"Antropocen"

Spis treści

Wstęp 10

Część I. JAK DO TEGO DOSZŁO? 14

Rozdział 1. Zarys dziejów ludzkości do XVI wieku 16

Wyjście z Afryki i zagłada licznych gatunków dużych zwierząt 16

Neolityczna rewolucja rolnicza i jej skutki 17

Pierwsze cywilizacje 20

Rewolucje religijna i filozoficzna, a także zalążek rewolucji naukowej 21

Ku nowej Europie 22

Rozdział 2. Rewolucja naukowa, przemysłowa i społeczna w Europie 1500–1880 26

Ku światu globalnemu 26

Wielka rewolucja naukowa XVII wieku 27

Postępy nauk w wieku oświecenia 29

Druga rewolucja rolnicza 30

Początki rewolucji przemysłowej 32

Postępy nauki i techniki do 1880 roku 33

Nowe idee społeczne 36

Zmiany układu sił 38

Część II. CZAS WIELKICH ZMIAN 40

Rozdział 3. Wielki Przełom: 1880–1950 42

Czas bezwzględnej dominacji Białych nad resztą ludzkości 42

Ku gospodarce globalnej i początki eksplozji demograficznej 43

Rewolucja naukowa lat 1880–1914 45

Rewolucja techniczna lat 1880–1914 45

Zmiany społeczne w świecie Białych 47

Pierwsza wojna światowa i jej skutki 48

Druga wojna światowa 50

Programy eugeniczne – teoria i praktyka 51

Rozdział 4. Wielkie Przyspieszenie po 1950 roku 54

Ludzki świat ostatecznie się globalizuje 54

Zimna wojna 55

Nauka i technika w latach 1945–2000 57

Czasy wielkiego dobrobytu w świecie Białych 59

Zielona rewolucja w Trzecim Świecie 60

Eksplozja demograficzna w Trzecim Świecie i zastój w świecie Białych 63

Zmiany światowego układu sił 66

Główne kręgi kulturowe 67

Część III. CZY ŻYJEMY W NAJLEPSZYM Z DOTYCHCZASOWYCH LUDZKICH ŚWIATÓW 72

Rozdział 5. Utylitarystyczne zyski z rewolucji naukowo-technicznej 74

Utylitaryzm jako możliwa podstawa oceny 74

Żyjemy dłużej 76

Żyjemy zdrowiej 77

Mamy pod dostatkiem żywności 78

Jesteśmy bardziej niż kiedykolwiek wolni i równi 80

Chodzimy do szkół 82

Wielu ludzi żyje w niewyobrażalnym do niedawna dostatku 83

Życie stało się bezpieczniejsze 85

Mamy wiele czasu wolnego i wielką ofertę rozrywkową 88

Część IV. LUDZKOŚĆ NA KURSIE KOLIZYJNYM Z PRZYRODĄ I ZE SOBĄ 90

Rozdział 6. Groźba zagłady atomowej 92

Wprowadzenie: jak masę zamienić w energię? 92

Skutki wybuchów jądrowych 97

Wyścig zbrojeń jądrowych i mozolne kroki ku jego powstrzymaniu 99

Rozdział 7. Niebezpieczeństwo być może zażegnane: dziura ozonowa 102

Wprowadzenie: fale elektromagnetyczne czy kwanty energii? 102

Słoneczny ultrafiolet a atmosfera 103

Dziura ozonowa: jak powstała i jak ją odkryto 105

Protokół montrealski 107

Rozdział 8. Globalne ocieplenie 110

Wprowadzenie 1: o promieniowaniu elektromagnetycznym i temperaturach panujących na Ziemi 110

Wprowadzenie 2: o temperaturach, jakie panowały w przeszłości i o przyczynach ich zmian 113

Gazy cieplarniane emitowane przez ludzi 118

Badania naukowe nad wzrostem globalnych temperatur i jego skutkami 121

Pierwsze próby przeciwdziałania globalnemu ociepleniu 125

Rozdział 9. Współczesne rolnictwo: szanse i zagrożenia 128

Wkład produkcji i konsumpcji żywności w globalne ocieplenie 128

Terytorialna ekspansja rolnictwa 130

Przekształcanie terenów na potrzeby rolnictwa 132

Nawozy sztuczne i konsekwencje ich stosowania 133

Monokultury rolnicze a pestycydy 136

Inżynieria genetyczna w rolnictwie 138

Rozdział 10. Spadek bioróżnorodności 140

Wprowadzenie: o powstawaniu i znikaniu gatunków, a także o obecnym rozkładzie biomasy 140

Czy wywołujemy szóste wielkie wymieranie? 141

Zagłada dziko żyjących ssaków 143

Stan populacji ptaków, gadów i płazów 144

Degradacja lasów 145

Degradacja wód śródlądowych 147

Stan mórz i oceanów 150

Rozdział 11. Degradacja środowiska naturalnego 154

Wprowadzenie: prawo zachowania energii i prawo wzrostu entropii 154

Ludzkość przyspiesza wzrost entropii 156

O szkodliwości kopalń i wyczerpywaniu zasobów Ziemi 157

Plastikowe śmieci 158

Szybka moda 160

Antybiotyki 162

Przemysł turystyczny niszczy najpiękniejsze zakątki Ziemi 163

Część V. DLACZEGO NIE UDAJE SIĘ ZAPOBIEC ZAGROŻENIOM? 168

Rozdział 12. Problemy z naukowym obrazem świata 170

Wiedza naukowa jest trudna do przyswojenia 170

Wiedza naukowa nie zaspokaja naszych pragnień i nie łagodzi naszych lęków 172

Rewolucja naukowo-techniczna a liberalna demokracja 175

Czy naukowcy są autorytetami? 177

Tendencje antynaukowe w kulturze i polityce 178

Ostrzeżenia naukowców dla ludzkości 181

Rozdział 13. Co czeka nas i życie na Ziemi? 188

Jak zapobiegać groźbie zagłady nuklearnej? 188

Dziura ozonowa i podobne 193

Dlaczego nie jesteśmy w stanie zatrzymać globalnego ocieplenia? 194

Co w związku z globalnym ociepleniem czeka nasze praprawnuki? 197

Czy i w jaki sposób można ograniczyć emisje gazów cieplarnianych? 199

Więcej, jeszcze więcej – tyle że ekologicznie 204

Czy ilość śmieci przekroczyła granice planetarne? 208

Co dalej z produkcją żywności? 209

Perspektywy dalszego spadku bioróżnorodności 211

Problem rozproszonej odpowiedzialności 213

Nierówności społeczne 215

Przeludnienie 217

Zakończenie 222

Bibliografia 224