"Neurologia wieku podeszłego"
Identyfikator Librowy: 287515
Spis treści
Przedmowa 28
1. Proces starzenia się ludności Polski – o wyłaniających się wyzwaniach zdrowotnych, społecznych, gospodarczych i politycznych – Piotr Szukalski 30
Wprowadzenie 30
Przyczyny starzenia się ludności 31
Specyfika przebiegu starzenia się ludności 35
Wyzwania społeczne, polityczne i gospodarcze 37
Wyzwania dla sfery zdrowia publicznego 40
2. Senior w polskim porządku prawnym – Patrycja Potejko 44
Definicja terminu „osoba starsza” 45
Senior na gruncie prawa cywilnego 46
Zdolność do czynności prawnych 46
Ubezwłasnowolnienie 48
Wady oświadczenia woli 53
Pełnomocnictwo 55
Testament 56
Umowa darowizny 58
Dożywocie 61
Obowiązek alimentacyjny 63
Senior w postępowaniu cywilnym 64
Senior na gruncie prawa karnego 65
Senior jako świadek w postępowaniu karnym i cywilnym 72
3. Zjawisko starzenia 76
Teorie ewolucyjne – Dominika Włoch-Salamon 76
Teorie komórkowe – Grzegorz Tylko 86
4. Choroby naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego u osób starszych – Adam Kobayashi 104
Epidemiologia 104
Etiopatogeneza 105
Definicja i kryteria diagnostyczne 109
Badania i metody diagnostyczne 110
Tomografia komputerowa 110
Rezonans magnetyczny 112
Angiografia 114
Inne metody diagnostyczne 114
Diagnostyka różnicowa 115
Leczenie 116
Profilaktyka pierwotna 116
Leczenie ostrej fazy udaru mózgu 117
Leczenie udaru niedokrwiennego mózgu 118
Leczenie krwotoku podpajęczynówkowego 122
Leczenie udaru krwotocznego 122
Profilaktyka wtórna udaru mózgu 122
Rehabilitacja 123
5. Nowotwory układu nerwowego w wieku podeszłym – Jacek Kunicki, Tomasz Mandat 126
Epidemiologia 126
Etiopatogeneza 129
Badania i metody diagnostyczne 130
Definicja i kryteria rozpoznania 130
Diagnostyka różnicowa 133
Leczenie 134
Glejaki (glejak wielopostaciowy) 135
Oponiaki 137
Gruczolaki przysadki mózgowej 139
Nowotwory kąta mostowo-móżdżkowego (osłoniaki nerwu VIII) 139
Nowotwory kanału kręgowego 140
Nowotwory wtórne – przerzutowe 140
6. Infekcje układu nerwowego u osób starszych – Joanna Zajkowska, Agata Czarnowska 146
Epidemiologia 146
Etiopatogeneza 146
Definicja i kryteria rozpoznania 147
Objawy kliniczne infekcji ośrodkowego układu nerwowego 147
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 150
Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 151
Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 153
Grzybicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 154
Nowotworowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 154
Zapalenie mózgu 154
Kleszczowe zapalenie mózgu 155
Opryszczkowe zapalenie mózgu 156
Zapalenie móżdżku i pnia mózgu 157
Ropień mózgu 158
Ropień/ropniak 158
Zapalenie rdzenia kręgowego 158
Zapalenie kręgosłupa i tkanek przykręgosłupowych 159
Zapalenie obwodowego układu nerwowego 161
Badania i metody diagnostyczne neuroinfekcji 163
Badanie PMR 163
Neuroobrazowanie 165
Diagnostyka różnicowa 166
Leczenie 167
Leczenie ropnia mózgu/kręgosłupa 168
7. Autoimmunologiczne zapalenia mózgu u osób starszych – Robert Bonek 170
Epidemiologia 172
Zapalenie mózgu z obecnością przeciwciał przeciwko receptorom NMDA (ang. N-methyl-D-aspartate; kwas N-metylo-D-asparaginowy) 172
Kryteria diagnostyczne 173
Patogeneza i obraz patologiczny 173
Obraz kliniczny 174
Badania diagnostyczne 175
Diagnostyka różnicowa 176
Leczenie 177
Limbiczne zapalenie mózgu 177
Patofizjologia – receptory i przeciwciała 177
Epidemiologia 178
Kryteria diagnostyczne 179
Objawy kliniczne 179
Badania diagnostyczne 180
Diagnostyka różnicowa 182
Definicja 183
Epidemiologia 183
Leczenie 183
Limbiczne zapalenie mózgu z przeciwciałami przeciwko kinazie adenylanowej 5 183
Patogeneza i obraz patologiczny 184
Badania diagnostyczne 185
Diagnostyka różnicowa 185
Leczenie 185
Objawy kliniczne i przebieg choroby 185
Definicja i status nozologiczny 186
Epidemiologia 186
Zapalenie pnia mózgu Bickerstaffa 186
Kryteria diagnostyczne 187
Patogeneza i obraz patologiczny 187
Badania diagnostyczne 188
Objawy kliniczne i przebieg choroby 188
Diagnostyka różnicowa 189
Leczenie 189
8. Stwardnienie rozsiane u osób starszych – Ewa Krzystanek 194
Epidemiologia 194
Etiopatogeneza i objawy 195
Definicja i kryteria rozpoznania 197
Badania i metody diagnostyczne 201
Diagnostyka różnicowa 204
Leczenie 207
9. Bóle głowy u osób starszych – Izabela Domitrz 212
Epidemiologia 212
Etiopatogeneza 212
Definicja i kryteria rozpoznania 213
Diagnostyka różnicowa bólów głowy 214
Migrena 214
Ból głowy typu napięciowego 217
Śródsenny ból głowy 219
Neuralgia trójdzielna 220
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnicy skroniowej 221
Ból głowy w przemijających napadach niedokrwiennych mózgu 222
Ból głowy w dokonanym udarze niedokrwiennym 223
Ból głowy w krwotocznym udarze mózgu 224
Ból głowy w krwotoku podpajęczynówkowym 225
Pourazowe bóle głowy 225
Choroby oczu 226
Guz mózgu 226
Bóle głowy związane z różnymi substancjami egzogennymi 227
Metaboliczne bóle głowy 227
Sercowy ból głowy 228
Leczenie 229
10. Jak diagnozować i leczyć napady padaczkowe oraz padaczkę u osób starszych – Joanna Jędrzejczak 232
Wprowadzenie 232
Definicja padaczki i kryteria diagnozy 233
Epidemiologia rozpowszechnienia napadów i padaczki u osób starszych 233
Choroby naczyniowo-mózgowe 235
Etiopatogeneza padaczki u osób starszych 235
Choroby małych naczyń i mikronaczyń 237
Inne choroby naczyniowo-mózgowe 237
Wpływ trombolizy na napady 237
Padaczka i późniejszy rozwój chorób naczyniowo-mózgowych 239
Padaczka związana z otępieniem 241
Padaczka o podłożu immunologicznym 243
Badania i metody diagnostyczne 244
Obraz kliniczny napadów 244
Diagnostyka różnicowa 245
Badania diagnostyczne 251
Badania neuroobrazujące 254
Leczenie 257
Optymalna jakość życia 262
Opieka zespołowa 263
Uwzględnienie chorób współistniejących 264
Podsumowanie 265
11. Choroba Alzheimera i inne otępienia w starszym wieku – Agnieszka Gorzkowska, Aleksandra Klimkowicz-Mrowiec 270
Otępienie 270
Choroba Alzheimera 274
Epidemiologia 274
Etiopatogeneza i czynniki ryzyka 274
Definicja i kryteria rozpoznania 276
Badania i metody diagnostyczne 283
Diagnostyka różnicowa 284
Leczenie 286
Epidemiologia 288
Etiopatogeneza i czynniki ryzyka 288
Otępienie naczyniopochodne 288
Definicja i kryteria rozpoznania 289
Diagnostyka 290
Diagnostyka różnicowa 292
Leczenie 292
Otępienie czołowo-skroniowe 293
Epidemiologia 294
Etiopatogeneza 294
Kryteria rozpoznania 294
Diagnostyka i diagnostyka różnicowa 295
Leczenie 298
Epidemiologia 299
Etiopatogeneza 299
Otępienie ciał Lewy’ego 299
Otępienie z ciałami Lewy’ego 299
Definicja i kryteria rozpoznania 300
Podstawowe kryteria diagnostyczne 301
Objawy wspierające rozpoznanie 302
Badania i metody diagnostyczne 303
Diagnostyka różnicowa 305
Leczenie 305
Choroba Parkinsona z otępieniem 307
Epidemiologia 307
Etiopatogeneza 307
Badania i metody diagnostyczne 308
Definicja i kryteria rozpoznania 308
Diagnostyka różnicowa 308
Definicja i epidemiologia 309
Leczenie 309
Łagodne zaburzenia poznawcze 309
Diagnostyka 310
Etiopatogeneza 310
Leczenie 310
12. Choroby pozapiramidowe w starszym wieku – Aleksandra Klimkowicz-Mrowiec, Agnieszka Gorzkowska 316
Epidemiologia 316
Etiopatogeneza 316
Łagodne objawy parkinsonowskie 316
Definicja i kryteria rozpoznania 317
Badania i metody diagnostyczne 318
Diagnostyka różnicowa 318
Choroba Parkinsona 319
Epidemiologia 319
Leczenie 319
Etiopatogeneza 320
Definicja i kryteria rozpoznania 321
Objawy pozaruchowe w chorobie Parkinsona 323
Badania i metody diagnostyczne 324
Diagnostyka różnicowa 328
Leczenie 329
Epidemiologia 337
Etiopatogeneza 337
Postępujące porażenie nadjądrowe 337
Definicja i kryteria rozpoznania 338
Badania i metody diagnostyczne 340
Diagnostyka różnicowa 344
Epidemiologiam 345
Etiopatogeneza 345
Leczenie 345
Zanik wieloukładowy 345
Definicja i kryteria rozpoznania 346
Badania i metody diagnostyczne 349
Diagnostyka różnicowa 352
Leczenie 352
Definicja i kryteria rozpoznania 353
Epidemiologia 353
Etiopatogeneza 353
Zwyrodnienie korowo-podstawne 353
Badania i metody diagnostyczne 355
Choroba Huntingtona 357
Diagnostyka różnicowa 357
Epidemiologia 357
Leczenie 357
Definicja i kryteria rozpoznania 358
Etiopatogeneza 358
Badania i metody diagnostyczne 359
Diagnostyka różnicowa 360
Leczenie 360
13. Choroby nerwowo-mięśniowe u osób starszych – Marta Banach, Justyna Pigońska 366
Wprowadzenie 366
Choroby mięśni 368
Miopatie 368
Miopatie mitochondrialne 371
Miopatie zapalne 374
Miopatie toksyczne 378
Miopatie endokrynne 384
Dystrofia miotoniczna 385
Choroby złącza nerwowo-mięśniowego 391
Miastenia 391
Zespół Lamberta-Eatona (LEMS) 395
Wrodzone zespoły miasteniczne 397
Choroby neuronu ruchowego 398
Stwardnienie zanikowe boczne (ALS) 398
Choroby splotu ramiennego 401
Choroby nerwów obwodowych 407
Zespół cieśni nadgarstka 408
Polineuropatie 411
Polineuropatie zapalne 415
Zespół Guillaina-Barrégo-Strohla (GBSS) 415
Przewlekła polineuropatia demielinizacyjna (CIDP) 418
Neuropatia cukrzycowa 420
Neuropatie spowodowane układowym zapaleniem naczyń 424
Obwodowa neuropatia wywołana lekami 431
Podsumowanie 438
14. Pourazowe uszkodzenia układu nerwowego w wieku senioralnym – Paweł Sokal 446
Wprowadzenie 446
Diagnostyka 447
Urazy czaszkowo-mózgowe w wieku senioralnym 447
Urazy czaszkowo-mózgowe 448
Leczenie operacyjne 451
Leczenie zachowawcze 455
Urazy kręgosłupa 456
Profilaktyka 461
15. Problemy farmakoterapii w populacji osób starszych – Jarosław Woroń, Barbara Gryglewska 466
Wprowadzenie 466
Zmiany farmakokinetyki i farmakodynamiki leków w procesie starzenia 466
Nieprawidłowości farmakoterapii 468
Efekty kliniczne farmakoterapii jatrogenizacyjnej 469
Interakcje lekowe – czynniki ryzyka i typy interakcji 473
Istotne klinicznie interakcje lekowe 475
Decyzje terapeutyczne u osób starszych – uwarunkowania 479
16. Zaburzenia neurologiczne indukowane przez leki u osób starszych – Jarosław Woroń 484
Niekorzystny wpływ psychofarmakoterapii na farmakoterapię bólu 485
Polekowe zaburzenia pamięci 487
Bóle głowy indukowane farmakoterapią 488
Charakterystyka polekowego bólu głowy 489
Leki indukujące neuropatię obwodową 490
Upadki i zaburzenia chodu indukowane farmakoterapią 490
Leki indukujące jako działanie niepożądane zaburzenia smaku 491
Indukowane przez leki zaburzenia ruchowe 493
Prodepresyjne działanie farmakoterapii 495
17. Neurorehabilitacja w wieku podeszłym 498
Problemy neurorehabilitacji osób starszych – Iwona Sarzyńska-Długosz 498
Wprowadzenie 498
Neurorehabilitacja osób starszych 499
Upadki 500
Niedożywienie 503
Zespół pogorszenia wydolności fizycznej wskutek unieruchomienia 504
Rehabilitacja neuropsychologiczna osób starszych – Alina Borkowska 508
Wprowadzenie 508
Czym jest terapia neuropsychologiczna? 509
Rehabilitacja neuropsychologiczna a nasilenie zmian poznawczych 510
Rehabilitacja neuropsychologiczna w poprawie procesów komunikacji 518
Podstawy skuteczności rehabilitacji neuropsychologicznej 521
18. Problemy logopedyczne wieku podeszłego – Klaudia Kluj-Kozłowska 526
Wprowadzenie 526
Zaburzenia mowy w okresie późnej dorosłości 527
Zmiany w mowie i komunikacji wynikające z fizjologicznego procesu starzenia się 527
Zmiany w mowie i komunikacji wynikające z chorób neurozwyrodnieniowych 532
Zaburzenia mowy i języka w chorobach naczyniowych 548
Zaburzenia połykania 549
Diagnoza neurologopedyczna 551
Terapia neurologopedyczna pacjenta 554
19. Problemy stomatologiczne w schorzeniach neurologicznych wieku podeszłego – Hanna Hüpsch-Marzec 560
Wprowadzenie 560
Zaburzenia wydzielania śliny 560
Halitoza 563
Zespół pieczenia jamy ustnej 566
Bruksizm 568
Niedobór witaminy D – wspólny problem neurologów i stomatologów 574
Zaburzenia smaku w chorobach neurologicznych 576
Zmęczenie w chorobach neurologicznych – wpływ na jamę ustną 578
Choroby neurodegeneracyjne, związki z mikroflorą i chorobami jamy ustnej 579
Komunikowanie się personelu gabinetu stomatologicznego z osobami cierpiącymi na demencję 583
Zapobieganie upadkom w gabinecie stomatologicznym pacjentów obciążonych chorobami neurologicznymi 585
20. Problemy neurologiczne po transplantacji u pacjenta osiągającego wiek senioralny – Joanna Musialik 594
Neurotoksyczność leków immunosupresyjnych 595
Encefalopatia 597
Zespół tylnej odwracalnej encefalopatii 598
Drgawki 600
Neuroinfekcje związane z przeszczepianiem narządów 601
Incydenty mózgowo-naczyniowe 603
21. Aktywność fizyczna w schorzeniach neurologicznych wieku podeszłego – Jarosław Cholewa, Joanna Cholewa 608
Rekomendacje AF dla osób starszych 609
AF w stwardnieniu rozsianym (MS) 611
Programowanie AF 611
Podsumowanie 612
AF w zespołach otępiennych 613
Programowanie AF 613
Podsumowanie 615
AF w chorobie Parkinsona (PD) 616
Programowanie AF 616
AF w migrenie 619
Podsumowanie 619
Programowanie AF 620
AF w udarach mózgu 621
Podsumowanie 621
Programowanie AF 622
Podsumowanie 624
Podsumowanie rozdziału 624
22. Opieka paliatywna dla osób starszych – Wojciech Leppert, Grzegorz Loroch, Maria Forycka 628
Definicje opieki paliatywnej 628
Opieka paliatywna dla osób starszych – wskazania i kwalifikacja 630
Geriatryczna opieka paliatywna 637
Wielolekowość i polipragmazja 637
Zasady leczenia bólu u osób starszych 639
Przewlekłe nudności i wymioty 647
Zaparcie stolca wywołane opioidami 652
Duszność 657
23. Zaburzenia nastroju i zachowania u osób starszych – Aleksandra Skiba, Piotr Gałecki 674
Wprowadzenie 674
Zaburzenia nastroju 674
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe w wieku podeszłym 675
Zaburzenia depresyjne w wieku podeszłym 677
Inne zaburzenia psychiczne w grupie osób starszych 681
Zaburzenia zachowania 682
Podsumowanie 683
24. Odwracalne zaburzenia poznawcze późnego wieku – Alicja Klich-Rączka, Karolina Piotrowicz 686
Wprowadzenie 686
Rozpowszechnienie 688
Ostre odwracalne zaburzenia poznawcze 689
Diagnostyka 690
Patofizjologia 690
Czynniki ryzyka majaczenia 691
Postępowanie i leczenie 692
Przewlekłe odwracalne zaburzenia funkcji poznawczych 693
Zaburzenia funkcji poznawczych w cukrzycy 693
Zaburzenia funkcji poznawczych w chorobach tarczycy 695
Odwracalne zaburzenia poznawcze w chorobach nerek 697
Zaburzenia poznawcze w niewydolności wątroby 699
Zaburzenia funkcji poznawczych w niedoborze witaminy B12 702
Zaburzenia poznawcze w niedoborze kwasu foliowego 704
Zaburzenia funkcji poznawczych w niedoborze sodu 705
Zaburzenia poznawcze w anemii 705
Choroby układu krążenia a odwracalne zaburzenia poznawcze 706
Zaburzenia funkcji poznawczych w chorobach układu oddechowego 708
25. Śpiączka w wieku podeszłym – Kornelia Kędziora-Kornatowska 714
Wprowadzenie 714
Możliwe przyczyny śpiączki 716
Epidemiologia 717
Kliniczne rozpoznanie śpiączki u osób w wieku podeszłym 717
Diagnostyka – badania dodatkowe 720
Diagnostyka różnicowa 721
Leczenie 722
Rokowanie 723
26. Zaburzenia snu u osób w starszym wieku – Adam Wichniak, Aleksandra Wierzbicka 726
Wprowadzenie 726
Fizjologia snu 727
Zasady diagnozowania zaburzeń snu 729
Bezsenność 730
Zaburzenia oddychania związane ze snem 735
Hipersomnie pochodzenia ośrodkowego 737
Zaburzenia rytmu okołodobowego snu i czuwania 740
Parasomnie 741
Zaburzenia ruchowe związane ze snem 743
Podsumowanie 745
27. Zespoły bólowe w wieku senioralnym – Magdalena Kocot-Kępska 750
Epidemiologia bólu u osób w wieku podeszłym 752
Etiopatogeneza bólu 754
Zmiany zachodzące w procesach nocycepcji wraz z wiekiem człowieka 756
Kliniczna ocena pacjenta w wieku podeszłym z bólem 757
Zasady leczenia bólu u chorych w wieku podeszłym 760
Metody leczenia bólu u chorych w wieku podeszłym 761
Farmakoterapia 762
Metody niefarmakologiczne 772
28. Drżenie u osób starszych – Klaudia Plinta, Beata Łabuz-Roszak, Aleksandra Klimkowicz-Mrowiec 776
Podział drżenia 776
Wprowadzenie 776
Właściwości drżenia 777
Drżenie fizjologiczne 779
Drżenie samoistne 779
Najczęstsze postacie drżenia 779
Drżenie ortostatyczne 783
Drżenie w chorobie Parkinsona 783
Drżenie dystoniczne 785
Drżenie w chorobie Wilsona 785
Drżenia neuropatyczne 786
Drżenie Holmesa (dawniej śródmózgowiowe/czerwienne/wzgórzowe) 786
Drżenie móżdżkowe 786
Drżenie podniebienia 787
Drżenie polekowe oraz toksyczne 787
29. Zawroty głowy i zaburzenia równowagi u osób starszych – Zyta Beata Wojszel, Marta Świętek, Michał Świętek, Łukasz Magnuszewski 792
Epidemiologia 792
Etiopatogeneza 793
Definicja i kryteria rozpoznania 796
Badania i metody diagnostyczne 799
Diagnostyka różnicowa 804
Leczenie 806
30. Upadki osób starszych – Elżbieta Mirek, Magdalena Filip, Karolina Piotrowicz, Jerzy Gąsowski 814
Epidemiologia 814
Fizjologia równowagi i kontroli posturalnej 815
Starzenie się – równowaga i kontrola posturalna a upadki 818
Czynniki wewnątrzpochodne upadków 820
Przyczyny upadków 820
Czynniki środowiskowe (zewnątrzpochodne) upadków 823
Medyczne uwarunkowania upadków w starości 828
Skutki zdrowotne upadków 832
31. Neurologiczne zespoły paranowotworowe u osób w wieku podeszłym – Joanna Rybacka-Mossakowska, Sławomir Michalak 836
Epidemiologia 836
Etiopatogeneza 837
Definicja i kryteria rozpoznania 841
Badania i metody diagnostyczne 849
Diagnostyka różnicowa 853
Leczenie 856
Diagnostyka laboratoryjna neurologicznych zespołów paranowotworowych – Izabela Gumółka 857
Metoda immunofluorescencji pośredniej (IIFT) 859
Metoda CBA 862
Inne laboratoryjne metody diagnostyczne 866
Dokładnie określone przeciwciała onkoneuralne 867
Częściowo scharakteryzowane przeciwciała onkoneuralne 868
32. Neurologiczne zespoły niedoborowe w wieku podeszłym – Aleksandra Klimkowicz-Mrowiec, Agnieszka Gorzkowska, Kornelia Kędziora-Kornatowska 874
Wprowadzenie 874
Niedobór witaminy B1 (tiaminy) 876
Niedobór witaminy B3 (niacyny, witaminy PP) 878
Niedobór witaminy B6 (pirydoksyny) 879
Niedobór witaminy B9 (kwasu foliowego) 880
Niedobór witaminy B12 (kobalaminy) 882
Niedobór witaminy D 885
Niedobór witaminy E 887
Odrębności wieku podeszłego 889
Skorowidz 892