"Pielęgniarstwo opieki paliatywnej"

Spis treści

1.1. Założenia i organizacja opieki paliatywnej 22

1. WPROWADZENIE DO OPIEKI PALIATYWNEJ – Izabela Kaptacz, Anna Kaptacz 22

1.1.1. Definicja i filozofia postępowania w opiece paliatywnej 23

1.1.2. Rozwój opieki paliatywnej na świecie i w Polsce 27

1.1.3. Pacjent objęty opieką paliatywną w systemie opieki zdrowotnej w Polsce 28

1.1.4. Formy opieki paliatywnej w Polsce 29

1.2. Charakterystyczne aspekty pielęgniarstwa w opiece paliatywnej 32

1.2.1. Wpływ Cicely Saunders, Hanny Chrzanowskiej i Virginii Henderson na rozwój pielęgniarstwa w opiece paliatywnej 33

1.2.2. Kształcenie pielęgniarek w dziedzinie opieki paliatywnej w Polsce 34

1.2.3. Kompetencje i miejsce pielęgniarki w interdyscyplinarnym zespole opieki paliatywnej 35

1.3. Pacjent podmiotem opieki paliatywnej 37

1.3.1. Potrzeby nieuleczalnie chorych 37

1.3.2. Przebieg choroby niepoddającej się leczeniu 38

1.3.3. Podmiotowość pacjenta w opiece paliatywnej 40

2.1. Terminologia i genealogia pojęć jakości życia oraz jakości opieki 44

2. ZAGADNIENIA JAKOŚCI W OPIECE PALIATYWNEJ – Anna Kaptacz 44

2.2. Jakość życia a jakość opieki 46

2.3. Aspekty oceny jakości życia 47

2.4. Narzędzia stosowane w ocenie jakości życia 48

2.4.1. Indeks stanu sprawności Karnofsky’ego 48

2.4.2. Indeks jakości Spitzera 48

2.4.3. Rotterdamska lista objawów 49

2.4.4. Szpitalna skala lęku i depresji 49

2.4.5. ESAS (Edmonton Symptom Assessment System) 50

2.4.6. Kwestionariusz EORTC QLQ – C30 (European Organization for the Research and Treatment of Cancer Quality of Life Questionnaire – Core 30) 50

2.4.7. STAS (Support Team Assessment Schedule) 51

2.5. Zarządzanie a jakość opieki 51

2.6. Kryteria oceny jakości opieki 53

3.1. Ból w chorobie nowotworowej – Izabela Kaptacz, Marcin Wiśniewski, Sybilla Brzozowska-Mańkowska, Michał Graczyk 55

3. PODSTAWY KLINICZNE I OPIEKA NAD PACJENTEM Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ W OPIECE PALIATYWNEJ 55

3.1.1. Patomechanizm bólu przewlekłego i jego rodzaje 56

3.1.2. Ocena bólu przewlekłego 60

3.1.3. Zasady farmakoterapii bólu przewlekłego i przebijającego 63

3.1.4. Niefarmakologiczne metody leczenia bólu przewlekłego 74

3.1.5. Rola i zadania pielęgniarki w ocenie oraz monitorowaniu bólu 75

3.2. Opieka nad pacjentem z zaburzeniami ze strony układu oddechowego – Joanna Flakus 80

3.2.1. Kaszel 80

3.2.2. Chrypka 81

3.2.3. Duszność 83

3.2.4. Krwioplucie 85

3.2.5. Krwotok z płuc 86

3.2.6. Płyn w jamie opłucnowej 87

3.2.7. Zapalenie płuc 88

3.3. Opieka nad pacjentem z zaburzeniami ze strony układu pokarmowego – Marcin Wiśniewski, Michał Graczyk, Sybilla Brzozowska-Mańkowska 90

3.3.1. Nudności i wymioty 90

3.3.2. Czkawka 97

3.3.3. Zmiany w obrębie jamy ustnej 99

3.3.4. Dyspepsja, zespół uciśniętego żołądka, wzdęcia, dysfagia 108

3.3.5. Krwawienia do przewodu pokarmowego 115

3.3.6. Niedrożność przewodu pokarmowego 120

3.3.7. Zaparcie stolca i zaczopowanie kałem 124

3.3.8. Biegunka 131

3.3.9. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej 134

3.3.10. Wodobrzusze 137

3.3.11. Stomie 139

3.4. Zasady żywienia i nawadniania pacjentów objętych opieką paliatywną – Wiesława Piotrowska, Anna Białoń-Janusz, Adrianna Ziemba 142

3.4.1. Zasady żywienia pacjentów objętych opieką paliatywną – Wiesława Piotrowska, Adrianna Ziemba 142

3.4.2. Nawadnianie pacjentów objętych opieką paliatywną – Anna Białoń-Janusz 160

3.5. Opieka nad pacjentem z zaburzeniami ze strony układu moczowego i płciowego – Anna Kaptacz 167

3.5.1. Niewydolność nerek 167

3.5.2. Objawy ze strony układu moczowego 168

3.5.3. Pielęgnowanie pacjenta z cewnikiem zewnętrznym i wewnętrznym 170

3.5.4. Pielęgnowanie pacjenta z przetokami 172

3.6. Opieka nad pacjentem z objawami neuropsychiatrycznymi – Bożena Łukaszek, Izabela Kaptacz 176

3.6.1. Przygnębienie 176

3.6.2. Zaburzenia lękowe 177

3.6.3. Zespół depresyjny 179

3.6.4. Zaburzenia świadomości 181

3.6.5. Zespół majaczeniowy 182

3.6.6. Splątanie 183

3.6.7. Otępienie 184

3.6.8. Zaburzenia snu 185

3.6.9. Niedowłady i porażenia 186

3.6.10. Neurologiczne zespoły paranowotworowe 188

3.6.11. Tendencje i próby samobójcze 189

3.7. Postępowanie objawowe w innych zaburzeniach u pacjentów objętych opieką paliatywną 192

3.7.1. Zmęczenie – Anna Białoń-Janusz 192

3.7.2. Wyniszczenie nowotworowe – Anna Białoń-Janusz 199

3.7.3. Sedacja paliatywna – Marcin Wiśniewski, Wiesława Piotrowska, Sybilla Brzozowska-Mańkowska 207

3.7.4. Nadmierna potliwość, gorączka – Anna Białoń-Janusz 211

3.8. Stany nagłe w opiece paliatywnej – Marcin Wiśniewski, Sybilla Brzozowska-Mańkowska 216

3.8.1. Zespół żyły głównej górnej 216

3.8.2. Zespół ucisku rdzenia kręgowego 218

3.8.3. Hiperkalcemia 222

3.8.4. Hiponatremia 223

3.9. Opieka nad pacjentem ze zmianami w obrębie skóry i tkanki podskórnej – Marcin Wiśniewski, Izabela Kaptacz, Sybilla Brzozowska-Mańkowska 226

3.9.1. Ogólne zasady leczenia ran 226

3.9.2. Odleżyny 243

3.9.3. Owrzodzenia nowotworowe 256

3.9.4. Popromienne zapalenie skóry 263

3.10. Opieka nad pacjentem z zaburzeniami hematologicznymi – Anna Kliś-Kalinowska 273

3.10.1. Niedokrwistość 273

3.10.2. Neutropenia, małopłytkowość 278

3.10.3. Zakrzepica żył głębokich 281

3.10.4. Zaburzenia zakrzepowo-zatorowe 283

3.10.5. Rola i zadania pielęgniarki w ocenie oraz monitorowaniu zaburzeń hematologicznych 286

3.11. Podstawy kliniczne i opieka pielęgniarska nad pacjentem z zaburzeniami seksualnymi – Anna Kaptacz, Izabela Kaptacz 289

3.12. Opieka nad pacjentem w ostatnich godzinach życia – Agnieszka Kwiecińska 295

3.12.1. Opieka nad pacjentem w okresie umierania 295

3.12.2. Zasady łagodzenia objawów w okresie umierania 297

3.12.3. Rzężenie przedśmiertne 302

3.12.4. Towarzyszenie umierającemu i jego rodzinie 303

3.12.5. Rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem i jego rodziną w okresie przedagonalnym i agonalnym 304

3.12.6. Postępowanie po śmierci chorego 307

4. PODSTAWY KLINICZNE I OPIEKA NAD PACJENTEM Z CHOROBĄ NIENOWOTWOROWĄ O NIEPOMYŚLNYM ROKOWANIU – Dominik Krzyżanowski, Michał Graczyk 309

4.1. Przewlekła niewydolność krążenia 310

4.1.1. Opieka paliatywna nad chorymi z niewydolnością krążenia 313

4.2. Przewlekła niewydolność oddechowa. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) 314

4.2.1. Dominujące objawy, opieka i leczenie paliatywne w POChP 316

4.3. Choroby układu nerwowego 321

4.3.1. Stwardnienie zanikowe boczne (ALS, amyotrophic lateral sclerosis) 321

4.3.2. Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) 322

4.3.3. Choroba Parkinsona 325

4.3.4. Choroba Huntingtona 326

4.4. Choroba Alzheimera i inne typy zaburzeń otępiennych 327

4.4.1. Zaburzenia otępienne typu alzheimerowskiego 328

4.5. Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS, acquired immunodeficiency syndrome) 332

4.5.1. Rola opieki paliatywnej i hospicyjnej u pacjentów z AIDS 335

4.6. Przewlekłe choroby nerek 338

4.7. Marskość wątroby 341

5. DZIECKO W OPIECE PALIATYWNEJ – Agata Panas, Bożena Łukaszek 345

5.1. Modele, zasady i odrębności pediatrycznej opieki paliatywnej 346

5.1.1. Modele pediatrycznej opieki paliatywnej 346

5.1.2. Zasady pediatrycznej opieki paliatywnej 348

5.1.3. Odrębności pediatrycznej opieki paliatywnej 349

5.2. Postępowanie pielęgnacyjno-lecznicze w wybranych zaburzeniach u dzieci objętych opieką paliatywną 355

5.2.1. Ból u dzieci 355

5.2.2. Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego u dzieci 360

5.2.3. Padaczka u dzieci 363

5.2.4. Problemy pulmonologiczne u dzieci 364

5.3. Komunikowanie się z chorym dzieckiem 365

5.4. Rodzice i rodzeństwo chorego dziecka 366

5.5. Śmierć dziecka i opieka nad rodziną w okresie żałoby 368

6. WIELOKULTUROWOŚĆ W PIELĘGNIARSTWIE – Bożena Łukaszek, Katarzyna Mucha 371

7.1. Zasady bioetyczne obowiązujące w opiece paliatywnej 380

7. ZAGADNIENIA ETYCZNO-PRAWNE – Bożena Łukaszek 380

7.2. Eutanazja 381

7.3. Zagadnienia prawne 383

7.3.1. Rozporządzenia na wypadek śmierci 383

7.3.2. Prawa pacjenta 385

7.3.3. Stałe pełnomocnictwa 389

7.3.4. Testament życia 390

8.1. Definicja zespołu wypalenia zawodowego i jego objawy 392

8. OBCIĄŻENIE PRACĄ I ZESPÓŁ WYPALENIA ZAWODOWEGO (BURNOUT SYNDROME) W PRACY PIELĘGNIARSKIEJ – Bożena Łukaszek 392

8.1.1. Fazy zespołu wypalenia zawodowego 393

8.1.2. Objawy wypalenia zawodowego 393

8.2. Model stopnia niedopasowania między osobą a środowiskiem zawodowym 394

8.3. Przyczyny zespołu wypalenia zawodowego 396

8.4. Pomiar wypalenia zawodowego 397

8.5. Metody radzenia sobie z wypaleniem zawodowym 398

9.1. Założenia opieki komplementarnej, rodzaje zajęć terapeutycznych 401

9. PODSTAWY OPIEKI KOMPLEMENTARNEJ W OPIECE PALIATYWNEJ – Anna Białoń-Janusz 401

9.2. Relaksacja 404

9.2.1. Techniki relaksacyjne 404

9.2.2. Inne techniki 405

9.3. Trening autogenny 405

9.4. Trening Jacobsona 406

9.5. Muzykoterapia 406

9.6. Terapia zajęciowa 407

9.7. Aromaterapia 409

9.8. Akupunktura 411

10.1. Wsparcie psychologiczne 413

10.1.1. Potrzeby psychiczne chorych u kresu życia – Krystyna de Walden-Gałuszko 413

10. PROBLEMY PSYCHICZNE, SPOŁECZNE I DUCHOWE PACJENTÓW I ICH RODZIN 413

10.1.2. Przekazywanie niepomyślnych wiadomości – Krystyna de Walden-Gałuszko 415

10.1.3. Wsparcie psychiczne – Krystyna de Walden-Gałuszko 416

10.1.4. Problemy rodziny – Krystyna de Walden-Gałuszko 420

10.1.5. Żałoba i osierocenie – Krystyna de Walden-Gałuszko 425

10.1.6. Rola pielęgniarki w zakresie wsparcia socjalnego – Anna Kaptacz 428

10.2. Wsparcie społeczno-socjalne – Krystyna Kochan 432

10.2.1. Problemy społeczno-socjalne w aspekcie ciężkiej choroby w rodzinie 435

10.2.2. Możliwości wsparcia społeczno-socjalnego 437

10.2.3. Rola wolontariatu w aspekcie wsparcia społeczno-socjalnego 442

10.2.4. Pielęgniarka a pracownik socjalny 442

10.3. Wsparcie i pomoc duchowa – Michalina Wieszołek 446

10.3.1. Ból totalny i ból duchowy 446

10.3.2. Religijność a duchowość 448

10.3.3. Kryzys duchowy i możliwość pomocy choremu i jego rodzinie 451

10.3.4. Rola pielęgniarki w rozpoznawaniu problemów duchowych, egzystencjalnych i religijnych pacjenta oraz jego rodziny 453

11.1. Strategia postępowania fizjoterapeutycznego w opiece paliatywnej 457

11. REHABILITACJA I FIZJOTERAPIA W OPIECE PALIATYWNEJ – Agnieszka Wójcik, Anna Pyszora, Iwona Drewnik 457

11.2. Procedury fizjoterapeutyczne stosowane w opiece paliatywnej 461

11.3. Rola i zadania pielęgniarki w zakresie działań fizjoterapeutycznych 463

11.4. Pacjent samodzielny 464

11.5. Pacjent unieruchomiony 468

11.5.1. Obrót na porażoną stronę ciała 469

11.5.2. Obrót na „zdrową” stronę ciała 471

12.1. Podstawowe leki stosowane w opiece paliatywnej 476

12. PODSTAWY FARMAKOTERAPII W OPIECE PALIATYWNEJ – Agnieszka Zalas 476

12.2. Wybrane leki nieopioidowe 477

12.2.1. Słabe leki opioidowe 479

12.2.2. Silne leki opioidowe 480

12.3. Inne leki stosowane w leczeniu objawowym 482

12.4. Zasady, drogi i sposoby podawania leków w opiece paliatywnej 489

12.5. Interakcje leków stosowanych w opiece paliatywnej 490

12.6. Kompetencje pielęgniarki opieki paliatywnej w zakresie ordynacji produktów leczniczych, wyrobów medycznych i wystawiania skierowań na badania 494

APPENDIX – Katarzyna Mucha, Izabela Kaptacz 500

SKOROWIDZ 558