"Żywienie człowieka a zdrowie publiczne Tom 3"

Spis treści

Przedmowa 16

Część I. Żywienie w systemie ochrony zdrowia społeczeństwa 18

1.1. Wprowadzenie 20

1. Zdrowie i jego uwarunkowania – Henryk Kirschner, Iwona Traczyk 20

1.2. Definicje zdrowia 21

1.3. Kryteria zdrowia 22

1.4. Ocena zdrowia populacji 26

1.5. Uwarunkowania zdrowia 27

To jest najważniejsze 44

Literatura uzupełniająca 45

2.1. Wprowadzenie 46

2. Żywność i żywienie a zdrowie – Jan Gawęcki, Joanna Suliburska 46

2.2. Żywność wczoraj i dziś oraz jej wykorzystanie w żywieniu 47

2.3. Związek żywności i żywienia ze stanem zdrowia 52

2.4. Interakcje żywności i leków 64

To jest najważniejsze 70

Literatura uzupełniająca 71

3.1. Wprowadzenie 73

3. Epidemiologia żywieniowa – Wojciech F. Roszkowski, Barbara Pietruszka, Ewa Sicińska, Joanna Kałuża 73

3.2. Definicje i zakres epidemiologii żywieniowej 74

3.3. Klasyfikacja badań epidemiologicznych 75

3.4. Dobór próby i obliczenie niezbędnej jej liczebności 78

3.5. Badania w zakresie epidemiologii żywieniowej – kwestionariusze i ich walidacja 81

To jest najważniejsze 86

Literatura uzupełniająca 87

4.1. Wprowadzenie 88

4. Mierniki zdrowotne i ich powiązanie z czynnikami żywieniowymi – Joanna Kałuża, Hanna Roszkowska, Ewa Sicińska, Wojciech F. Roszkowski 88

4.2. Mierniki zdrowotne stosowane w epidemiologii żywieniowej 89

4.3. Ocena powiązań pomiędzy narażeniem a efektem zdrowotnym 95

4.4. Hierarchia dowodów naukowych 98

4.5. Ocena głównych czynników modyfikujących związki żywienia ze zdrowiem 100

Literatura uzupełniająca 105

To jest najważniejsze 105

5.1. Wprowadzenie 107

5. Przyczyny zaburzeń zdrowia o podłożu żywieniowym na świecie i w Polsce – Lidia Wądołowska, Joanna Kowalkowska, Beata Stasiewicz 107

5.2. Żywieniowe przyczyny zaburzeń zdrowia 109

5.3. Niedożywienie jako przyczyna zaburzeń zdrowia 116

5.4. Czynniki ryzyka chorób związane ze stylem życia i środowiskiem 120

5.5. Metaboliczne przyczyny zaburzeń zdrowia 123

5.6. Możliwości poprawy zdrowia poprzez modyfikację odżywiania i stylu życia 126

Literatura uzupełniająca 127

To jest najważniejsze 127

6.1. Wprowadzenie 129

6. Rola żywienia i aktywności fizycznej w profilaktyce otyłości i przewlekłych chorób niezakaźnych – Mirosław Jarosz, Wioletta Respondek 129

6.2. Epidemiologia nadwagi i otyłości oraz ich konsekwencje 130

6.3. Żywieniowe czynniki ryzyka przewlekłych chorób niezakaźnych 133

6.4. Aktywność fizyczna a profilaktyka przewlekłych chorób niezakaźnych 139

To jest najważniejsze 141

Literatura uzupełniająca 142

7.1. Wprowadzenie 143

7. Genetyka i genomika w ocenie ryzyka chorób dietozależnych i ich prewencji – Grażyna Nowicka, Agata Chmurzyńska 143

7.2. Gen, ekspresja genu, zmienność genetyczna 145

7.3. Składniki diety a ekspresja genów 148

7.4. Warianty genetyczne a odpowiedź metaboliczna na składniki diety 150

7.5. Składniki diety a stabilność genomu 153

To jest najważniejsze 155

Literatura uzupełniająca 156

Część II. Uwarunkowania sposobu żywienia się społeczeństwa 158

8.1. Wprowadzenie 160

8. Żywienie a funkcje poznawcze i zdrowie psychiczne człowieka – Jadwiga Hamułka, Monika Zielińska-Pukos, Agata Białecka-Dębek 160

8.2. Rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego 161

8.3. Wpływ składników pokarmowych na układ nerwowy i zdrowie psychiczne 164

8.4. Żywieniowa profilaktyka zaburzeń funkcji poznawczych i zdrowia psychicznego 170

Literatura uzupełniająca 177

To jest najważniejsze 177

9.1. Wprowadzenie 179

9. Czynniki ekonomiczne warunkujące sposób żywienia populacji – Krystyna Gutkowska, Irena Ozimek, Hanna Górska-Warsewicz 179

9.2. Uwarunkowania makroekonomiczne 180

9.3. Uwarunkowania mikroekonomiczne 189

To jest najważniejsze 194

Literatura uzupełniająca 195

10.1. Wprowadzenie 196

10. Czynniki klimatyczne a sposób żywienia – Jerzy Bertrandt 196

10.2. Wpływ klimatu na zaopatrzenie ludności w żywność 200

10.3. Wpływ zachodzących zmian klimatycznych na przyszłą produkcję żywności 203

10.4. Klimat a model żywienia 209

10.5. Wyzwania 218

To jest najważniejsze 219

Literatura uzupełniająca 220

11.1. Wprowadzenie 221

11. Postęp naukowo-techniczny a sposób żywienia – Janusz Czapski, Józef Korczak 221

11.2. Żywieniowe skutki rozwoju nauki i techniki w ujęciu historycznym 222

11.3. Biotechnolgia i nanotechnologia w produkcji żywności 233

11.4. Postępy w technologii potraw oraz w organizacji żywienia zbiorowego 236

11.5. Perspektywy produkcji żywności 244

To jest najważniejsze 247

Literatura uzupełniająca 248

12.1. Wprowadzenie 250

12. Związki kultury ze sposobem odżywiania się społeczeństwa – Jan Gawęcki, Ewa Flaczyk, Michał A. Michalski 250

12.2. Wpływ religii na zachowania żywieniowe 253

12.3. Żywność tradycyjna 259

12.4. Kuchnie narodowe i regionalne 262

Literatura uzupełniająca 269

To jest najważniejsze 269

13.1. Wprowadzenie 271

13. Czynniki społeczne a żywność i żywienie – Marzena Jeżewska-Zychowicz, Marta Plichta 271

13.2. Cechy społeczne a sposób żywienia 272

13.3. Środowisko społeczne a sposób żywienia 275

13.4. Inne czynniki kształtujące zachowania żywieniowe 280

13.5. Społeczne funkcje żywności i żywienia 282

Literatura uzupełniająca 285

To jest najważniejsze 285

14.1. Wprowadzenie 287

14. Psychologiczne determinanty sposobu żywienia – Beata Ziółkowska, Magdalena Weber 287

14.2. Psychologiczne uwarunkowania zachowań żywieniowych 288

14.3. Bariery na drodze zmiany zachowań żywieniowych 300

14.4. Klasyfikacja zaburzeń karmienia i odżywiania 307

To jest najważniejsze 315

Literatura uzupełniająca 316

Część III. Racjonalizacja żywienia ludności 318

15.1. Wprowadzenie 320

15. Polityka wyżywienia ludności – obszary działań i narzędzia realizacji – Ewa Halicka, Krystyna Rejman, Barbara Kowrygo 320

15.2. Główne obszary działań polityki wyżywienia w XXI wieku 322

15.3. Narzędzia realizacji polityki wyżywienia w Unii Europejskiej 330

15.4. Polityka wyżywienia w aspekcie przyszłych wyzwań 332

Literatura uzupełniająca 335

To jest najważniejsze 335

16.1. Wprowadzenie 337

16. Edukacja żywieniowa – Anna Kołłajtis-Dołowy, Marta Jeruszka-Bielak 337

16.2. Definicje, cele i zakres edukacji żywieniowej 338

16.3. Planowanie edukacji żywieniowej 345

16.4. Ewaluacja edukacji żywieniowej i wiarygodność przekazywanej wiedzy 350

To jest najważniejsze 351

Literatura uzupełniająca 352

17.1. Wprowadzenie 353

17. Wegetarianizm i diety niekonwencjonalne w świetle nauki o żywieniu – Jan Gawęcki, Karolina Łagowska, Joanna Bajerska, Małgorzata Woźniewicz 353

17.2. Wegetarianizm 354

17.3. Charakterystyka wybranych diet niekonwencjonalnych – zalety i wady 363

17.4. Diety niekonwencjonalne a redukcja masy ciała 374

To jest najważniejsze 375

Literatura uzupełniająca 376

18.1. Wprowadzenie 378

18. Żywność prozdrowotna – Jan Gawęcki, Danuta Górecka 378

18.2. Pojęcie żywności prozdrowotnej i jej rodzaje 379

18.3. Korzyści i zagrożenia związane ze stosowaniem żywności prozdrowotnej 404

Literatura uzupełniająca 407

To jest najważniejsze 407

19.1. Wprowadzenie 409

19. Suplementacja diety jako droga do poprawy stanu odżywienia i stanu zdrowia ludności – Anna Brzozowska, Regina Olędzka, Ewa Sicińska 409

19.2. Suplementy diety jako środki spożywcze 410

19.3. Programy suplementacji dla zwalczania niedoborów witamin i składników mineralnych na świecie 416

19.4. Indywidualne stosowanie suplementów składników odżywczych 419

19.5. Stosowanie suplementów diety zawierających substancje aktywne inne niż składniki odżywcze 422

19.6. Zagrożenia dla zdrowia związane ze stosowaniem suplementów 425

To jest najważniejsze 430

Literatura uzupełniająca 431

Część IV. Bezpieczeństwo żywności i żywienia 432

20.1. Wprowadzenie 434

20. Zatrucia i zakażenia pokarmowe jako problem społeczny – Ewa Matczuk, Lucjan Szponar 434

20.2. Przyczyny i objawy zakażeń i zatruć pokarmowych 437

20.3. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie zatruć i zakażeń pokarmowych 456

20.4. Działania prewencyjne mające na celu zmniejszanie ryzyka zatruć i zakażeń pokarmowych i wdrażanie systemów zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym żywności 462

To jest najważniejsze 464

Literatura uzupełniająca 465

21.1. Wprowadzenie 467

21. Bioterroryzm żywnościowy – Jerzy Bertrandt 467

21.2. Rodzaje i charakterystyka ataków bioterrorystycznych 469

21.3. Instrumenty ochrony przed atakiem bioterrorystycznym 472

To jest najważniejsze 483

Literatura uzupełniająca 484

22.1. Wprowadzenie 485

22. Bezpieczeństwo żywności i żywienia w aspekcie międzynarodowym – Lucjan Szponar, Ewa Matczuk 485

22.2. Komisja Kodeksu Żywnościowego 490

22.3. Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) 493

22.4. System wczesnego ostrzegania o żywności i środkach żywienia zwierząt (RASFF) 497

To jest najważniejsze 501

Literatura uzupełniająca 502

23.1. Wprowadzenie 504

23. Regulacje prawne zapewniające bezpieczeństwo żywności – Maciej Taczanowski 504

23.2. Podstawowe unijne i polskie akty prawne ze sfery bezpieczeństwa żywności 507

23.3. Szczegółowe wymagania jakościowe w zakresie bezpieczeństwa żywności 510

23.4. Szczególne kategorie środków spożywczych w regulacjach prawnych sfery bezpieczeństwa żywności 516

23.5. Znakowanie żywności 520

23.6. Urzędowa kontrola żywności (nadzór) 523

To jest najważniejsze 528

Literatura uzupełniająca 529

24.1. Wprowadzenie 534

24. Systemowe zarządzanie bezpieczeństwem zdrowotnym żywności – Jacek Kijowski , Danuta Kołożyn-Krajewska, Joanna Trafiałek 534

24.2. Ewolucja systemów zapewnienia i zarządzania bezpieczeństwem żywności 535

24.3. Charakterystyka ogólna normy ISO 22000 539

24.4. Kluczowe elementy składowe systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności 540

24.5. Działania operacyjne 543

24.6. Realizacja systemowego zapewnienia bezpieczeństwa żywności w Polsce 545

To jest najważniejsze 546

Literatura uzupełniająca 547

25.1. Wprowadzenie 548

25. Żywienie a zdrowie publiczne w XX i XXI wieku – Anna Gronowska-Senger 548

25.2. Cechy charakterystyczne żywienia w XX wieku 552

25.3. Problemy żywieniowo-zdrowotne w XXI wieku 556

25.4. Żywienie a zdrowie społeczne – prewencja zagrożeń 559

Literatura uzupełniająca 561

To jest najważniejsze 561

Skorowidz 562