajczyk 144
9.1. Wprowadzenie 144
9.2. Elektroencefalografia i polisomnografia 144
9.3. Znaczenie biologiczne snu 146
9.4. Neurobiologia snu 147
9.4.1. Proces C 147
9.4.2. Proces S 148
9.5. Ewolucja obrazu snu w zależności od wieku 149
9.6. Sen osób w wieku senioralnym 150
9.7. Zaburzenia snu w wieku senioralnym 153
9.7.1. Bezsenność 153
9.7.2. Zaburzenia okołodobowego rytmu sen–czuwanie 154
9.7.3. Zaburzenia oddychania we śnie 155
9.7.4. Periodyczne ruchy kończyn we śnie i zespół niespokojnych nóg 155
9.8. Choroby przebiegające z zaburzeniem funkcji poznawczych 156
9.8.1. Choroba Alzheimera (AD) 156
9.8.2. Choroba Parkinsona (PD) 156
9.9. Podsumowanie 157
10. Zaburzenia seksualne wśród osób w podeszłym wieku Zbigniew Lew-Starowicz 160
10.1. Wprowadzenie 160
10.2. Seksualność w podeszłym wieku 161
10.2.1. Uwarunkowania biologiczne 161
10.2.2. Uwarunkowania psychiczne 162
10.2.3. Uwarunkowania kulturowe 163
10.3. Zaburzenia seksualne wśród osób w podeszłym wieku 164
10.4. Najczęściej spotykane przyczyny zaburzeń seksualnych 164
10.3.1. Badania epidemiologiczne 164
10.4.1. Cukrzyca 165
10.4.2. Choroba niedokrwienna serca i zawał mięśnia sercowego 165
10.4.3. Nadciśnienie tętnicze 165
10.4.4. Udar mózgu 166
10.4.5. Choroba Alzheimera i inne zespoły otępienne 166
10.4.6. Choroby prostaty 166
10.4.7. Zaburzenia hormonalne 166
10.4.8. Depresja 167
10.4.9. Leki 167
10.5. Klinika zaburzeń seksualnych wśród osób w podeszłym wieku 168
10.5.1. Wytrysk opóźniony 168
10.5.2. Zaburzenia erekcji 168
10.5.3. Wytrysk przedwczesny 169
10.5.4. Hipoaktywne zaburzenia pożądania seksualnego u mężczyzn (hipolibidemia) 169
10.5.5. Zaburzenia pożądania i podniecenia u kobiet 170
10.5.6. Ból genitalno-miedniczny 170
10.5.7. Zaburzenia orgazmu u kobiet 170
10.6. Promocja zdrowia seksualnego wśród osób w podeszłym wieku 171
10.7. Podsumowanie 172
11. Uzależnienie od alkoholu wśród osób starszych Elżbieta Trypka, Joanna Rymaszewska 174
11.1. Wprowadzenie 174
11.2. Definicja 174
11.3. Epidemiologia 176
11.4. Etiopatogeneza 176
11.5. Objawy kliniczne 176
11.6. Niebezpieczeństwa związane z nadużywaniem substancji odurzających u osób starszych 178
11.7. Rozpoznanie 178
11.8. Leczenie 180
11.9. Podsumowanie 182
12. Uzależnienie od leków w populacji osób starszych Agnieszka Kułak-Bejda, Napoleon Waszkiewicz 184
12.1. Wprowadzenie 184
12.2. Wielochorobowość i polipragmazja w grupie seniorów 185
12.3. Podstawowe informacje o uzależnieniach od leków 188
12.4. Problem nadużywania i uzależnienia od leków w populacji osób starszych 189
12.4.1. Benzodiazepiny i tzw. leki „Z” 189
12.4.2. Opiody 191
12.4.3. Leki OTC 194
12.5. Objawy sugerujące uzależnienie od leków 195
12.5.1. Uzależnienie od leków a alkohol 197
12.5.2. Postępowanie w uzależnieniu od leków 199
12.5.3. Profilaktyka uzależnień w grupie seniorów 202
12.6. Podsumowanie 203
13. Uzależnienia behawioralne u osób w podeszłym wieku Anna Konopka, Jerzy Samochowiec 206
13.1. Wprowadzenie 206
13.2. Definicja 206
13.3. Epidemiologia 207
13.4. Etiopatogeneza 208
13.5. Obraz kliniczny wybranych zaburzeń 208
13.5.1. Patologiczny hazard 208
13.5.2. Szkodliwe używanie i uzależnienie od internetu oraz nowych technologii 209
13.5.3. Zaburzenie związane z grami oraz uzależnienie od mediów społecznościowych 211
13.5.4. Uzależnienie od zakupów 211
13.5.5. Patologiczne zbieractwo 212
13.5.6. Szkodliwe używanie telewizji 213
13.6. Leczenie 214
13.7. Podsumowanie 215
14. Problem samobójstw wśród seniorów Marta Makara-Studzińska, Justyna Morylowska-Topolska 218
14.1. Wprowadzenie 218
14.2. Definicje, terminologia 218
14.3. Epidemiologia zachowań samobójczych u osób w wieku podeszłym 220
14.4. Czynniki ryzyka samobójczego 221
14.4.1. Czynniki ochronne 223
14.5. Ocena ryzyka samobójstwa 224
14.6. Narzędzia do oceny ryzyka samobójstwa 225
14.7. Zapobieganie samobójstwom osób w wieku podeszłym 226
14.8. Postępowanie z osobami z wysokim ryzykiem samobójczym 229
14.9. Podsumowanie 230
15. Wpływ pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 na zdrowie psychiczne osób starszych Janusz Heitzman 232
15.1. Wprowadzenie 232
15.2. Predyspozycje osób starszych do zachorowania na COVID-19 233
15.3. Wpływ wirusa SARS-CoV-2 na ośrodkowy układ nerwowy osób starszych 233
15.4. Potraumatyczne zaburzenia psychiczne po zachorowaniu na COVID-19 i w trakcie leczenia 234
15.5. Leczenie zaburzeń psychicznych w przebiegu COVID-19 236
15.6. Zaburzenia psychiczne u osób w wieku podeszłym po przebytej infekcji COVID-19 236
15.7. Zaburzenia psychiczne po bezpośredniej społecznej konfrontacji z pandemią COVID-19 237
15.8. Podsumowanie 239
16. Farmakologia w psychogeriatrii – możliwości i ograniczenia Jerzy Leszek 242
16.1. Wprowadzenie 242
16.2. Specyfika patologii wieku podeszłego 242
16.3. Stosowanie leków w podeszłym wieku 244
16.4. Ryzyko działań niepożądanych 244
16.5. Zaprzestanie farmakoterapii 246
16.6. Najczęstsze nieprawidłowości leczenia w starszym wieku 246
16.6.1. Nadużywanie leków 247
16.6.2. Nieodpowiednie stosowanie leków 247
16.6.3. Zażywanie zbytecznego leku 248
16.6.4. Brak ordynacji leków pomimo wskazań klinicznych 248
16.7. Jatrogenny zespół geriatryczny 250
16.8. Zakończenie 250
16.9. Podsumowanie 252
17. Wybrane aspekty pielęgnowania pacjentów psychogeriatrycznych Marta Muszalik 254
17.1. Wprowadzenie 254
17.2. Charakterystyka pacjentów geriatrycznych z zaburzeniami w zakresie zdrowia psychicznego 255
17.3. Diagnoza pielęgniarska pacjenta psychogeriatrycznego i proces pielęgnowania 257
17.4. Model diagnozy pielęgniarskiej pacjenta geriatrycznego z zaburzeniami psychicznymi 258
17.5. Podsumowanie 259
18. Teoretyczne podstawy współczesnych metod neurorehabilitacji wśród pacjentów w podeszłym wieku Agnieszka Gorzkowska, Monika Rudzińska-Bar, Joanna Siuda, Grzegorz Opala 268
18.1. Wprowadzenie 268
18.2. Choroby neurologiczne wieku podeszłego 268
18.2.1. Choroba Parkinsona 268
18.3. Wybrane problemy psychogeriatryczne w neurorehabilitacji 277
18.3.1. Zaburzenia nastroju 277
18.3.2. Neurorehabilitacja u chorych z depresją, zespołami lękowymi i apatią 279
18.3.3. Neurorehabilitacja u chorych z zaburzeniami funkcji poznawczych 280
18.6. Podsumowanie 282
19. Praktyczne aspekty neurorehabilitacji chorych w podeszłym wieku Iwona Sarzyńska-Długosz 286
19.1. Wprowadzenie 286
19.2. Neurorehabilitacja w geriatrii 286
19.3. Upadki 287
19.4. Niedożywienie 292
19.5. Praktyczne aspekty rehabilitacji po udarze mózgu 294
19.6. Praktyczne aspekty rehabilitacji osób z chorobą Parkinsona 295
19.7. Praktyczne aspekty rehabilitacji osób z zespołami otępiennymi 296
19.8. Podsumowanie 297
20. Diagnostyka i rehabilitacja neuropsychologiczna osób z chorobami otępiennymi Maria Pąchalska 300
20.1. Wprowadzenie 300
20.2. Istota otępienia 301
20.2.1. Asymetria związanego z wiekiem spadku zdolności poznawczych u osób z otępieniem i u osób zdrowych w wieku senioralnym 301
20.2.2. Kryteria diagnostyczne otępienia (zaburzeń neuropoznawczych) według DSM-5 303
20.2.3. Istota otępienia (zaburzeń funkcji neuropoznawczych) według DSM-5 303
20.3. Problematyka diagnozy zaburzeń funkcji neuropoznawczych 304
20.3.1. Diagnostyka zaburzeń funkcji neuropoznawczych oparta na obserwacjach klinicznych i badaniach naukowych 305
20.3.2. Diagnoza zaburzeń procesów neuropoznawczych zgodnie z kryteriami diagnostycznymi DSM-5 306
20.3.3. Nowe neurotechnologie w diagnostyce osób z otępieniem 312
20.4. Rehabilitacja neuropsychologiczna osób z otępieniem 315
20.4.1. Klasyczne techniki treningowe wykorzystywane w terapii neuropsychologicznej zaburzeń neuropoznawczych 316
20.4.2. Nowe formy neuroterapii dla osób z otępieniem 319
20.4.3. Neurofeedback 319
20.4.4. Przykład zastosowania neurofeedbacku w praktyce klinicznej 320
20.4.5. Magnetyczna stymulacja śródczaszkowa w terapii osób z otępieniem 321
20.4.6. Bezpośrednia stymulacja prądem stałym w terapii osób z otępieniem 321
20.4.7. Przebieg terapii neuropsychologicznej 322
20.5. Podsumowanie 323
20.4.8. Efekty terapii neuropsychologicznej 323
21. Potrzeby i reakcje psychiczne na perspektywę śmierci w przebiegu choroby u osób starszych Krystyna de Walden-Gałuszko 326
21.1. Wprowadzenie 326
21.2. Potrzeby ludzi starszych na tle aktualnej sytuacji społeczno-kulturalnej 327
21.3. Problem śmierci 328
21.4. Reakcje i postawy wobec śmierci 329
21.5. Możliwości pomocy ludziom starszym w zmierzaniu się z problemem śmierci 335
21.6. Podsumowanie 337
22. Wybrane psychologiczne aspekty procesu starzenia się i starości Stanisława Steuden 338
22.1. Wprowadzenie 338
22.2. Czynniki demograficzne i ich konsekwencje społeczne 339
22.3. Koncepcje wyjaśniające proces starzenia się 340
22.4. Zmiany biologiczne 342
22.5. Psychologiczny wymiar starości 343
22.6. Teorie przystosowania do starości 344
22.7. Doświadczanie własnej starości 347
22.8. Podsumowanie 350
23. Psychologiczne aspekty radzenia sobie z chorobami i ograniczeniami w starości Krzysztof Owczarek 352
23.1. Wprowadzenie 352
23.2. Organizacja percepcji u starszych ludzi 354
23.3. Emocje starszych osób 357
23.4. Obiektywne problemy i subiektywny punkt widzenia 358
23.5. Choroby i problemy związane z ograniczeniem sprawności umysłowej i fizycznej 361
23.6. Reakcja na zmiany w leczeniu 362
23.7. Nieprzestrzeganie zasad leczenia 364
23.8. Zagadnienia związane z ruchem i aktywnością fizyczną u osób w starszym wieku 366
23.9. Dieta w okresie starzenia się 367
23.10. Zjawisko wypalenia dotyczące otoczenia osób w podeszłym wieku 370
23.11. Zakończenie 371
23.12. Podsumowanie 373
Skorowidz 376