"Współczesna dietoterapia"

Spis treści

1.1. Zapasy energii w organizmie 18

1. Zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka – Ewa Lange 18

1.2. Całkowite dobowe wydatki energetyczne organizmu 19

1.3. Bilans energii 22

1.4. Aktywność fizyczna 23

1.5. Obliczanie wartości wydatków energetycznych 27

1.6. Ustalanie zapotrzebowania na energię 31

2.1. Charakterystyka węglowodanów 38

2. Znaczenie węglowodanów w żywieniu człowieka – Ewa Lange 38

2.2. Metabolizm węglowodanów 39

2.3. Zalecane spożycie węglowodanów 42

2.4. Znaczenie błonnika pokarmowego w żywieniu człowieka 43

Charakterystyka błonnika pokarmowego 43

Źródła błonnika pokarmowego w diecie 44

Właściwości prozdrowotne błonnika pokarmowego 45

Ograniczenia i przeciwwskazania do stosowania diety bogatoresztkowej 51

Zalecenia spożycia błonnika pokarmowego 51

2.5. Indeks glikemiczny żywności i jego znaczenie w dietoprofilaktyce i dietoterapii 52

Definicje indeksu i ładunku glikemicznego 52

Indeks i ładunek glikemiczny produktów spożywczych 54

Znaczenie fizjologiczne produktów i posiłków o różnym indeksie glikemicznym 54

Czynniki wpływające na wartość indeksu glikemicznego produktów spożywczych 57

Znaczenie indeksu i ładunku glikemicznego diety dla zdrowia 59

3.1. Budowa chemiczna białek 66

3. Białko – Dominika Głąbska, Dariusz Włodarek 66

3.2. Podział i charakterystyka aminokwasów i białek 68

3.3. Metabolizm białka 70

3.4. Rola aminokwasów i białka w organizmie 72

3.5. Źródła pokarmowe białka 74

3.6. Konsekwencje niedostatecznego i nadmiernego spożycia białka 76

4.1. Budowa chemiczna tłuszczów 80

4. Tłuszcze – Dominika Głąbska, Dariusz Włodarek 80

4.2. Podział i źródła kwasów tłuszczowych 83

4.3. Metabolizm tłuszczu 87

4.4. Rola tłuszczu w organizmie 89

4.5. Źródła pokarmowe tłuszczu 91

4.6. Konsekwencje niedostatecznego i nadmiernego spożycia tłuszczu 94

5.1. Charakterystyka ogólna witamin 98

5. Witaminy – Dominika Głąbska, Dariusz Włodarek 98

5.2. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 101

Witamina A 101

Witamina D 107

Witamina E 111

Witamina K 115

5.3. Witaminy rozpuszczalne w wodzie 118

Witamina B1 118

Witamina B2 122

Witamina B3 (PP) 125

Witamina B5 129

Witamina B6 131

Witamina B8 (H) 135

Witamina B9 138

Witamina B12 141

Witamina C 144

Cholina 148

6.1. Charakterystyka ogólna 152

6. Składniki mineralne – Dominika Głąbska, Dariusz Włodarek 152

6.2. Wapń 154

Znaczenie składników mineralnych 154

Występowanie wapnia 155

Znaczenie wapnia 155

Niedobory wapnia 156

6.3. Fosfor 157

Nadmierna podaż wapnia 157

Występowanie fosforu 158

Znaczenie fosforu 158

6.4. Potas 160

Nadmierna podaż fosforu 160

Niedobory fosforu 160

Występowanie potasu 161

Znaczenie potasu 161

6.5. Siarka 163

Nadmierna podaż potasu 163

Niedobory potasu 163

Występowanie siarki 164

Znaczenie siarki 164

Niedobory i nadmierna podaż siarki 165

6.6. Sód 166

Występowanie sodu 166

Znaczenie sodu 166

Nadmierna podaż sodu 168

Niedobory sodu 168

6.7. Chlor 169

Występowanie chloru 169

Znaczenie chloru 169

Niedobory chloru 170

6.8. Magnez 171

Nadmierna podaż chloru 171

Występowanie magnezu 172

Znaczenie magnezu 172

Niedobory magnezu 173

Nadmierna podaż magnezu 174

6.9. Żelazo 175

Występowanie żelaza 176

Znaczenie żelaza 176

Niedobory żelaza 177

Nadmierna podaż żelaza 178

6.10. Fluor 179

Występowanie fluoru 179

Znaczenie fluoru 179

Niedobory fluoru 180

6.11. Cynk 181

Nadmierna podaż fluoru 181

Występowanie cynku 182

Znaczenie cynku 182

Niedobory cynku 183

6.12. Miedź 184

Nadmierna podaż cynku 184

Występowanie miedzi 185

Znaczenie miedzi 185

Niedobory miedzi 187

6.13. Jod 188

Nadmierna podaż miedzi 188

Występowanie jodu 189

Znaczenie jodu 189

Niedobory jodu 190

6.14. Mangan 191

Nadmierna podaż jodu 191

Występowanie manganu 192

Znaczenie manganu 192

Niedobory i nadmierna podaż manganu 193

6.15. Selen 194

Znaczenie selenu 194

Występowanie selenu 195

Nadmierna podaż selenu 196

Niedobory selenu 196

6.16. Chrom 197

Występowanie chromu 197

Znaczenie chromu 197

Niedobory chromu 198

7. Klasyfikacja diet – Dariusz Włodarek, Ewa Lange 200

7.1. Żywienie podstawowe 205

7.2. Charakterystyka diety łatwostrawnej 209

7.3. Dieta łatwostrawna o zmienionej konsystencji 213

Dieta płynna 213

Dieta papkowata 214

Dieta płynna wzmocniona 214

Klasyfikacja diet o zmienionej teksturze i dla zagęszczonych płynów 215

7.4. Charakterystyka diety bogatoresztkowej 217

8.1. Choroba refluksowa – Dariusz Włodarek 222

8. Postępowanie dietetyczne w chorobach przewodu pokarmowego 222

8.2. Choroba wrzodowa – Dariusz Włodarek 228

8.3. Zespół jelita drażliwego – Dariusz Włodarek, Ewa Lange 234

Znaczenie czynników żywieniowych w zespole jelita drażliwego 236

Dieta FODMAP 240

Błonnik pokarmowy w terapii zespołu jelita drażliwego 242

Probiotyki w terapii zespołu jelita drażliwego 242

Żywność zawierająca gluten w terapii zespołu jelita drażliwego 243

8.4. Nieswoiste choroby zapalne jelit – Dominika Głąbska 244

Epidemiologia 245

Etiologia 246

Obraz kliniczny 246

Rola żywienia 247

Terapia 247

Żywienie w okresie remisji 252

Żywienie w okresie zaostrzeń 252

Rola probiotykoterapii 252

8.5. Bakteryjny przerost jelita cienkiego – Joanna Myszkowska-Ryciak, Danuta Gajewska 255

Epidemiologia i czynniki ryzyka 256

Objawy i diagnostyka 256

Leczenie farmakologiczne 257

Dietoterapia 258

Probiotyki 259

Podsumowanie 260

8.6. Zaparcie – Danuta Gajewska, Dariusz Włodarek, Joanna Myszkowska-Ryciak 262

Definicja zaparcia 262

Postacie zaparcia 263

Postępowanie terapeutyczne 265

Leczenie dietetyczne 266

8.7. Przewlekłe zapalenie trzustki – Dariusz Włodarek, Joanna Myszkowska-Ryciak 271

9.1. Funkcje wątroby 280

9. Postępowanie dietetyczne w chorobach wątroby – Danuta Gajewska, Dariusz Włodarek 280

9.2. Żywienie w przewlekłych chorobach wątroby 281

Energia 282

Białko 283

Tłuszcze 284

Węglowodany 284

Błonnik 285

Witaminy i składniki mineralne 285

9.3. Postępowanie dietetyczne w wybranych chorobach wątroby i powikłaniach – zalecenia szczegółowe 286

Ostre wirusowe zapalenie wątroby 286

Alkoholowa choroba wątroby 287

Marskość wątroby 288

Wodobrzusze 291

Niedożywienie 292

10. Nieprawidłowe reakcje na pokarm – Ewa Lange 296

10.1. Alergie pokarmowe 297

Definicja i objawy alergii pokarmowej 297

Alergeny pokarmowe 300

Leczenie dietetyczne alergii pokarmowych 305

10.2. Niealaergiczne nieprawidłowe reakcje na pokarm 307

Nietolerancje pokarmowe 307

Celiakia 311

Nieceliakalna, niealergiczna, nieprawidłowa reakcja na zboża glutenowe 329

10.3. Dietozależne rzadkie choroby metaboliczne 331

Fenyloketonuria 331

Homocystynuria 336

11.1. Definicja i klasyfikacja otyłości 344

11. Dietoterapia i dietoprofilaktyka otyłości – Ewa Lange, Dariusz Włodarek 344

Ocena zawartości tkanki tłuszczowej w ciele 346

Otyłość metaboliczna 348

Prawidłowa i należna masa ciała 348

11.2. Epidemiologia otyłości 349

11.3. Etiologia otyłości 351

Czynniki genetyczne warunkujące powstawanie otyłości 351

Czynniki biologiczne i farmakologiczne warunkujące powstawanie otyłości 352

Czynniki środowiskowe warunkujące powstawanie otyłości 353

11.4. Znaczenie bilansu energetycznego i mechanizmów regulacji spożycia pożywienia w otyłości i redukcji masy ciała 354

11.5. Rezerwy energii w organizmie 357

11.6. Skutki zdrowotne otyłości 359

11.7. Cele leczenia otyłości 360

11.8. Metody leczenia otyłości 363

11.9. Dietoterapia otyłości 367

Diety niskoenergetyczne 368

Znaczenie makroskładników w diecie niskoenergetycznej 370

Dobór produktów i potraw w diecie redukującej masę ciała 372

Diety bardzo niskoenergetyczne 375

Diety niekonwencjonalne i o różnym udziale makroskładników 377

11.10. Aktywność fizyczna jako element wspomagania redukcji masy ciała 379

11.11. Inne metody leczenia otyłości 380

12.1. Definicja i klasyfikacja nadciśnienia tętniczego 388

12. Postępowanie dietetyczne w nadciśnieniu tętniczym – Lucyna Kozłowska, Danuta Gajewska 388

12.2. Epidemiologia nadciśnienia tętniczego 390

12.3. Leczenie nadciśnienia tętniczego 391

Terapia dietetyczna 393

Diety rekomendowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego 399

13.1. Miażdżyca i choroby powstające na jej podłożu – klasyfikacja chorób układu sercowo-naczyniowego 404

13. Dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób układu sercowo-naczyniowego – Anna Harton 404

13.2. Epidemiologia chorób układu sercowo-naczyniowego 406

13.3. Cele terapeutyczne w chorobach układu sercowo-naczyniowego 407

Cele terapii chorób układu sercowo-naczyniowego a wiek pacjentów 407

Cele terapii chorób układu sercowo-naczyniowego a choroby towarzyszące 408

13.4. Czynniki ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego a szacowanie ryzyka 411

Charakterystyka czynników ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego 412

Szacowanie ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych 414

13.5. Zasadność stosowania diety w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych – dieta o zmodyfikowanej zawartości kwasów tłuszczowych 415

Wybrane czynniki psychospołeczne i socjoekonomiczne 415

Dieta o zmodyfikowanej zawartości kwasów tłuszczowych 416

13.6. Znaczenie innych niż kwasy tłuszczowe składników diety w dietoprofilaktyce i dietoterapii chorób układu sercowo-naczyniowego 418

Sód, potas i pozostałe składniki mineralne 419

Witaminy 419

Błonnik pokarmowy 420

Orzechy i suche rośliny strączkowe 420

Warzywa i owoce 420

Mięso i ryby 421

Napoje alkoholowe i kawa 421

Napoje słodzone 422

13.7. Żywność funkcjonalna 423

13.8. Dieta śródziemnomorska 423

14.1. Definicja i podział cukrzycy 428

14. Postępowanie dietetyczne w cukrzycy – Dariusz Włodarek, Lucyna Kozłowska, Joanna Myszkowska-Ryciak 428

14.2. Epidemiologia i etiologia cukrzycy 430

14.3. Skutki zdrowotne cukrzycy 431

14.4. Leczenie cukrzycy 431

Podstawowe zasady terapii dietetycznej w cukrzycy 432

Zalecenia dotyczące leczenia dietetycznego cukrzycy ciężarnych 438

Zalecenia dotyczące leczenia dietetycznego cukrzycy osób starszych 439

Zastosowanie wymienników w dietoterapii cukrzycy 440

15.1. Klasyfikacja i etiologia przewlekłej choroby nerek 444

15. Postępowanie dietetyczne w przewlekłej chorobie nerek – Lucyna Kozłowska 444

15.2. Zalecenia dietetyczne w przewlekłej chorobie nerek w okresie leczenia zachowawczego – wartość energetyczna diety i makroskładniki 448

15.3. Zalecenia dietetyczne w przewlekłej chorobie nerek w okresie leczenia zachowawczego – składniki mineralne i witaminy 454

15.4. System wymienników stosowany w dietoterapii przewlekłej choroby nerek 459

15.5. Przewlekła choroba nerek – okres leczenia nerkozastępczego (dializoterapia) 473

15.6. Postępowanie dietetyczne u osób po przeszczepieniu nerki 488

16.1. Epidemiologia i etiologia kamicy układu moczowego 498

16. Kamica układu moczowego – Lucyna Kozłowska 498

16.2. Rodzaje kamicy układu moczowego i jej etiologia 499

16.3. Zalecenia dietetyczne specyficzne dla określonego rodzaju kamicy układu moczowego 501

Złogi z jednowodnego szczawianu wapnia przytwierdzone do brodawek nerkowych – COMp 501

Złogi z dwuwodnego szczawianu wapnia – COD 503

Złogi z jednowodnego szczawianu wapnia nieprzytwierdzone do brodawek nerkowych – COMu 503

Złogi z mieszanki dwuwodnych szczawianów wapnia i hydroksyapatytów – COD/HAP 504

Złogi z bruszytu – BRU 505

Złogi ze struwitu (fosforan magnezowo-amonowy) – STR 505

Złogi z kwasu moczowego – UA 506

Złogi z cystyny 507

Złogi z mieszanki szczawianów wapnia i kwasu moczowego – CO/UA 507

16.4. Rozpoznanie rodzaju kamicy układu moczowego i przyczyn jej powstawania 509

16.5. Rola składników pokarmowych w terapii kamicy układu moczowego 510

17.1. Kryteria rozpoznania i epidemiologia dny moczanowej 516

17. Terapia dietetyczna hiperurykemii i dny moczanowej – Lucyna Kozłowska 516

17.2. Etiologia dny moczanowej i hiperurykemii 520

17.3. Czynniki dietetyczne jako elementy ryzyka hiperurykemii i dny moczanowej 523

Związki purynowe 523

Alkohol 526

Cukier i słodycze 527

17.4. Podsumowanie zaleceń dietetycznych w hiperurykemii i dnie moczanowej 529

18. Leczenie żywieniowe – Aleksandra Kołota 532

18.1. Niedożywienie jako element oceny stanu zdrowia 533

Przyczyny niedożywienia 534

Definicje niedożywienia i niedożywienie szpitalne 535

Patofizjologia niedożywienia 539

Kryteria diagnozowania niedożywienia 540

18.2. Żywienie dojelitowe 551

Charakterystyka żywienia dojelitowego 551

Charakterystyka i klasyfikacja diet przemysłowych stosowanych w żywieniu dojelitowym 552

18.3. Podstawowe zagadnienia żywienia pozajelitowego 556

19.1. Charakterystyka niedokrwistości 562

19. Modyfikacje diety w niedokrwistości – Dariusz Włodarek 562

19.2. Niedokrwistość z niedoboru żelaza 565

19.3. Niedokrwistość megaloblastyczna 568

Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 568

Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego 570

20.1. Metabolizm układu kostnego 574

20. Dietoprofilaktyka osteoporozy – Dominika Głąbska 574

20.2. Epidemiologia 576

20.3. Etiologia 577

20.4. Obraz kliniczny 577

20.5. Terapia 578

20.6. Wpływ czynników żywieniowych na równowagę układu kostnego 579

21.1. Klasyfikacja zaburzeń odżywiania 582

21. Zaburzenia odżywiania – Joanna Myszkowska-Ryciak, Dariusz Włodarek 582

21.2. Objawy kliniczne zaburzeń odżywiania 587

21.3. Modyfikacje dietetyczne w wybranych zaburzeniach odżywiania 588

Postępowanie dietetyczne w anoreksji psychicznej 589

Postępowanie dietetyczne w bulimii psychicznej 593

Postępowanie dietetyczne w zespole napadowego objadania się 594

Skorowidz 598